معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زمان گوهر روایت مدرن است. از این گزاره نباید چنین دریافت شود که زمان در روایت‌های افسانه‌ای و اسطوره‌ای گوهرین نیست. در روایت‌های افسانه‌ای و اسطوره‌ای، قهرمانی که بدو خویشکاری بادپایی عطا شده بود، بر زمان چیره بود یا می‌توانست چیره شود. مسأله زمان بود، اما نه برای حاکی ماجرا. حاکی، حکایت می‌کرد و سوداهای زمانی خود را به قهرمان می‌بخشید. او و به تبع او نویسنده یا سراینده زمان را نمی‌نوشت، درمی‌نوشت. این است که می‌گوییم نویسنده یا سرایندۀ اسطوره‌ها و افسانه‌ها حاکی‌اند و از اطلاق راوی بدان‌ها سر بازمی‌زنیم. سودای قهرمان عصر افسانه و اسطوره چیرگی بر زمان بود. قهرمان چیره بر زمان در عصر افسانه و اسطوره قهرمانی بود که می‌توانست مسیری طولانی را در بیت یا جمله‌‌ای اغراق‌آمیز بپیماید. قهرمان افسانه‌ها زمان را در بعد مسافت می‌پیمود، قهرمان زمانمند روایت مدرن، گذشته و حال و آینده را در ذهن می‌پوید؛ او قهرمانی‌ست که می‌تواند مسافتی کوتاه را در زمانی دراز، هر چند صحنه که ممکن باشد، بپیماید. او دچار دیرند و شوند است، در حالی که قهرمان افسانه‌ها چیره بر دیرند و شوند است.

راوی ـ قهرمان درمی‌یابد که می‌تواند و باید بنویسد. هنری او بدان وقوف می‌یابد هنر نوشتن است، او در موضع راوی ـ نویسنده خود را چونان قهرمان رمانی برخواهد نشان که خواهد نوشت. قهرمانی با همین تن، که علی‌القاعده می‌اندیشد از آغاز همین بوده است و در زمان کش آمده است. آن‌چه او بازمی‌یابد موقف نویسندگی، موقف دانایی به کلِ منظرۀ زندگی خودش است؛ دانایی به طریقی که می‌تواند خود را از نیاموختگی تا آموختگی ازنو به حرکت و سیر در زمان وادارد و ازنو بازیابد. محرک این حواست و خواهش سیری‌ناپذیر نفس نوشتن است چونان نوشتن و مقررکردنِ زمان که خود به سالیان عمر در‌نوشته است.

این کتاب دربردارندۀ شماری مقاله دربارۀ داستان و روایت داستانی است. مسألۀ روایت، زمان و موقفِ راوی کما بیش در همۀ مقالات، البته نه با کیفیت و کمیتی یکسان، مطرح شده است. روشن است که مؤلف در همۀ مقالات به یک‌گونه نیندیشده است، اما می‌شود در خلال مضامین سیری را تشخیص داد که سرانجام به دریافتی شخصی از روایت و زمان انجامیده است. به گفتۀ نگارنده آنچه که بنا بود مقدمه باشد، خود مقاله‌ای مستقل است: «زمان را نوشتن». منطقِ ترتیب مقالات ساده است. «گادی و برهمن» اول آمده است، چون داستانی کامل را نقل می‌کنند و این مجموعه دربارۀ داستان است، شاید حسن مطلعی باشد. مقالات نظرورزانه‌تر در اول قرار گرفته است و مقالات توصیقی‌تر در ادامه آمده است.

مقاله سوم کتاب دربارۀ داستان «خانم دلوی» نوشتۀ ویرجینیا ولف است. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: «از دو منظر می‌توان مقولۀ زمان را در «خانم دلوی» واکاوید؛ یکی از منظر روایت چونای زمینۀ ظهور زمان و مکان در بستر داستان، و دیگر از منظر بحث جاری در رمان با محوریت مفهوم زمان و جلوه‌های شخصی و اجتماعی آن‌که بسیاری به‌درستی آن را موضوع اصلی، یا به عبارت بهتر اندیشۀ محوری «خانم دلوی»، می‌دانند. همۀ این اعتقاد، اعتقاد عبوس به انقیادناپذیری از زمان سلطه‌گر ساعت‌های نمایش‌گر در این بند گزیده از رمان بازتابی تام‌وتمام دارد؛ در یکدیگر زیستن و هم‌زمان‌بودن با هم در درون». (ص 71ـ72)

نوشتار چهارم کتاب دربارۀ «مارگریت دوراس» است. پنجمین نوشتار کتاب خوانشی از «سلاخ‌خانۀ شمارۀ پنچ» نوشتۀ ونه‌گات است. نوشتار ششم دربارۀ «دفترهای مالده لائوریس بریگه» یادداشت‌های خاطره‌گونۀ نویسندۀ خیالی‌ست؛ جوانی بیست‌وهفت ـ‌ هشت ساله، اهل دانمارک، از دودمانی اشرافی، حساس و سرخورده. نوشتار هفتم دربارۀ «ابله داستایفسکی» و نوشتار آخر این کتاب دربارۀ فیلم «داگ‌ویل» است.

فهرست مطالب کتاب:

گادی برهمن

زمان را نوشتن

الاهیات روایت

از نوشتن دست بردار

خواندن سلاخ‌خانۀ شمارۀ پنج

واقعیت، دیدن، انحطاط

عروسک‌ها و تاریخ

تا می‌توانی سقوط کن اینکاروس!

منابع مقالات

نمایه‌ها