معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب مجموعه‌ای است از دل‌نوشته‌هایی از استاد احمد کتابی که در گذر ایام به تدریج فراهم آمده و شامل دو بخش است: بخش اول به بزرگداشت مقام و منزلت والای شماری از استادان فرهیخته و فرزانگان وارسته‌ای اختصاص یافته که در زمان نگارش هنوز سایۀ پربرکت حیات‌شان گسترده است. بخش دوم که صفحات بیشتری را اشغال کرده، مشتمل بر اندوه‌نامه‌هایی است که به مناسبت‌های مختلف، در تعزیت درگذشت بزرگانی چند از استادان و دانشوران گرانقدر، پدر و مادر نگارنده و نیز بعضی از اعضای دور و نزدیک خانواده، نوشته شده و بعضی از آنها در مراسم ترحیم یا یادبود آنها قرائت شده است. بی‌گمان این سوگ‌نامه‌ها که در اصل به انگیزۀ بیان اندوه عمیق نویسنده و به منظور عرض تسلیت و اظهار هم‌دردی با بازماندگان ارائه شده، حاوی دست‌آوردها و آموزه‌هایی بس ارزنده و عبرت‌انگیز از زندگی این بزرگواران نیز می‌باشد.

با توجه به اینکه این دل‌نوشته‌ها به مرور زمان و گاه با فاصله‌های زمانی طولانی نوشته شده‌اند و اغلب حالت مستقل دارند، امکان اینکه در بعضی از آنها مضمون‌ها، تعبیرها و شعرهای مشابه یا تکراری مشاهده شود، کاملاً متصور است.

در بخش یکم این کتاب در بخشی از ارج‌نامه‌ای که برای دکتر زهره زرشناس نگاشته شده، می‌خوانیم: «زندگی پرافتخار دکتر زرشناس، به رأی العین، ثابت می‌کند که زن می‌تواند هم مادری شایسته باشد و هم همسری دلسوز و فداکار و هم استادی دانشمند و فرهیخته و هم مدیری کاردان و لایق. اگر، مذبوحانه استدلال کنند که اینها استثنا هستند و با یک گل بهار نمی‌شود، می‌توان صورت بلندبالایی از نظایر دکتر زرشناس ارائه کرد: امثال دکتر کتایون مزداپورها، دکتر بدرالزمان قریب‌ها، دکتر ژاله آموزگارها، پرفسور مریم میرزاخانی‌ها، دکتر فاطمه سیاح‌ها، دکتر مینو محرزها، پروین اعتصامی‌ها، سیمین دانشورها، سیمین بهبهانی‌ها، طاهره صفارزاده‌ها و از متقدمان نظیر رابعه عدویه‌ها، مهستی گنجوی‌ها و ده‌ها و صدها زن برجسته دیگر که در زیر گردوغبار قرون و اعصر ناشناخته مانده‌‌اند». (ص 19)

در دریغ‌نامه‌ای که برای استاد شهیدی در این کتاب آورده شده، افزون بر زندگی‌نامۀ ایشان، به برخی از سجایای اخلاقی ایشان نیز اشاره شده است. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: «گذشته از کارهای تحقیقی و علمی استاد، باید به فعالیت‌های اجرایی و مدیریتی ایشان نیز اشاره کرد. اگر لغتنامۀ دهخدا نخستین و یگانه اثر کامل دست‌جمعی است که در این سرزمین به بار نشسته و در میانۀ راه متوقف نشده است. یکی از مهم‌ترین دلایلش مدیریت دانشی‌مردی چون شهیدی است.... شیوۀ تدریس استاد شهیدی در درس‌های دانشگاهی نیز با روش بسیاری از استادان امروزی متفاوت بود. ایشان به نظام واحدی (به تعبیر خودشان، نظام ببین و برو!) اعتقادی نداشتند و در هر درس (فارسی یا عربی) به شیوۀ حوزه‌های علمیه، تمام متن کتاب را به طور کامل و با جزئیات تدریس می‌کردند. به همین سبب دانشجویان ایشان، بر خلاف بسیاری از دانشجویان این زمانه، تعداد زیادی از متون اصلی ادبیات فارسی و عربی را به طور کامل نزد استاد خوانده و آموخته‌اند». (ص 128)

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

بخش یکم: ارج‌نامه‌ها

پژوهشگری ژرف‌کاو، همه‌سونگر و نکته‌سنج: استاد دکتر ناصر تکیمل همایون

مظهر بارز دانش‌اندوزی، فرهیختگی و فرزانگی: استاد دکتر زهرۀ زرشناس

دانشی‌مردی فرزانه از خطۀ گیلان: استاد دکتر باقر قدیری اصلی

مظهر بارز جمع فضل و فضیلت: استاد دکتر مهدی گلشنی

بخش دوم: دریغ‌نامه‌ها

سوگنامۀ چهلمین روز درگذشت روانشاد مهندس سیدعبدالله آل رسول

به مناسبت چهلمین روز درگذشت دانشور فرزانه: استاد شریف ادیب سلطانی

به یاد سرچشمۀ پاکی‌ها و نیکی‌ها: روانشاد مصطفی ارباب شیرانی

در سوگ او که از سلالۀ پاکان و از تبار نیکان بود: شادروان ناصر ارباب شیرانی

یادی از علامۀ فقیر محمدباقر الفت و روانشاد بهاءالدین الفت

در سوگ پدر جمعیت‌شناسی ایران: شادروان دکتر سیدمهدی امانی

به یاد جمعیت‌پژوه گرانقدر: دکتر ارژنگ امیرخسروی

ضایعه در پی ضایعه! درگذشت دانشور فرزانه: دکتر محمود بروجردی

بزرگ‌مردی از تبار پاکان و نیکان: شادروان ناصرقلی بهاء صدری

نظیر خویش بنگداشتند و بگذاشتند، در سوگ اقتصاددان و ریاضی‌دان بزرگ: استاد دکتر حسین پیرنیا

باز هم ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر! درگذشت: استاد دکتر محمدحسین تمدن جهرمی

«غروب فروغ» به یاد بزرگ بانوی والاقدری که مظهر اعلای شرافت، عطوفت و کرامت بود: روانشاد فروغ‌السادات جعفری (آل رسول)

به یاد ادیب، نویسندۀ توانا و روزنامه‌نگاری متعهد: روانشاد دکتر سیدحسن حاج سیدجوادی

در سوگ مظهر والای دانشوری، فرهیختگی و وارستگی: استاد دکتر محمد خوانساری

به یاد دوستی دیرین و همکاری فاضل: شادوران دکتر سیدمحمد دامادی

دریغا تهی از تو ایران زمین! در اندوه فقدان: استاد دکتر عنایت‌اله رضا

چه نالی؟ که پاک آمد و پاک رفت، به مناسبت بیستمین سالگرد درگذشت «پدر استاندارد ایران»: مهندس میراحمد سادات

در غم جانگداز خاموشی میرسهیل سادات

باز هم ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر! فقدان استاد و دانشور فرزانه: دکتر هوشنگ ساعدلو

در سوگ خیل عزیزان رفته از دیدار: سبزۀ منصور (ساعدلو)

و باز هم ضایعه‌ای عظیم، خاموشی استاد: دکتر سیدجعفر شهیدی

یاد شهیدی، در تعزیت استاد استادان: شادروان سیدجعفر شهیدی

به مناسبت مراسم بزرگداشت یکصدیمن سالگرد تولد پدر علوم اجتماعی ایران: استاد دکتر غلامحسین صدیقی

در رثای پدر علم اقتصاد در ایران: استاد دکتر منوچهر فرهنگ

رفتی ز پیش دیده و برجان نشسته‌ای! در سوگ اندیشمند و جامعه‌شناس بزرگ: دکتر محمدامین قانعی‌راد

نادره مردی ذوفنون، شاعر، ادیب، خطیب و خوشنویس مبرّز: استاد منوچهر قدسی

در سوگ دانشی‌مردی که به راستی «کاردان» بود: استاد بدرالدین کتابی

اشک‌نبشته‌ای در سوگ مادر: روانشاد بانو شمس‌الملوک اربابیان (کتابی)

به یاد مهین مادری که خلق و خوی فرشتگان را داشت

«پاییز برگ‌ریز»، در رثای بزرگ‌بانویی که نیک بود، نیک زیست و جز نیکی برای آدمیان نخواست

اندوه‌نامه‌ای در سوگ «بهترین معلم دنیا»: روانشاد دکتر سید محمدباقر کتابی

به یاد انسان والا و دانشوری فرهیخته: استاد محمدتقی کتابی

دل‌نوشته‌ای به یاد یار دیرین و انسان راستین: شادروان دکتر علی کلباسی

در سوگ مهندس مزدک کیان‌فر

به یاد و احترام یاری دیرین و انسان بزرگ: روانشاد دکتر مهدی مهدوی

«غروب مهر»، به مناسبت چهلمین روز خاموشی: دکتر غلامرضا مهریار

زنده‌رود فضل و ادب اصفهان از حرکت باز ایستاد: استاد محمد مهریار

در سوگ آن نادره مرد عرصۀ فرهنگ و ادب: استاد محمد مهریار