معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پاول توماس مان، نویسندۀ نامور آلمانی و برندۀ جایزۀ ادبی نوبل سال 1929، از ستایش‌گران پرشور ادبیات روسیه بود. وی از هر فرصتی برای ابراز انتقادی به بزرگان «ادبیات درخور پرستش روسیه» استفاده کرد و هرگز تأثر خود از آنان را پنهان نکرد. مان که تنها رمان و داستان نمی‌نوشت، بلکه در مقاله‌نویسی نیز ید طولایی داشت، مقاله‌هایی دربارۀ ادبیات روسیه و اثرآفرینان بی‌بدیل آن به قلم آورده است. از آن جمله‌اند چهار متنی که در این کتاب گرد آمده و به ترتیب تاریخ نگارش به نظر خواننده می‌رسند.

متن اول در سال 1921 به عنوان مقدّمه‌ای بر ویژه‌نامۀ ادبیات روسیه در مجله‌ای آلمانی به تحریر آمده است. این نوشته برخلاف دیگر متن‌های کتاب، مختص نویسندۀ معینی نیست، بلکه در آن یکی‌دو ویژگی کلی ادبیات قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم روسیه به اجمال بررسی و ملاحظاتی دربارۀ شاعران و نویسندگانی که اثری در ویژه‌نامۀ یادشده دارند مطرح می‌شود. تسلسل نام‌های نویسندگان و عناوین آثار درخشان ایشان در متن توماس مان به خواننده یادآوری می‌کند که دایرۀ نوابغ ادبیات منثور روسیه به داستایفسکی، تولستوی و چخوف محدود نیست و شهرت این سه تن چه اثرآفرینان بزرگی را بیش‌وکم در سایه قرار داده است. توماس مان در این نوشته بهتر از همۀ متن‌های کتاب شیفتگی حیرت‌آور خود را نسبت به ادبیات روسیه و اصولاً آشکار می‌کند. این متن همچنین تنها متن این مجموعه است که دامنۀ محتوایش از حدود ادبیات فراتر می‌رود و عقاید سیاسی توماس مان را نیز شامل می‌گردد.

مقالۀ دوم این کتاب را توماس مان به مناسبت جشن یکصدمین سال تولد نویسندۀ بزرگ روس تولستوی به سال 1928 نوشته است. آنچه مان دربارۀ تولستوی می‌گوید آمیخته‌ای است از تحسین و تمسخر. در چند جای نوشته لحن آیرونیک و پرکنایه‌ای که خوانندگان داستان‌ها و رمان‌های توماس مان با آن آشنا هستند و از خصوصیات سبکی نثر اوست، غالب می‌گردد و به قول معروف ذمی شبیه به مدح در حق تولستوی گفته می‌شود.

در سال 1945 هنگامی که توماس مان به سبب سلطۀ فاشیسم بر آلمان و ویرانی‌های ناشی از آن ساکن آمریکا بود، مؤسسۀ نشر دایال‌پرس در نیویورک مجموعه‌ای از شش اثر داستانی داستایفسکی را با عنوان «رمان‌های کوتاه داستایفسکی» منتشر کرد. توماس مان به درخواست ناشر مقدمه‌ای بر این ویراست نوشت که در مجموعۀ آثار وی با عنوان «داستایفکسی به اختصار ....» جای گرفته و حاکی از علاقۀ وافر و احساس احترام عمیق او نسبت به نویسندۀ بزرگ روس است. این نوشته مطلبی شخصی و عاطفی است. داوری‌های نویسندۀ متن دربارۀ داستایفسکی و آفریده‌هایش بیش از آنکه به شواهد عینی مستند باشد، بر دریافت‌های حسی مبتنی است. در این نوشته با وجود غلبۀ عواطف، دیدگاه‌هایی هم مطرح می‌شود که مهم‌ترین آنها رابطۀ آثار داستایفسکی و نیچه را با بیماری آن دو تبیین می‌کند. به عقیدۀ مان، به همان میزان که آثار گوته و تولستوی تجلی سلامت‌اند، آفریده‌های داستایفسکی و نیچه بیماری را بازتاب می‌دهند. او از این نیز فراتر می‌رود و بیماری را خاستگاه اندیشۀ نیچه می‌شناساند، چنان‌که میان هنر داستایفسکی و بیماری قائل به رابطۀ علی است.

مقالۀ آخر کتاب با عنوان «کوششی در معرفی چخوف ...» به سال 1954 یک سال پیش از مرگ توماس مان نوشته شده و در زمرۀ آخرین نوشته‌های او دربارۀ ادبیات روسیه و چهره‌های آن است. مان در این نوشته بیشتر در ستایش شخصیت چخوف و فضایل اخلاقی او قلم زده است تا در باب نویسندگی وی و خصوصیات سبکی آثارش. او پیش از هر چیز دیگر مجذوب فروتنی چخوف است که به عقیدۀ وی از عظمت داستان‌‌نویس روس حکایت می‌کند.

مان در این مجموعه همکاران روس خود را با نگاهی به‌غایت شخصی و عاطفی نگریسته و در عین حال منتقدانه دقایقی از هنر آنان را نمایانده است که کشف آنها جز از نویسندۀ متفکری چون او برنمی‌آید.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

برگزیدۀ آثار ادبیات روسیه

تولستوی: به مناسبت جشن یک‌صدمین سالگرد تولد او

داستایفسکی به اختصار: مقدمه بر مجموعۀ برگزیدۀ داستان‌های داستایفسکی در امریکا

کوششی در معرفی چخوف: به مناسبت پنجاهمین سال‌روز مرگ وی

دربارۀ توماس مان

نمایه (نام‌ها، آثار و مفاهیم)