معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دو کتاب دربرگیرندۀ گفتگوهای اصلی گئورگ لوکاچ‌اند که نه مجموعه‌ای از گفتگوهای پراکنده و سپس گردآوری‌شده، بلکه در حکم گفتگوهایی مشخص و هدفدارند که از آغاز با هدف انتشار در قالب کتابی مستقل صورت گرفته‌‌اند؛ نخست «تفکر زیسته: یک اتوبیوگرافی» که مطابق زیر عنوانش مشخصاً به واقعیت‌های مربوط به زندگی لوکاچ ـ خاطرات، رخدادها، ماجراجویی‌های سیاسی، مواجهات، سفرها، تصمیم‌ها و ... ـ می‌پردازد و دومی این کتاب است که بر خلاف کتاب اول، به ایده‌های نظری و تأملات فلسفی در باب موضوعاتی مشخص ـ هستی‌شناسی، جامعه و فرد، سیاست، ایدئولوژی‌های جدید، نقد پوزیتیویسم، استراتژی مبارزه در اروپای پس از جنگ، روشنفکران آلمانی و اروپایی، فاشیسم و .... ـ اختصاص دارد. این مجموعه گفتگوها در اواخر عمر لوکاچ، یعنی دهۀ 1960 صورت گرفته‌اند؛ یعنی در دوره‌ای که لوکاچ کمابیش همۀ مراحل فکری خود را از سر گذرانده است: نوکانتی‌گرایی عصر جوانی خویش، دل‌مشغولی با تئاتر مدرن و زیباشناسی، جهش به مرحلۀ مارکسیستی در 1918، دورۀ فشردۀ فعالیت سیاسی رادیکال در دهۀ 1920، سپس گوشه‌گیری از سیاست و پرداختن به نظریه و تاریخ ادبیات، بالاخص رئالیسم اروپایی و روسی در دهه‌های قرن بیستم، پس از آن مشارکت در انقلاب نافرجام مجارستان در 1956، درگیری در مباحثات روشنفکری روز، جدل با روشنفکران آلمانی، نگارش کتاب نه‌چندان خوش‌نام «تخریب عقل»، تا پیگیری پرو‌ژۀ ناتمام «هستی‌شناسی اجتماعی» و ..... .

بنابراین خواننده در این کتاب با لوکاچی مواجه است که به تعبیری خاص کاملاً پخته و خودآگاه است. اما آنچه این کتاب را به مراتب گیراتر می‌کند، این واقعیت است که پی‌گرفتن تفکر لوکاچ در متن یک گفتگو تجربه‌ای است که چندان در مورد کلاسیک‌های تفکر مدرن، به‌ویژه در مورد بنیان‌گذاران نظریۀ انتقادی دست نمی‌‌دهد. گفتگو طبیعتاً به سختی به آن صورت‌بندی‌های منسجمی می‌انجامد که در آثار مکتوب یک متفکر یافت می‌شود؛ با این حال می‌توان حضور شکل جذابی از نوعی دیالکتیک ایده‌ها را در گفتگو تشخیص داد؛ آن هم نزد متفکری که در سنتی دیالکتیکی کار کرده است و به این تنش‌ها در صورت‌بندی ایده‌ها حساس است.

اگر بخواهیم اجمالاً به ایده یا مضمونی اشاره کنیم که در ردۀ مضامین کلیدی و به لحاظ نظری تعیین‌کنندۀ این گفتگوها باشد، می‌توان در کنار موارد دیگر، ایدۀ ضرورت و امکان یک هستی‌شناسی اجتماعی حرف را نام برد. این ایده به‌ویژه در زمان کنونی سویۀ انتقادی کارآمدی خواهد داشت، آن هم در تقابل با انواع هستی‌شناسی‌های غول‌آسا و هیبت‌انگیز در کار متفکران تراز اول که می‌کوشند کار را با نوعی وضعیت ماقبل اجتماعی ـ ماقبل نمادین آغاز کنند و به میانجی آن وضعیت اجتماعی را توضیح دهند. افزون بر این مضمون فلسفی، سایر مضامین جذاب این گفتگوها، عمدتاً مربوط به مباحثات سیاسی اروپای ـ به طور مشخص آلمان ـ پس از جنگ جهانی دومند: از نقش روشنفکران (به طور خاص با اشاره به مکتب فرانکفورت) در بسیج توده‌های ذره‌ای‌شده و اصولاً امکان جنبش‌های سیاسی جدی به سبک جنبش‌های پیش از جنگ جهانی اول تا سربرآوردن دوبارۀ مناقشۀ پوزیتیویسم در آلمان، خلق‌وخوی غیرسیاسی‌شدۀ نسل‌های جدید، روان‌گردان‌هایی چون ال.اس.دی و ایدئولوژی سرمایه‌داری پسین، معنای تغییریافتۀ ایدئولوژی، مسئلۀ امکان تجهیز طبقۀ کارگر و رهبری آن و .... .

نکتۀ پایانی اینکه گفتگوهای لوکاچ به این صورت، به احتمال فراوان تا اندازه‌ای می‌توانند جهت‌گیری کلی تفکر او را دست‌کم در اواخر حیات فکری‌اش و به شیوه‌ای معطوف به ماسبق نشان دهند. افزون بر اینکه نمی‌توان منکر شد که گوش‌دادن به گئورگ لوکاچ هنگامی که از ال‌.اس.دی یا آگهی‌های تبلیغاتی سخن می‌گوید، تا چه حد هیجان‌انگیز است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت مترجم

گفتگوی اول: هستی و آگاهی ـ هانس هاینتس هولتس

گفتگوی دوم: جامعه و فرد ـ لئو کوفلر

گفتگوی سوم: عناصری برای یک سیاست علمی ـ ولفگانگ آبندروت

گفتگوی چهارم: جمع‌بندی موقتی ـ ولفگانگ آبندروت، هانس هاینتس هولتس

نمایه اسامی

نمایه موضوعی