معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نام‌اش علی است. نام دیگرش أَدونیس. نام نخست و زادگاه نخستین خود را خویشتن برنگزید، اما خود نام دوم‌اش را گزید؛ هم‌چنان که بیروت را به‌عنوان دومین زادگاه شعری خویش اختیار کرد. این جوان که در لابه‌لای درختان زیتون و کَرََت‌های توتون دیده بر جهان گشود و از آن پس، روستای خود را رها کرد و میان شعر و عشق و سیاست و انقلاب و شهرهای گوناگون به گشت‌وگذار پرداخت، هنوز هم گریزان است و کشتی‌های‌اش در بندی پهلو نگرفته‌اند. رُخ‌ساره‌اش چونان چهرۀ یک کودک است و شعرش پیش‌گویی. شهر در نگاه او، انفجاری پی‌گیر است در آن روبه‌افزایش و پی‌درپی؛ سفری است به اقلیم‌های ناشناخته، تا شاعر آن چه را نمی‌داند، کشف نماید ـ نه آن که آن‌چه را می‌داند، بازگو کند؛ تلاشی است برای گفتن آن چه گفتن‌اش سخت می‌نماید.

گویی قدیسی بربری، پیام‌بری رانده شده و یا خدایی برکنار شده است. یک بار با خود چنین گفت: «آی علی! تو می‌خواستی از عَرَض، جوهر بسازی» و از آن پس، ماجراجویی افسون‌گرانه و پرفرازونشیب و جان‌فرسای‌اش را آغاز کرد؛ درست از آن دم که برآن شد از عَرَض جوهر بسازد، در شیارها شکاف‌ها آفرید و در این صحرا آتش به‌پا کرد و دراین بیابان بی‌آب‌وعلف، نهال شعرهای فراوانی کاشت. این همان علی است، که معنای شعر را دگرگون ساخت و با دستان او بود، که چکامه به کشف و گشایش و سِنان بدل شد.

در «قَصّابین» دیده بر جهان گشود ـ روستایی آرام و رام در شمال سوریه، که زیتون‌اش در سراسر سال سرسبز است و بوته‌های توتون‌اش در بهاران از سرسبزی موج می‌زنند. نوجوانی علی، زیر درخت کهن‌سال سنجد تلخ و شاخه‌های گسترده‌اش بر خانه و تراس، گذشت. این جا بود که «علی کوچولو» کلبه‌اش را بنا می‌کرد و برای مطالعه و خواندن شعر، خلوت می‌گزید.

از آغاز کودکی شیفتۀ پیچیدگی‌های زبانی و واژه‌گان شگفتی آفرین بود. کودکی‌اش یک‌سره رازآلود بود و واژه‌های‌اش جادو و اشعارش نیزه.

ادونیس آن‌دم در سویه پابه عرصه نهاد، که نزار قبانی یک‌نواختی ملالت‌بار شعر کهن را به‌شدت تکان می‌داد و پایه‌های استوار آن را سست می‌کرد. ادونیس جرقۀ مدرنیتۀ معاصر را در هیمۀ شعر عرب افکند. شهود این شاعر با عشق به آزادی، دگرگونی و نوآوری گره خورده بود. از همان آغاز آشکارا دریافت که فرهنگ تنها در به کارگیری مدرن زبان خلاصه نمی‌شود، بل بیش از این، بازسازی خود زبان است. از این رو، معرفت و مدرنیته دو کارزاند؛ یعنی از ره‌گذر تفسیر جهان، زنده‌گی و انسان، هدفی بنیادین را دنبال می‌کنند و آن دگرگونی جهان، زنده‌گی و انسان است.

ادونیس در تجربۀ شعری خود از پنج منبع الهام گرفته است: 1. شعر کلاسیک عرب؛ به‌ویژه از شاعرانی چون أبو الطیب المتنبی، آبوالعلاء المعری و أبونواس؛ 2. جنبش تصوف و اندیشه و دیدگاه‌های آن؛ یعنی از نوشته‌های صوفیان ـ و نه از اشعار ایشان؛ 3. اندیشۀ یونانی و به ویژه هراکلیت ـ فیلسوف یونانی؛ 4. فردریش نیچه، فیلسوف آلمانی و خشم و سرباززدن و سرپیچی و سرزنده‌گی او؛ 5. معرفت و اندیشۀ علمی معاصر.

در این کتاب افزون بر ترجمۀ گفتگوی صقر ابوفخر با آدونیس که به کودکی، بوطیقا و تبعید ادونیس پرداخته است، گفتگوی حسین عباسی با ادونیس و مجموعه شعر «برگ‌هایی در باد» از او آورده شده است.  

فهرست مطالب کتاب:

درآمد: جَوَلان ساحر غبار در ملکوت باد

1. روستا، کودکی و نخستین تپش‌ها

2. خدمت نظام‌وظیفه و مهاجرت به لبنان

3. أنطون سعادۀ و دیدار افسون‌گر

4. آغازها و تأثیرگذاران نخستین

5. بیروت ـ دمشق؛ شهر پایان‌ها ـ شهر آغازها

6. آینده‌نگری، نوسازی و مدرنیسم؛ مجلۀ «شعر» و شعر سپید

7. سوررئالیسم، تصوف و مرگ شعر: متنبی، خاندان و تیره‌بختی انسان

8. تمرّد تاریخی؛ میراث، نوزایی و جهانی‌شدن

9. روشن‌گری، سکولاریسم، دین، سلفی‌گری و الحاد

10. یهودیان، صهیونیسم و فلسطین

11. بند، آزادی و چشم‌انداز

12. اَدونیس و مجلۀ «مواقف»؛ چشم‌اندازها و برنامه‌ها

سرمقالۀ شمارۀ نخست مجلۀ مواقف

سرمقالۀ شمارۀ دوم مجلۀ مواقف

سرمقالۀ شمارۀ سوم مجلۀ مواقف

مانیفست مدرنیته

13. سال‌شمار زنده‌گی ادونیس: ایست‌گاه‌هایی طوفانی در سفری طولانی

دربارۀ صقر ابوفخر

گفتگوی حسین عباسی با اَدونیس

برگ‌هایی در باد!