معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بیش از شصت سال تولید مستمر فرهنگی و کار مدام نوشتن و اجرا و پژوهش و تدریس در زمینۀ هنرهای نمایشی در کارنامۀ کسی، حتی بدون بداعت‌های خاص و اندازه‌های کیفی کار بهرام بیضایی نیز، بی‌نظیر و سزاوار ستایش می‌بود؛ اما وقتی کیفیت و تأثیر و ماندگاری حاصل این همه را بر استمرار و کمیت قابل ملاحظۀ دست‌آوردهای عمری پربار می‌افزاییم و جویندگی کوشنده در پی اصلی‌ترین کارمایه‌ها و نیازهای فرهنگی، کوشش او برای بازیابی گمشده‌های تاریخی زبان و فرهنگ و به‌ویژه نمایش ایران و تلاش قدرنادیده‌اش برای جبران دریغ‌شده‌های هزاران‌ساله از این هنر را در نظر می‌آوریم، هشتادسالگی استاد بهرام بیضایی را جشنی برای تاریخ نمایش و فرهنگ و موهبتی می‌انگاریم.

این ویژه‌نامۀ کوچک که هم‌زمان با هشتادمین زادروز استاد بهرام بیضایی منتشر می‌شود، تنها بخشی از احساس وظیفۀ فرهنگی است که توسط گروهی از دوست‌داران او ارائه شده است. کوشیده شده این آثار بیشتر به معرفی آثار تازه‌تر استاد متمرکز باشند.

روال منطقی برای پرداختن به کارنامۀ هنری هنرمند در طول دوران فعالیتش، آغازکردن از نوعی سال‌شمار است و آنگاه طرح چشم‌انداز کلی کارنامۀ نمایشی ایشان و برخی جنبه‌های عام آثار و سپس رسیدن به آثار متأخر. چکیدۀ زندگی‌نامه همراه فهرستی به‌روزشده از آثار مکتوب استاد درآمدی است که به مرور کلی مقایسه‌ای آثاری از بیضایی و پیراندللو، بر محور خوانشی از نمایشنامۀ «مرگ یزدگرد» می‌رسد. نوشتۀ محمد چرم‌شیر چون بازخوردی از خواندن نمایشنامۀ «چهارراه» می‌توانست در کنار دیگر مطالب مربوط به آن نمایشنامه جای گیرد، به دلیل استقلالش در بخش مرورهای عام قرار گرفته است. گفتگویی منتشرنشده با استاد که به طور عمده به مهاجرت ایشان و کلیاتی دربارۀ آثار این دوره مرتبط است، مطالب بخش اول را جدا می‌کند از بخشی که مرور آثار عرضه‌شدۀ ده سال اخیر استاد را با سخنی دربارۀ کتاب «هزارافسان کجاست؟» (نخستین اثر مکتوب عرضه‌شدۀ ایشان که در مهاجرت فرجام پذیرفت) می‌آغازد و با معرفی آثار نمایشی اجراشدۀ ایشان در این سال‌ها از حیث جنبه‌های متنی و جنبه‌های اجرایی ادامه می‌یابد و البته با نوشته‌هایی خواندنی از خود استاد (دربرگیرندۀ طرح نمایشنامه و شرح قالب‌هایی نمایشی و اشاراتی تاریخی و خاطراتی شخصی و تجربه‌هایی اجرایی و برخی بازمایه‌های آثار) و چکیدۀ تازه‌ای از نمایشنامۀ مفصل «طرب‌نامه» که توسط خود ایشان صورت گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

شادباش و پیش‌درآمد/ ژیلا اسماعیلیان

چکیده‌ای از زندگی و کارنامۀ بهرام بیضایی/ ح. ا

سنجش خرد ناب؛ مروری بر کارنامۀ نمایشی بهرام بیضایی/ شهرام جعفری‌نژاد

بیضایی و پیراندللو در پرتو خوانشی از «مرگ یزدگرد»/ حمید امجد

چهار قطعه برای «چهارراه»/ محمد چرم‌شیر

ریشه‌دواندن در باد؛ گفتگو با بهرام بیضایی/ حمید امجد

در پی روایت گم‌شده؛ دربارۀ «هزارافسان کجاست؟»/ حمید امجد

سایه‌بازی نمرده است!/ بهرام بیضایی

جانا و بلا دور [فشردۀ نمایشنامه] از برنوشت اجرا

ورافتد جدایی!؛ پیش‌درآمدی بر «جانا و بلادور»/ امیرحسین سیادت

روایتی دیگر از ارداویراف‌نامه؛ گزارشی از «گزارش ارداویراف»/ ژاله آموزگار

یادداشتی تصویری از تمرین و اجرای «گزارش ارداویراف»/ افشین هاشمی

طرب‌نامه [فشردۀ نمایشنامه]/ بهرام بیضایی

یادداشت نویسنده و کارگردان «طرب‌نامه»/ بهرام بیضایی

شب‌بازی تاریخ ناکام؛ حاشیه‌نویسی بر یک متن: گردشی در «طرب‌نامه»/ سهند عبیدی

اینجا ری است یا شهر هرت؛ نشانه‌های معماری و شهر در «طرب‌نامه»/ مهدی فتوحی

تجربۀ بازی در «طرب‌نامه»/ حمید احیاء

یادداشت نویسنده و کارگردان «چهارراه»/ بهرام بیضایی

هیچ ساعتی از هیچ وقتی!؛ روایت و زبان در «چهارراه»/ حمید امجد

«دنیای خفته را بیدار می‌کنی ...»؛ یک نگاه به «چهارراه»/ سهند عبیدی

«رئالیزم معمول را بگذارید کنار»؛ یادداشت‌هایی از تمرین «چهارراه»/ حمید احیاء

تصاویر

پیوندان: یاد دکتر محمد کوثر و گفتگویی با او/ حمید احیاء