معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

خداوند جهان هستی را بر پایۀ عشق بنا نهاده و این عشق در تمامی اجزای هستی جاری است و هیچ موجودی از آن مستثنا نیست. حب و عشق الهی مقامی الهی است و حق‌تعالی خود را «ودود» و «محب» نامیده و می‌گوید: ای فرزند آدم سوگند بر خود که من محب و دوستدار تو هستم و به حقم بر تو سوگند که تو هم محب و دوستدار من باش.

از آنجا که ادراک این عشق و محبت، موقوف بر شناخت ذات حضرت حق است و ادراک ذات مطلق برای انسان مقیّد و محدود ممکن نیست، تنها راه شناخت او، مشاهده‌اش در صور ممکنات است، چنان که هر یک از موجودات، صورتی و مظهری از جمال حق‌اند که در آینه‌ای تجلّی کرده و هر یک مظهر و تجلّی یکی از اسما و صفات الهی است.

در مظهر انسان، زنان از حس و جمال افزون‌تری برخوردارند؛ این آینۀ جمال الهی و واسطۀ قوی‌تری برای وصول به عشق کبریایی است؛ بدین سبب زن در نزد رسول خدا (ص) از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار بود و این عنایت و لطفی از جانب خداوند در حق زنان به شمار می‌آید.

خبری از رسول خدا (ص) آمده است که: از دنیای شما سه چیز را محبوب من کرده‌اند: زنان، بوی خوش و روشنی چشم من در نماز است. این خبر مشهور از جمله اخباری است که در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت با اختلافاتی در زنجیره سند و متن آن روایت شده است. در بخش اول کتاب ابتدا متن روایت بیان شده و سپس به بررسی آن پرداخته شده است.

در بخش دوم کتاب دربارۀ حب، محبت و عشق سخن گفته شده است. در این بخش دربارۀ تعریف حب و محبت و عشق و تفاوت و اقسام آنها مطالبی بیان گردیده است. کتب عرفان و به‌ویژه ادبیات عرفانی مشحون از داستان‌ها و تمثیلات عاشقانه‌ای است که نقش‌آفرینان آنها همچنان موضوع بحث نویسندگان، شعرا و ادیبان بوده است. عشاقی که به ظاهر پایی در عالم ناسوت دارند، پایی دیگر هم در عالم لاهوت دارند؛ قسمت اصلی این بخش دربارۀ عشق‌های عرفانی است که در این فصل دربارۀ یوسف و زلیخا، شیخ صنعان و دختر ترسا، لیلی و مجنون و ابن عربی و نظام به تحلیل پاره‌ای از عشق‌های عرفانی پرداخته شده است.

بخش سوم کتاب اختصاص یافته است به تفسیر عرفانی محبوبیت زنان نزد پیامبر (ص) که در چهار فصل ارائه شده است. ابتدا دیدگاه‌های مختلف در تفسیر حدیث گفته‌شده در ابتدای کتاب بیان شده است. نویسنده در ابن فصل یادآور می‌شود که بهترین تفسیر برای این حدیث، همان تفسیر ابن عربی در فص محمدی از کتاب «فصوص الحکم» است. در فصل دوم این بخش به ذکر دلایل تقدم واژۀ نساء بر طیب و صلوة پرداخته شده است. برای این موضوع که پیامبر (ص) زنان را دوست می‌داشته و به آنان میل و اشتیاق داشته است، از نظر عرفانی دلایل و مبانی خاصی ذکر شده است که در فصل سوم دلایل ابن عربی از کتاب «فصوص الحکم» بیان شده است.

حدیثی نقل شده که خداوند زن را به صورت مرد آفریده، چنان‌که آدم را بر صورت خود آفریده است. این حدیث از جمله احادیثی است که در بیان معنا و مفهوم آن سخن بسیار رفته و تفاسیر و تأویل‌های گوناگونی از آن شده است. در بخش چهارم به شرح و تفسیر بیشتر این حدیث پرداخته شده است.

در مورد آیۀ «للرجال علیهن درجة» تفاسیر و شروح گوناگونی بیان شده است که در بخش پایانی به شرح و تفسیر این آیه پرداخته شده است. در پایان این بخش نویسنده نتیجه می‌گیرد بسیاری از بزرگان عرفان و تصوف همان شأنی را که برای مردان در سلوک و مقام وصول به حق قائل بوده‌اند، برای زنان نیز باور داشتند و حتی برخی از ایشان تربیت‌یافتگان زنان عارف بوده‌اند. با این همه به نظر می‌آید در سخنان ابن عربی نوعی تناقض و اضطراب وجود دارد و وجوهی که وی برای برتری مردان به زنان برمی‌شمارد، مطابقتی با کلام الهی ندارد و شاید این سخن به دور نباشد که بگوییم مقصود از درجه و استیلای مرد بر زن، تنها از جهت حقوق است؛ آن هم حقوق زوجیت که همان حق استمتاع است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: نقل و بررسی خبر مشهور«حبّب إلی من دنیاکم ثلاث ...»

بخش دوم: حبّ، محبت و عشق

فصل اول: حب و محبت در لغت و اصطلاح

فصل دوم: تعریف عشق، تفاوت آن با محبت و نسبتش با عقل

فصل سوم: اطلاق واژه عشق بر حضرت حق

فصل چهارم: اقسام و مراتب عشق و محبت

فصل پنجم: تجانس و تناسب محب و محبوب

فصل ششم: محبت و عشق انسانی نردبان عشق ربانی

فصل هفتم: عشق‌های عرفانی

یوسف و زلیخا

شیخ صنعان و دختر ترسا

لیلی و مجنون

بخش سوم» تفسیر عرفانی محبوبیت زنان نزد پیامبر (ص)

فصل اول: بیان دیدگاه‌های مختلف در تفسیر حدیث «حبب إلیّ من دنیاکم ثلاث»

فصل دوم: دلیل تقدم ذکر واژه نساء بر طیب و صلوة

فصل سوم: دلایل اشتیاق پیامبر صلی اللّه علیه و آله به زنان

دلیل اول: اشتیاق کل به جزء

دلیل دوم: آفرینش زن بر صورت مرد و تخلّق وی به اخلاق الهی

دلیل سوم: کمال شهود حق در وجود زن

فصل چهارم: نکاح، برترین و بالاترین وصلت

بخش چهارم: شرح حدیث «أن الله خلق آدم علی صورته»

بخش پنجم: شرح و تفسیر آیۀ مبارکۀ «وَ لِلرَّجالِ عَلَیهِنَّ دَرَجَةٌ»

منابع