معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بیژن جلالی که از آغاز دهۀ 1340 به بعد به انتشار سروده‌هایش پرداخت، به‌تدریج به عنوان یکی از شاعران شاخص و معنی‌برانگیز شعر سپید/ منثور در ایران شناخته شد. او با ظرافتی خاص و گرایشی شهودی و نگاهی عرفانی به زندگی می‌نگریست. در این کتاب، که تألیف و گردآوری یکی از دوستان اوست، علاوه بر شرح دقیق زندگی و نوع پیوند او با دایی‌اش صادق هدایت، به شناخت و تحلیل شعرهای او توجه شده است. نمونه‌هایی از زیباترین سروده‌ها، و بخش‌هایی از تأمل‌های فکری و ادبی جلالی از دیگر فصل‌های این کتاب است. همچنین در سه فصل پایانی، نوشته‌ها و شعرهای شماری از دوستان وی و آرای تنی چند از شاعران و ادیبان هم‌عصر دربارۀ شعرهایش گردآوری و تدوین شده است.

شعرهای بیژن جلالی که یکسره به نثر بود، تا حدود چهار دهه تداوم یافت. حاصل آن شش دفتر بود. محتوای این دفترها در طبقه‌بندی خود شاعر بدین قرار است:

* روزها (1341) در چهار بخش یا «جزوه»، «کوششی است برای نامیدن خداوند، امید، غم». بخش چهارم «مجموعه‌ای است از قطعات مختلف».

* دل ما و جهان (1344) در چهار «دفتر» تنظیم شده است: «آن‌گاه که سایۀ سهمگین از جهان بر دل ما می‌افتد»، «آن‌گاه که جهان را در آیینۀ دل خود می‌نگریم»، «آن‌گاه که جهان چون گلی در دل ما می‌شکفد»، دفتر چهارم «مجموعۀ قطعات مختلف» است.

* رنگ آب‌ها (1350) در پنج دفتر منظم شده است: «خداوندا، خاک خوب است، هزاران دست دوستی، رنگ آب‌ها را دیده‌اید، فرهنگ شاعرانه».

* آب و آفتاب (1362) مشتمل بر شش دفتر است: «ای بانوی بلندبالا، کلمات از راه می‌رسند، در آیینه‌ای گام برمی‌دارم، ای نیامده ای ناشناخته، روز جمعه است، چشم روشن خورشید».

* روزانه‌ها (1373) از هشت دفتر تشکیل شده است: «اندوه روزانه، آسمان کلمات، پل را می‌بینم، هر شعر خوب، تکرار شاخه‌های درخت، فصلی نو در شعر بگشایم، قطعات مختلف، دست آخر».

* دربارۀ شعر (1377) شامل چهار دفتر شعر است: «زمان شعر، ریشه‌های شعر، اندوه کلمات، کار شعر».

در بخش نخست کتاب، به زندگی جلالی پرداخته شده است. قسمت اعظم این زندگی‌نامه، حاصل گفتگوی نویسنده در سال 1376 با این شاعر است. در بخش پنجم شماری از مقاله‌های زندگی‌نامه‌ای دربارۀ بیژن جلالی به قلم دوستان و آشنایان وی گردآوری شده است.

طبقه‌بندی شمار درخور توجهی از شاعران در سیر شعر فارسی دورۀ تجدد چندان دشوار نیست. در شعر این دوره، هم به لحاظ تاریخی، هم از نظر محتوا و هم از حیث ساختارهای زبانی و شکلی می‌توان شاعری را با حفظ ویژگی‌های سبک فردی به یکی ـ دو گروه شناخته‌شده نزدیک دانست. اما هنگامی که به شعرهای ساده، دلپذیر و ظریف بیژن جلالی می‌رسیم، چنین تحلیلی بسیار دشوار می‌شود. در واقع قرار دادن جلالی در هر یک از گروه‌های شناخته‌شدۀ شعری ممتنع است. در بخش دوم این کتاب، کوشش تحلیل‌گر بر آن بوده که فضای فکری، ادبی و فرهنگی شعر او تا حد امکان با دقت تحلیل و بررسی شود. در بخش هفتم نیز آرای چند تن از صاحب‌نظران و علاقمندان حوزۀ شعر دربارۀ او تلخیص شده است.

جلالی شاعری بود اندیشه‌ور؛ اما وی علاقه‌ای به تألیف و ترجمه در زمینه‌های مورد علاقۀ خود نداشت. با این همه در لابلای گفتگوهایی که از وی در دست است، تأمل‌های خواندنی و بدیعی به یادگار مانده است. بخشی از این تأمل‌ها در بخش چهارم این کتاب، انتخاب و موضوع‌بندی شده است. همچنین در بخش سوم، 55 شعر از دفترهای مختلف او در اختیار خواننده قرار گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌سخن

1. چشم‌اندازی از زندگی

2. تحلیل‌ها و بررسی شعرها

3. نمونه‌هایی از زیباترین سروده‌ها

4. نمونه‌هایی از تأمل‌های فکری و ادبی

5. یادبودها: نثر

6.یادبودها: شعر

7. در آیینۀ آراء

کتاب‌شناسی بیژن جلالی