معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دومین شماره از دوفصلنامۀ تخصصی زبان و ادبیات فارسی «شفای دل» با شش نوشتار منتشر شده است.

اولین نوشتار این شماره دربارۀ خویشکاری‌های زن در ایران باستان است. نگارنده این جستار با روش تحلیلی ـ توصیفی و تحلیل داده‌ها به کهن‌الگوی زن و خویشکاری آن در ایران باستان پرداخته است. برآیند تحقیقات اثبات می‌کند که جایگاه زن در ایران باستان، همواره به یک شکل نبوده و در برخی اعصار مقام او تا حد خدایان نیز بالا برده شده است.

حزین لاهیجی یکی از شاعران بزرگ فارسی است که از مضامین اخلاقی در سروده‌هایش بهرۀ فراوان برده و اشعارش از حیث مضامین اخلاقی غنی و پربار است که همین موضوع ضرورت بررسی اشعار او را دوچندان می‌کند. دومین نوشتار این شماره بر موضع‌گیری حزین لاهیجی نسبت به رذایل و فضایل اخلاقی و بیان دیدگاه‌های وی تمرکز یافته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد گرچه فضایل اخلاقی در اشعار شاعر بیشتر مورد تأکید است، اما زذایل اخلاقی و سرزنش و نکوهش آنها هم ذهن شاعر را به خود مشغول کرده و در شعر او نمود یافته است.

بدل در میان زبان‌های عربی و فارسی دری، کاربردهای ویژه‌ای دارد و خصوصیات مختص به خود را داراست. مانع اصلی یادگیری، عدم توانایی دانش‌آموزان و عدم توانایی در درک و تعمیم مفاهیم و خلط مبحث با مباحث دیگر می‌باشد. دربارۀ کاربرد بدل در زبان فارسی دری و عربی در نوشتار سوم بحث و بررسی شده است.

بررسی ساختار شعر، امکان‌پذیر نیست جز آنکه در پرتو تصویرهای خیالی انجام گیرد. شهر قیصر امین‌پور شاعر دردآشنای پس از انقلاب نیز در همین راستان گام برمی‌دارد. ویژگی‌های شعر امین‌پور عبارتند از: ستایش و عشق، تصویرسازی‌های زیبا، مذهب اعتراض، غمگنانه‌بودن، تکرار و بازی با کلمات، به‌کارگیری تلمیحات، هنجارگریزی دستوری و واژگانی و ..... . نوشتار چهارم این شماره نقدی است بر ساختار اشعار قیصر امین‌پور.

ابوالعتاهیه از برجسته‌ترین شاعران عرب در زمینۀ زهد است. وی نقش مهمی در تکوین زهدیات فارسی دارد. در ادبیات فارسی نیز عطار نیشابوری از شاخص‌ترین چهره‌های زهد و عرفان است که در سراسر دیوان او مفهوم زهد موج می‌زند. مقالۀ پنجم این شماره بر اساس شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی پس از اشارۀ مختصری به زیست‌نامه‌های این دو شاعر، علل گرایش به زهد و میزان تأثیر و تأثر احتمالی آنان را از یکدیگر مورد بررسی قرار داده و وجوه مشابهت و مغایرت مفاهیم و موضوعات زهدی این دو شاعر و نیز تقریب اندیشه‌های اسلامی و سبک و اسلوب این دو را مورد بررسی تطبیقی قرار داده است.

در میان آثار برجای‌‌مانده از سعدی، گلستان به عنوان یک اثر تعلیمی و پندآموز با استفاده از صنعت ایجاز و با بهره‌گیری از نثر آهنگین، اثری است که همۀ قهرمان‌های آن انسان و هر حکایتی از این اثر ترکیبی از «انسان و موقعیت» است. بدیهی است که در آن صفات بارز انسانی از جمله عدل و انصاف که در قرآن و فقه اسلامی بسیار بر آن تأکید شده است، مورد آزمون قرار می‌گیرد. مقالۀ پایانی این شماره به بررسی تأثیر نگرش فقهی سعدی در مورد قاعدۀ انصاف در نگارش گلستان پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که نه‌تنها این تأثیر به طور قابل توجهی بارز است، بلکه کاربرد قاعدۀ موصوف در سه سطح لغوی، مفهومی و ماهیتی در گلستان وجود دارد.

فهرست مطالب این شماره:

تأملی بر خویشکاری‌های زن در ایران باستان، با نگاهی به شاهنامۀ فردوسی/ زهرا جمشیدی

مضامین اخلاقی در اشعار حزین لاهیجی/ محمدحسن داودیان

کاربرد بدل در زبان دری و عربی/ سیدعظیم‌الله عصمتی

نقدی بر ساختار اشعار قیصر امین‌پور/ حسین فقیهی

بررسی مضمون زهد در اشعار ابوالعتاهیه و عطار نیشابوری/ لیلا قاسمی حاجی‌آبادی، شهزاد قیطاسی

جایگاه قاعدۀ فقهی انصاف در گلستان سعدی/ امرالله نیکومنش، سیده سامره عباس‌نژاد بنه‌میر