معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در روند تحولات نمایشی دهه‌های پرجوش و خروش قرن بیستم در غرب، گروه‌های تئاتری به وجود آمدند که متأثر از جریان‌های تاریخی و سیاسی قرن از این هنر به مثابۀ وسیله‌ای مؤثر استفاده کردند تا نگرش‌های انتقادی ـ اجتماعی دربارۀ مسائل گوناگون را در دوره‌های مختلف ارائه کنند. تجربه‌هایی که این گروه‌ها از راه ابداع شکل‌های تازۀ نمایشی به دست آوردند جز با همیاری و همراهی هنرمندانی که در زمینه‌های متفاوت هنری فعالیت می‌کردند، مانند نقاشان، طراحان، مجسمه‌سازان، موسیقی‌دانان، رقصنده‌ها، سازندگان فیلم، ویدئو و .... ممکن نبود. به این ترتیب بود که تئاتر با شیوه‌های زیباشناختی جدید و متکی بر شگردهای چندرسانه‌های و ماهیتی انتقادی ـ اجتماعی به‌سرعت رشد کرد و در پرتو کوشش‌های پیگیر این هنرمندان و استفاده از عناصر دیداری و شنیداری متفاوت، تئاتری مردمی پا گرفت که تنها انعکاس واقعیت نبود، بلکه واقعیتی بود که خود از ارتباط بی‌واسطۀ گروهی از افراد، بدون دیوار حائلی که آنها را به دو دستۀ بازیگر و تماشاگر تقسیم کند، شکل می‌گرفت.

تئاتر خیابانی یکی از گونه‌های نمایشی است که از بطن زندگی روزمرۀ مردم یا انگیزه‌های برخاسته از شرایط زندگی دوران معاصر شکل گرفته است. بسیاری از منتقدان نمایش در تعاریفی که از تاریخچۀ تئاتر خیابانی با مفهوم امروزی آن کرده‌اند، ریشۀ آن را در مراسم آیینی روزگار باستان جستجو کرده‌‌اند. تجربه‌های نمایشی اجراشده در قرن حاضر، عموماً بر ایجاد ارتباط بی‌واسطه بین تماشاگر و نمایش‌گر تأکید دارد که همان شیوۀ برقراری ارتباط در مراسم آیینی است.

تئاتر خیابانی تئاتری روشنگر و متعهد است که معمولاً به مسائل اجتماعی روز می‌پردازد؛ تئاتری است در شرح و بیان مسائل اجتماعی مربوط به زندگی در دوران تکنولوژی و ارتباطات و تأثیر آن بر اوضاع و احوال پیچیدۀ زندگی مادی انسان معاصر. مهم‌ترین وظیفۀ این نوع نمایش، ایجاد پل ارتباطی بین بازیگر و تماشاگر و در عین حال ایجاد شکل‌های جدیدی برای ارتباط بین آحاد جامعه و واقعیت‌های اجتماعی است. این نوع نمایش را از دو جنبۀ متفاوت می‌توان بررسی کرد: از یک سو به خصلت‌های موجود در طبیعت انسانی می‌پردازد و با تصویر این ویژگی‌ها در بالابردن کیفیت‌های انسانی در وجود آدمی تأثیر بسزایی می‌گذارد و از این طریق می‌توان طیف گسترده‌ای از تماشاگران را که به طور معمول به سالن‌های نمایش نمی‌روند به شناختی نسبی از ارزش‌ها و غنای موجود در طبیعت انسانی و نیازهای اجتماعی او نزدیک کرد. از سوی دیگر با تأثیری که از طریق لمس ادراک عاطفی آنان بر ادراک منطقی‌شان می‌گذارد، در بالابردن سطح فکری و فرهنگی آنها، می‌تواند عامل مؤثری به شمار آید.

در اين كتاب بدون اينكه قصد ورود به مباحث نظري تئاتر يا سعي در اثبات نظريه‌هايي مانند: تئاتر متكي بر متن، يا تئاتر بدون متن و غيره باشد ـ كه در دهه‌هاي اخير بسيار مورد بحث و مجادله بوده است ـ به معرفي نوع ديگري از هنر نمايش كه بنا بر شرايط حاكم بر زندگي در قرن بيستم و بيست‌ويكم شكل گرفته است، يعني تاريخچه تئاتر خياباني و زيرمجموعه‌هاي آن پرداخته مي‌شود تا شايد براي آنان كه در جستجوي روش‌هاي متفاوت براي فعاليت در حوزه اين هنر هستند قابل استفاده باشد. البته اين نوع نمايش كه سابقه چنداني در كشور ما ندارد، فقط در بوته تجربه و آزمايش و با به‌كارگرفتن عناصر فرهنگ بومي نتيجه لازم را خواهد داد و چنانچه ضرورت به‌كارگيري اين نوع تئاتر ايجاب مي‌كند اگر با شجاعت و تدبير و شناخت تكنيكي در هم آميزد، به شكل هنري جذاب جوابگوي گوشه‌اي از نيازهاي فرهنگي جامعه خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

مراحل انتقال صحنه از سالن به فضای باز

پیشگامان تئاتر خیابانی روس بعد از 1918

تئاتر خیابانی دهه شصت آمریکا

پیوست: دو نمایش‌نامه برای تئاتر خیابانی

عکس‌هایی از اجراهای تئاتر خیابانی

منابع فارسی

منابع انگلیسی