معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

گیلان اگر چه در حیطۀ ادبیات کلاسیک به‌طور مستند، از سابقۀ دیر و دوری برخوردار نیست، اما در ادبیات معاصر ـ به‌ویژه در شعر ـ حضوری پررنگ‌ و ردپایی محکم دارد. دست‌کم بخشی از تغییرات زیبایی‌شناختی شعر معاصر، در دهۀ هفتاد، مرهون تلاش‌ شاعرانی از گیلان است که هم عرصۀ عملی شعر را جدی گرفته و هم در صورت‌بندی نظری آن، تلاشی مستمر کرده‌اند.

این کتاب به مناسبت هشتاد سال حضور شعر نیمایی، سیری از تطور شعر پس از نیما در گیلان را به نمایش گذاشته است. با توجه به تجربیات گردآورندگان آن در حوزۀ شعر و مسائل نظری آن، این اثر با دقت و وسواس قابل‌توجهی به «آنتولوژی» و «کتاب‌شناسی» شعر معاصر این منطقه تا پایان دهۀ هشتاد پرداخته است.

مهم‌ترین معیارهای این مجموعه از این قرار است: معیار انتخاب شاعران برای این مجموعه، از منظر گردآورندگان، فارغ از هرگونه داوری بر خط و مشی‌های سیاسی، ایدئولوژیک و عقیدتی آنان بوده است و تنها و تنها «هنر شاعری» معیار این گزینش قرار گرفته است. و معیار نخست نگارنده آن بوده، که موطن اصلی شاعران، جغرافیای گیلان باشد؛ اگرچه برخی از آنان در خارج از این جغرافیا متولد شده‌اند، اما ریشه و نسب در این خاک داشته‌اند. در این میان دو شاعر استثنا بودند: دکتر عطاءالله فریدونی و بیژن کلکی. اما این دو شاعر، بخش عمده‌ای از سال‌های شاعری خود را در جغرافیای گیلان گذراندند و در همین خاک نیز آرمیدند و در واقع آوازۀ خود را مدیون این سرزمین بودند و هویتی جدا از شعر گیلان نداشتند.

معیار دوم انتخاب شاعران، چاپ مجموعه‌شعر نیمایی یا آزاد از آثار آنان طی سال‌های 1300 تا 1380 خورشیدی در قالب کتاب بوده است. در انتهای مجموعه، نام چند شاعر نسبتاً جوان به مجموعه اضافه شد که در سال‌های آخر دهۀ هفتاد به شعر روی آوردند و شعرهایی از آنان در نشریات آن دوران به چاپ رسید و در طول سال‌های بعد هم، به‌طور حرفه‌ای به کار شعر ادامه دادند و توانستند نام خود را در عرصۀ شعر گیلان تثبیت کنند.

از هر شاعر، دست‌بالا سه شعر و دست‌کم یک شعر در این مجموعه آمده است که معیار این گزینش، بسته به جایگاه آن شاعران و اهمیت حضورشان در عرصۀ شعر نوی معاصر، تداوم کار شاعری و در نهایت کیفیت آثارشان بوده است.

بیش از نوددرصد شعرهای متخب این مجموعه، با رجوع مستقیم به کتاب‌های شاعران یا نشریات مختلف صورت‌گرفته و منبع دقیق آنها هم ذکر شده است. اما بخش محدودی از آثار از میان دست‌نوشته‌های شاعران که در اختیار گردآورندگان قرار گرفته، یا به دلیل در دسترس نبودن شاعران، با رجوع به منابع مجازی معتبر، برگزیده شده است که مستندات آنها نزد گردآورندگان محفوظ است.

در معرفی کتاب‌شناسی شاعران، تنها نام آثاری آمده که در ایران به چاپ رسیده و در آنها شعرهای نو و آزاد شاعران منتشر شده یا دست‌کم بخشی از کتاب به انتشار این آثار تعلق گرفته است. همچنین در کتاب‌شناسی شاعران، تا حد‌ممکن از آوردن نام کتاب‌های دیجیتالی، گزینۀ اشعار، یا کتاب‌های منتشرشده در خارج از ایران که در سایت کتابخانه ملی ایران به ثبت نرسیده یا از سوی گردآورندگان رویت نشده، خودداری شده است.

بیشتر آثاری که در این مجموعه آمده است، خود دارای عناوینی بودند که از سوی شاعران برای اثرشان برگزیده شد. برای یکدستی کار، در مواردی که شعری فاقد عنوان بود، نخستین خط شعر یا چند واژۀ نخستین آن از سوی گردآورندگان برای عنوان آن برگزیده شد.

ترتیب نام شاعران براساس سال تولد افراد است و این نکته معیار این تقدم و تأخر قرار گرفته است؛ هر چند برخی از شاعران، زودتر به جهان حرفه‌ای شعر پا نهاده باشند. شاعرانی بودند که نمونه‌های از شعر نو یا آزاد در میان آثار خود داشتند، اما هرگز به شاعران شعر نو شهره نبودند، از این‌رو به سبب عدم تداوم آنها در دلبستگی به این نوع شعر، از آوردن نمونۀ آثار آنان خودداری شد؛ شاعرانی چون رحمت موسوی، محمدحسین حقیقی، تیمور گورگین، صالح صابر، جلیل واقع‌طلب و ... . برای یکسانی شیوۀ نگارش، تغییرات اندکی در رسم‌الخط شعرها صورت گرفت و از هرگونه دخل و تصرف دیگر خودداری شده است.

در پایان باید گفت که معیار انتخاب آثار شاعران نوسرای گیلان در این دو مجلد، در نظر گرفتن دو عنصر زیبایی‌شناسی و اقبال عمومی شعرها بود. بنابراین از هر شاعر، شعرهایی برگزیده شده که از نظر نگارندگان در حد مقبولی از کیفیت ادبی بوده و هم ـ کمی تا قسمتی ـ اگر تاریخی بر آن گذشته، اقبال عمومی شعرخوان‌های حرفه‌ای را به همراه داشته است.  

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت حوزه هنری گیلان

مقدمه

گزارش به خاک گیلان

گذری بر تاریخ تحولات هشتاد سال شعر نو در گیلان 1300 تا 1380

هشتاد سال شعر نوی گیلان 1300 تا 1380

دفتر دوم

کتاب‌شناسی شعر نوی گیلان