معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بی‌گمان یکی از جریانات مهم نمایشی ایران در دورۀ مشروطه «نهضت مولیر» است. «مولیر» از تأثیرگذارترین شخصیت‌های نمایش‌نامه‌نویسی دنیا است که تأثیر شایانی را از خود در دورۀ پیدایی نهضت ترجمۀ متون نمایشی در ایران و چه حتی ادوار بعد به‌ویژه دورۀ پهلوی اول بر جای گذاشته است.

درون‌مایه و مضامین آثار «مولیر» در طی چند دهه از ادبیات نمایشی ایران (دورۀ ناصری تا پهلوی دوم) به‌حدی وسیع، تکرارشدنی و تأثیرگذار بود که به عنوان حافظه‌ای تاریخی، بخش عظیمی از درون‌مایۀ فیلم‌های فارسی و نمایش‌نامه‌های ایرانی را تشکیل می‌داده است. از این رو شناخت و معرفی آثار «مولیر» در ایران همواره یکی از مواردی است که می‌تواند به درت بهتر پیشینۀ هنرهای نمایشی ایران کمک شایانی نماید.

شوربختانه امروزه دسترسی به تعدادی از آثار «مولیر» که در سال‌های 1286 تا 1344 هـ.ق در داخل و بیرون از مرزهای ایران ترجمه و اقتباس شد، میسر نیست. از این رو برخی از ترجمه‌ها با آنکه در آن زمان منتشر شدند، با این حال دست کمی از آثار چاپ‌نشده ندارند. بی‌گمان از بین نمایشنامه‌های «مولیر» که در دورۀ قاجار منتشر شدند، اما نسخ آن امروزه به‌شدت غیرقابل دسترس می‌باشد، جدا از کمدی «گزارش مردم‌گریز»، می‌بایست به کمدی «عروسی مجبوری» اشاره نمود.

این کمدی در اواخر دورۀ قاجار به سال 1331هـ.ق از سوی شاهزاده «حسینقلی میرزا عمادالسلطنه سالور» ترجمه و با تیراژ محدود در قطع جیبی از سوی مطبعۀ «تمدن» به صورت چاپ سربی منتشر شد. این کتاب بازچاپ همین ترجمه است که هدف از انتشار آن چنین می‌باشد:

نخست: عدم دستیابی آسان به این اثر طبیعتاً نیازمند بازچاپ مطلوب می‌باشد. زیرا در وهلۀ اول امروز نسخۀ چاپی این اثر پس از گذشت یک قرن بسیار نادر است؛ وهلۀ دوم نسخۀ اصلی این اثر در نوبۀ خود دچار اغلاطی چاپی و کاستی‌های فراوان است که به یقین امروزه مستلزم بازچاپی جدید می‌باشد.

دوم: راجع به ترجمۀ این کمدی می‌بایست گفت که در هیچ یک از کتب نمایشی ایران از این اثر یا اصلاً سخنی به میان نرفته و یا اگر هم در پاره‌ای از کتب و مقالات اشاره‌ای مختصر به آن شده خالی از اشتباه و نقصان نیست.

سوم: از کمدی «عروسی مجبوری» در طول یک‌صد سال اخیر ترجمۀ مطلوب و تازه‌ای منتشر نشده است. از این رو ترجمۀ «حسینقلی میرزا عمادالسلطنه سالور» علی‌رغم کهنگی در نوبۀ خود می‌تواند همچنان برای جامعۀ پژوهشی و نمایشی ایران سودمند و حائز اهیمت واقع گردد. و چهارم: کمدی «عروسی مجبوری» ترجمۀ «عمادالسلطنه» یقیناً یکی از ترجمه‌های ارزشمند و در عین حال فراموش شدۀ دوران مشروطه در ایران است که بازچاپ آن جدا از اهمیت برای جامعۀ نمایشی و هنری، برای مورخان و پژوهشگران حوزۀ مشروطه نیز می‌تواند اثری مغتنم قلمداد گردد.

در مورد شیوۀ نگارش این کتاب می‌بایست گفت که همانند روش نگارش مجموعۀ «سیری در تاریکی‌های نمایش و ادبیات نمایشی ایران در عصر قاجار» یکی از فصول اصلی این کتاب به تحلیل نمایشنامه اختصاص دارد. در فصل دیگر از تاریخچۀ کمدی «عروسی مجبوری» در دورۀ قاجار به تفصیل سخن رانده شده و در حد بضاعت اشتباهات و گفتارهای نادرست پژوهشگران پیشین نیز تصحیح گردیده است. در فصل آخر نیز بسان روال سایر مجلدات این مجموعه، نمایشنامۀ «عروسی مجبوری» به صورت کامل و تصحیح شده در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.  

فهرست مطالب کتاب:

سخنی با خوانندگان

پیش‌گفتار

فصل نخست: نگرشی بر کمدی «عروسی مجبوری»

فصل دوم: عروسی‌های اجباری در فرهنگ ایرانی عصر قاجار

فصل سوم: نهضت ترجمه، اقتباس و اجراهای کمدی «عروسی مجبوری» در عصر قاجار

فصل چهارم: «حسینقلی میرزا عمادالسلطنه» (سالور) و کمدی «عروسی مجبوری»

فهرست منابع و مآخذ

عروسی مجبوری از تصنیفات «مولیر» شاعر معروف فرانسه