معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربرگیرندۀ مجموعه مباحثی است که به شیوۀ پرسش و پاسخ حضوری راجع به پاره‌ای از مسائل موضوعۀ خاطره‌پژوهی، خاصه خاطره‌نگاری و خاطره‌نویسی جنگ/ دفاع مقدس فراهم آمده است. خواهندگان و پی‌جویان این گفت و شنید و پرسندگان پرسش‌ها، اعضای «شورای خاطره‌ سازمان ادبی و هنری ـ بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس» بوده‌اند. این گفت‌وگوها از 8 خرداد تا 1 بهمن 1393، طی پانزده جلسه در اتاق 331 حوزه هنری (مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری ـ دفتر ادبیات و هنر مقاومت) آغاز و انجام یافته است. در طول برگزاری این جلسات، تدریجاً متن صوتی هر جلسه از روی نوار پیاده می‌شد و به صورت مکتوب در اختیار پاسخ‌دهندۀ سؤالات قرار می‌گرفت. اوایل سال 1394 مجموع مکتوب این سلسله گفتارها با رعایت ملاحضات بایستۀ گفتارنویسی بازنگری گردید و متن کامل به‌منظور اظهار نظر نهایی، رفع نواقص و پاسخ‌دهی به پرسش‌های جدید و جامانده به دست یکایک اعضای گروه مذکور سپرده شد. در این کتاب الزام به حفظ اسلوب پرسش و پاسخ و رعایت این‌همانی متن مکتوب با مباحث ارتجالی و شفاهی، موجب تکرار و تشابه در شماری از اظهارات شده است.

در حوزۀ خاطره‌پژوهی جنگ/ دفاع مقدس، به‌رغم مطالعات انجام شده تاکنون، مسئله‌ها و موضوعات متنوع و متعددی وود دارد که کم‌تر معرض بحث و بررسی قرار گرفته، بلکه بعضاً حتی به اجمال و اشاره درباب آنها تأمل و مداقّۀ مقدماتی هم به ظهور نرسیده است. من‌باب مثال تا به حال دربارۀ پیکره/ سازه و ریخت‌شناسی، مبادی و مبانی بازشناسی و نقد، دلالت متن و معناشناسی، سیر تطور و پیدایی، طرزها و شیوه‌های بیان بازنمود، جای‌داشتگی در نظام معرفت/ شناخت‌شناسی، کارکردهای گفتمانی و گفتمان‌ساز، آینده‌پژوهی یافته‌ها و داده‌های انسان‌شناختی، آسیب‌شناسی خاطرات جنگ/ دفاع مقدس، سخنی به میان نیامده است. شاید بتوان گفت در قیاس با اقبال فراگیر از خاطره‌گرایی و خاطره‌نگری، خاطره‌شنوی، خاطره‌گویی و خاطره‌نگاری و خاطره‌نویسی جنگ/ دفاع مقدس، مطالعات و پژوهش‌های انجام شده و اظهارات اهل ذوق، در قلمرو خاطره‌شناسی جنگ و دفاع مقدس، به‌مثابه مقدمات طرح موضوع، طلیعۀ تحقیقات و تأملات آتی محسوب می‌شوند و چشم‌اندازهای نوین این عرصه را نوید می‌دهند. بی‌گمان، پیدایی چنین چشم‌اندازی فراروی خاطرات جنگ/ دفاع مقدس از آن حیث که این پدیده، به‌سان رویدادی اندیشگانی ـ فرهنگی ـ هویتی، در هیأت و هستی خاطره نقش و نشان یافته و تمامت وجود این واقه در سلول‌های زندۀ خاطرات به حیات خود ادامه می‌دهد، بسیار حائز اهمیت است، چندان که می‌توان دوران انقلاب و جنگ/ دفاع مقدس را «عصریدایی و ظهور خاطره در تاریخ فرهنگی معاصر ایران» تلقی کرد و نام نهاد.

اما ضروری است این کتاب از این جنبه به دید آید و مطالعه شود که جملگی مطالب، به حکم حال و مشاهده و به اقتضای نوع پرسش‌های خاطره‌نویسی و خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاری جنگ/ دفاع مقدس پرداخته است؛ از این رو، نمی‌توان از محتوای مباحث مطروحه و جستارگشایی‌های بعضاً اشاره‌وار و کلی در اینجا، توقع کفایت و کمال و جامعیت داشت، بلکه بایسته و متوقع است خوانندگان و مخاطبان کار آشنا، موجبات بازاندیشی و بازگفت گفته‌ها و ناگفته‌های این اثر را در ویراست دیگر و بازنشر آن ممکن سازند. دور از انتظار نیست که پس از مرور و مطالعۀ محتوای این کتاب و سوابق مربوط، زمینۀ تکملۀ محتوای مندرجات متن، به ویژه دستیابی به «شیوه‌نامه خاطره‌نگاری و خاطره‌نویسی، نقد و شناخت خاطرات جنگ/دفاع مقدس»، که اکنون ضرورت تهیه و تدارک آن بیش از پیش به نظر می‌رسد فراهم شود.

فهرست مطالب کتاب:

فهرست نفصیلی

آغاز سخن: درانداختن طرحی نو

پیشگفتار

جلسل اول: الگوی بنیادین سنت و نقل و حدیث فراروی خاطره‌گویی/ نویسی در ایران

جلسۀ دوم: دین‌گرایی در خاطرات جنگ؛ رد و نشان الکوی بنیادین سنت و نقل و حدیث

جلسۀ سوم: خاطرات جنگ در خدمت صورت‌بندی مفهوم «دفاع مقدس»

جلسۀ چهارم: خاطرات جنگ، مقوم بنیان‌های گفتمان غالب

جلسۀ پنجم: استناد‌پژوهی در خاطره گفته‌ها، خاطره پرسیده‌ها (خاطره‌های دگرنوشت)، خاطره‌نگاشته‌ها (خاطره‌های خودنوشت)ی جنگ

جلسه ششم: خاطره داستان‌های جنگ؛ ظهور یک رخداد گفتمانی در ایران پس از جنگ

جلسۀ هفتم: مدیریت فرهنگی خاطرات جنگ در ایران (اعم از خاطره‌گویی/ نویسی/ شنوی/ خوانی/ پسندی/ ستایی، گرایی، نگری نگاری)

جلسۀ هشتم: بایسته‌ها و ضرورت‌های فراروی خاطرات جنگ؛ از پیدایی تا رسش

جلسۀ نهم: نفت خام خاطرات جنگ؛ از استخراج تا استحصال

جلسۀ دهم: ظهور و بروز ملاحظات علمی، شرعی، اخلاقی در فرآیند خاطره‌گیری از خاطره‌مندان و تولید و نشر خاطرات شفاهی جنگ

جلسۀ یازدهم: پی‌گیری سیاست‌های فرهنگی دفاع مقدس در خاطرات شفاهی جنگ

جلسۀ دوازدهم: سیلوی گندم خاطرات جنگ؛ آیندگان و ضرورت‌ ذخیره‌سازی مستندات خاطرات شفاهی جنگ برای کاشت و برداشت‌های محتمل

جلسۀ سیزدهم: صنعت خاطرات جنگ؛ ضرورت در راه، دانش مغفول

جلسۀ چهاردهم: مسائل حادث در خاطرات شفاهی جنگ؛ ضرورت وضع قوانین جدید، تدوین شیوه‌نامه‌های روزآمد

جلسۀ پانزدهم: الگوی آرمانی (نمونۀ برین یا بهین) خاطرات شفاهی جنگ

مؤخره

کتابنامه