معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب با کار در دو ساحت متفاوت ـ سطح کلان تاریخ فکری و اجتماعی و سطح خرد تحلیل متن ـ سیمای متعارف کافکا به عنوان نابغۀ مغزی، بیگانه و بدبین عصر مدرن را به چالش می‌کشد و در عوض به دنبال ترسیم بافتار تاریخی انزوایش، یعنی پراگ در آستانۀ قرن بیستم است.

موفقیت اولیۀ ترجمۀ آثار کافکا در کشورهایی چون فرانسه، انگلستان و آمریکا شکل گرفت. درست بعد از جنگ جهانی دوم بود که کارهای او به زبان اصلی آلمانی بار دیگر وارد آلمان و اتریش شد. این بدان معناست که کافکا به میزان زیادی جدا از بافتار عینی‌ای که در آن زیست و نوشت، مورد خوانش گرفته است. بیشتر خوانندگان می‌دانند که کافکا به زبان آلمانی می‌نوشت، اما عدۀ اندکی از این نکته آگاه‌اند که زبان آلمانی وی چقدر با آلمانی علیا یا گونۀ خاصی از زبان آلمانی که در اوایل قرن بیستم در پراگ رواج داشت، مرتبط است. به همین ترتیب عدۀ کمی چیز زیادی دربارۀ خود پراگ، جمعیت، زبان یا تاریخ سیاسی و فرهنگی آن می‌دانند.

محتوای اصلی آثار کافکا انزوای انسان، بیگانه‌ای بریده از همه‌کس، تک و تنها و کاملاً نامطمئن از جایگاهش در این جهان، در این شهر و در این خانواده بود. برای ایجاد این حس انزوا در خوانندگان، کافکا نشانه‌های فرهنگی خاصی را که از لحاظ سنت متن ادبی را در مکان و زمان مشخصی قرار می‌داد، حذف کرد. تقریباً نام همۀ مکان‌ها، تاریخ‌ها، اسامی خاص و دیگر ارجاعات به جهان بیرون از متن محو شد.

هدف تمامی مقالات این کتاب، فهم ویژگی غیرتاریخی و منفی زندگی و آثار کافکا به مثابۀ کارکرد نیروهای فرهنگی و تاریخی خاص زمانۀ اوست. بیشتر تحقیقات صورت‌گرفته طی بیست‌سال گذشته در جهت شناخت بیشتر ما از پراگ، اسلاف کافکا و نحوۀ خلق آثار او بوده است.

برای نمونه اشتولتسل بر «یهودیت» آلمانی گفتاری در حلقۀ کافکا تمرکز می‌کند؛ یعنی همان لهجۀ خاص، آهنگ و یدیشیسم‌هایی که در آلمان موشلن نام داشت و نویسندگان یهودی ـ آلمانی اغلب احساس می‌کردند که باید بر آن غلبه کنند. کافکا با موشلن به مثابه مصادرۀ خودخواهانه، غیرمستقیم یا ترحم‌آمیز دارایی کسی دیگر، چیزی که به دست نیامده بلکه سرقت شده، مخالفت می‌کرد و در آثارش از هرگونه دستکاری آشکار در واژگان، نحو و گرامر آلمانی علیا اجتناب می‌ورزید. در واقع کافکا تنها هنگام نقل قول از پدرش در آثار خود ار زبان یدیش استفاده می‌کرد.

ژیل دلوز و فلیکس گاتاری در نوشتار خود رویکرد کاملاً متفاوتی در بررسی مشکل زبانی اتخاذ می‌کنند. این دو کافکا را نویسندۀ اقلیت‌برانداز درون سنت ادبی بزرگ آلمان معرفی می‌کنند، کسی که طرفدار همگون شدن زبان‌شناختی بود و می‌کوشید زبان آلمانی علیای خالص را مستفر کند. اثری که این دو از آن برای اثبات نظریه‌شان استفاده می‌کنند، یادداشت‌های خود کافکا به تاریخ 25 دسامبر 1911 است که در آن او به بررسی مزیت و برتری ادبیات‌های اقلیت در خرده‌زبان‌هایی چون یدیش و چک می‌پردازد.

بخشی از قدرت انکارناپذیر کافکا در مقام نویسنده برخاسته از توانایی او در پنهان‌کردن منابعش است. از این‌رو این کشف ساده که کافکا در کارهایش از متون مشخصی بسیار وام گرفته تعجب‌آور بود، به‌خصوص از این حیث که بسیاری از این منابع ریشه در ادبیات «زوال» پایان قرن و دوران جوانی کافکا داشتند. در فصل دوم کتاب دربارۀ این موضوع بررسی‌هایی از سوی نویسندگان مختلف نوشته شده است.

انتشار دیرهنگام مکاتبات کافکا با فلیسه عمیقاً تصویر موجود از کافکا و آثارش را به چند طریق تغییر داد. از نظر ادبی این نامه‌نگاری‌ها اهمیت بسیاری دارد. پس از انتشار «نامه به فلیسه»، الیاس کانتی به‌سرعت میزان درهم‌تنیدگی زندگی‌نامه و ادبیات را مورد اشاره قرار داد، نامه‌هایی که همتایی برای رمان «محاکمۀ» او بودند. در فصل سوم کتاب به این بخش از زندگی و آثار کافکا پرداخته شده است. سه مقاله‌ای که در این کتاب به مکاتبات مهم کافکا می‌پردازند، مفهوم تاریخ «درون» کنش نوشتن نامه‌ها را بررسی می‌کنند.، تاریخ درونی خلق شده به مدد انگیزۀ کافکا برای دور نگه‌داشتن خودش از «واقعیات تجربی زندگی».

در پیوست‌های کتاب دو نوشتار با موضوع «به سوی ادبیات اقلیت» و «پیش‌گفتاری بر زبان یدیش» از کافکا آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

فصل اول: پراگ

پراگ در آستانۀ قرن بیستم/ کلاوس واگنباخ

کافکا: یهودی، یهودی‌ستیز، صهیونیست/ کریستوف اشتولتسل

ادبیات اقلیت چیست؟/ ژیل دلوز و فلیکس گاتاری

صهیونیسم، ادبیات و تئاتریدیش/ جولیانو بایونی

فصل دوم: سیاست‌های فرهنگی و پایان قرن

آنارشیسم لیبرتارین در آمریکا/ مایکل لووی

نیچه، فروید و کافکا/ گرهارد کورتس

زن بی‌اگوی کافکا: جنس وشخصیت نوشتۀ اتو واینینگر/ راینر استاچ

سادیسم و مازوخیسم در «سرزمین محکومان» و «هنرمند گرسنگی»/ مارگارت نوریس

کافکا، کازانووا و محاکمه/ میشاییل مولر

فصل سوم: آثار، نامه‌ها و زندگی‌نامۀ خودنوشت

عمل نوشتن و متن: خاستگاه پیدایش دست‌نوشته‌های کافکا/ مالکوم پسلی

«حکم»، «نامه‌ای به پدر» و خانوادۀ بورژوایی/ گرهارد نیومان

نامه‌هایی به فلیسه/ الیاس کانتی

نامه‌های بدون امضا به ملینا یزنسکا/ مارک اندرسون

پیوست‌ها

به سوی ادبیات اقلیت

پیش‌گفتاری بر زبان یدیش

یادداشت‌ها

نمایه