معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

جایگاه هر شاعر و نویسنده را نخست می‌باید در سنجش با هم‌روزگارانش آشکار کرد و سپس با پیش چشم آوردن وضع روز و روزگار او، کارش را با سخن‌سرایان تاریخ ادبیات سنجید. آنچه در آن جای چون و چرا نیست، برجستگی قیصر در میان سخنوران هم‌روزگار خویش است. به گواهی بسیاری از سخن‌سنجان و پژوهشگران سرشناس و نیز رویکرد گستردۀ مردم، قیصر یکی از سرآمدان شعر پارسی در سالیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که خود گرم و زندۀ شعرش در رگ‌های خشکیدۀ جریان‌های ادبی سه دهۀ گذشته شوری تازه روان کرده است. رسیدن به همین اندازه از کامکاری برای آنکه کارنامۀ او را شایستۀ درنگ و بررسی بدانیم بسنده است. این کتاب کوششی است در این راه.

قیصر امین‌پور (1338ـ1386) شاعر، ترانه‌سرا، نویسنده، پژوهشگر، روزنامه‌نگار، سردبیر ماهنامۀ ادبی ـ هنری سروش نوجوان، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران و عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، زندگانی کوتاه اما پرباری داشت. او که در دومین روز از ماه دوم سال زاده شد و در هشتمین روز از ماه هشتم سال درگذشت، کمتر از نیم سده زیست و توانست در درازنای نزدیک به سی سال سخنوری خوانندگان بسیاری را به سوی هنر خویش بکشد. از آنجا که دو دهۀ نخست زندگی او در گتوند به دور از امکانات شهرهای بزرگ گذشت، زمینۀ بالیدن و پیشرفت برای او مهیا نبود. او که در زمینۀ ادبیات راهنمایی راهگشا پیرامون خود نمی‌یافت و کتاب‌های شعر چندانی نیز در دسترس نداشت، در آغاز به راه نقاشی کشیده شد و در آن به چیرگی رسید؛ تا آنجا که در نوجوانی آیندۀ خود را جز با نقاشی در پیوند نمی‌دید. دهۀ سوم زندگی‌اش نیز با تب و تاب انقلاب اسلامی، تعطیلی چندسالۀ دانشگاه‌ها و دشواری سال‌های جنگ تحمیلی با ناآرامی گذشت. او با دریغ نزدیک به یک دهۀ پایانی زندگی را نیز در رنجوری و بیماری گذراند. تنها دهۀ چهارم زندگی او با آسایش و آرامش نسبی همراه بود و می‌توان گفت امین‌پور کمابیش همۀ گام‌های بزرگ و اثرگذار در زمینۀ کار و زندگی را نیز در همین دهه برداشته است.

کارنامۀ هشت‌سالۀ ترانه‌سرایی قیصر (1374ـ1381) دارای 21 ترانه است. ترانه‌های او که با همین شمار اندک تأثیرگذاری بسیاری داشته‌اند، روی آهنگ‌هایی از شش آهنگ‌ساز (عباس خوشدل، نصرت‌الله گلپایگانی، همایون خرم، محمدجواد ضرابیات، محمد اصفهانی و شهرام حسن‌زاده) و برای دو خواننده (علیرضا افتخاری و محمد اصفهانی) ساخته شده‌‌اند. او در ترانه‌سرایی با شکیب و پشتکار بسیار، ساختارهای گوناگون نحوی، واژگانی، موسیقایی، قافیگی، تصویری، ایهامی و .... را پیش چشم می‌آورد، می‌آزمود، به کار می‌گرفت و بارها با هماهنگی سرودۀ خود را با الگوی ریتمیک آهنگ می‌سنجید و تا نرسیدن به ریخت برتر، که نمایی ساده و ساختی پیچیده داشت، دست از کار نمی‌کشید و به کمتر از آن خرسند نمی‌شد.

این کتاب دربردارندۀ چند جستار از نگارنده و مقالاتی به قلم گروهی از پژوهشگرانی است که همگی به خواستاری و ویراستاری نگارنده نگاشته و چاپ شده‌اند. کوشیده شده در زمینۀ نقد سروده‌ها و شناخت قیصر امین‌پور گامی رو به جلو برداشته شود و سخنی تازه گفته شود. نویسندگان در این کتاب کوشیده‌اند با پرهیز از یک‌سویه‌نگری، احساس‌گرایی، هیجان‌زدگی، روش‌های غیرعلمی و تکرار سخنان دیگران، جایگاه راستین قیصر امین‌پور در ادبیات امروز و فراز و فرود کارنامۀ ادبی و هنری وی را آشکار کنند. کوشیده شده با نگاهی فراگیر به کارنامۀ قیصر، افزون بر شناسایی چندسویۀ هنر شاعری او در دو شاخۀ بزرگسال و نوجوان و در زمینه‌های گوناگونی چون اندیشه (به ویژه مرگ‌اندیشی)، تأثیرپذیری، ایهام‌پردازی، هنجارگریزی و موسیقی بیرونی (وزن) خوانندگان از چندوچون کار پژوهشگری، نویسندگی و نثر ادبی او نیز تا اندازه‌ای آگاه شوند.

هر چند در این کتاب بخشی ویژۀ خاطرات دوستان و آشنایان از شاعر و شیوۀ رفتاری و کار و زندگی‌اش گنجانده نشده است، در بخش «یادکردهای کوتاه» به گردآوری 48 یادداشت (به شمار سالیان زندگی قیصر) پرداخته شده که هر یک از میان مقاله‌ای برگزیده شده است. در مقاله‌ها و یادداشت‌های بسیاری که دربارۀ قیثر و شعر او نوشته شده، نکته‌ها و سخنانی بارها تکرار شده است. در این بخش با برگزیدن بخشی کوتاه و متفاوت از هر مقاله، نمایی چندسویه از شعر و زندگی قیصر به دست داده شده و شاید بتوان از دریچۀ همین یادداشت‌ها او را به‌خوبی شناخت. در بخشی دیگر نیز سی سرودۀ برگزیده (به شمار سالیان شاعری قیصر) در ستایش و سوگ شاعر آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

خون گرم و زندۀ شعر (مهدی فیروزیان)

سال‌شمار

1. نقد و بررسی‌ها

2. یادکردهای کوتاه

3. سروده‌هایی در ستایش و سوگ قیصر

4. کتاب‌شناسی

5. نمایه

6. قیصر به روایت عکس