سه رساله از تصنیفات خواجه نصیرالدین طوسی؛ متن فارسی و ترجمۀ انگلیسی تولّا و تبّرا، مطلوب المؤمنین و آغاز و انجام
خلاصه
طوسی سه رسالۀ کم اهمیتتر نیز هنگام زندگی در میان اسماعیلیان نگاشت. این سه رساله که در این مجموعه ارائه شدهاند عبارتند از «آغاز و انجام، تولّا و تبّرا و مطلوب المؤمنین» موضوع این سه رساله کلام و معادشناسی از نگاه اسماعیلیه است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
یکی از دانشمندترین علمای شیعی جهان اسلام در تمام قرون و اعصار خواجه نصیرالدین محمد بن محمد طوسی است. طوسی همچون فیلسوفی متکلم و نیز متبحّر در نجوم، علیالخصوص تحت تأثیر افکار فلسفی شیخالرئیس ابوعلی سینا، توانست نکات بدیعی را در زمینۀ کلام فلسفی ارائه نماید. طوسی در سال 1201/597 در طوس خراسان و در میان خانوادهای دوازده امامی متولد و در حوالی سال 1227/624 به دعوت ناصرالدین بن ابومنصور، محتشم قهستان و یا رهبر اسماعیلیان نزاری در جنوب خراسان، به جرگۀ اسماعیلیان پیوست. در آن زمان قلاع اسماعیلی در ایران مأمنی مطمئن برای دانشمندان و دیگر افرادی بود که از اولین طلیعههای حملۀ مغول به آسیای مرکزی و ایران گریزان بودند و طوسی جزء برجستهترین کسانی بود که نه تنها توانست در نزد قلعهنشینان اسماعیلی پناه یافته بلکه موفق شد از حمایت آنان برای تتبعات علمی برخوردار و در تلاش دانشدوستی آنها سهیم شود.
طوسی نزدیک به سی سال را در میان اسماعیلیان نزاری سپری کرد. در دهۀ اول، همکاری علمی دیرپایی بین او و ناصرالدین محتشم بهوجود آمد که نتیجۀ آن تصنیف تعدادی از کتب و رسائل علمی به قلم این دانشمند طراز اول زمان بود. محل تألیف دو اثر مهم طوسی در فلسفۀ اخلاق یعنی «اخلاق ناصری» و «اخلاق محتشمی» نیز در قهستان بود و او هر دو کتاب را به حامی خود ناصرالدین محتشم که به نوبۀ خود دانشمندی تمام عیار بود اهدا نمود.
گفتگوهای فراوانی پیرامون تعلقات دینی طوسی و شرایط زندگی طولانی او در میان اسماعیلیان نزاری ایران وجود دارد. واقعیت مشهور این است که او در خانوادهای دوازدهامامی زاده شده و تحصیلات ابتدایی خود را همچون یکی از اعضای آن جامعه فرا گرفت. دانشمندان دوازدهامامی که او را از همکیشان خود میدانند، عادتاً چنین باور دارند که اسماعیلیان او را برخلاف میلش نزد خود زندانی کرده بودند؛ نیز بر این باورند که او هرگز اسماعیلی نشده و مضافاً صحت انتساب آثار اسماعیلی او را زیر سؤال میبرند. بعضی از این دانشمندان عقیده دارند که طوسی به علت حفظ جان خود در حالی که تقیه میکرده این آثار را تألیف کرده است.
روی هم رفته تحقیق در گرایشهای مذهبی طوسی نباید تنها از منظر یک شیعۀ دوازدهامامی که تحت شرایطی شاید به مذهب اسماعیلی گرویده باشد و یا به عنوان فردی که به موازین اخلاقی پایبند نیست مورد بررسی قرار گیرد. به عبارت دیگر بهترین شکل درک ماهیت بحثانگیز هویت دینی طوسی از دیدگاه «وزیران فیلسوف» است که به موازات به علم و قدرت، دین و سیاست، نظر داشتند و بنابراین طوسی به بهترین شکل ممکن از فرصتهایی که تغییرات سیاسی اجتماعی زمان و حمایت افراد قدرتمند برایش فراهم میکرد سود برده است. در واقع طوسی را میتوان به طبقهای خاص و فراتر از دستهبندیهای فرقهای، در طبقهای مهم از فرهنگ سیاسی ایران جای داده و بر پایۀ آن تردد و وابستگیهای دینی و مشارکتهای سیاسی او با شیعیان دوازدهامامی، شیعیان اسماعیلی و مغول را تبیین نمود.
طوسی سه رسالۀ کم اهمیتتر نیز هنگام زندگی در میان اسماعیلیان نگاشت. این سه رساله که در این مجموعه ارائه شدهاند عبارتند از «آغاز و انجام، تولّا و تبّرا و مطلوب المؤمنین» موضوع این سه رساله کلام و معادشناسی از نگاه اسماعیلیه است. تولّا و تبّرا که به تشریح این مفهوم قرآنی در چهارچوب معتقدات اسماعیلی آن دوره میپردازد در حدود سال 1235/633 برای ناصرالدین محتشم نوشته شد، ولی مطلوب المؤمنین به درخواست امام علاءالدین محمد که میخواست طوسی رسالهای کوتاه متضمن تعلیمات یکی از امامان پیشین، یعنی حسن علی ذکره السلام باشد، به رشتۀ تحریر درآورد. مطلوب المؤمنین در الموت چندی بعد از سال 1243/640 نوشته شد و برای اولین بار در سال 1933 در بمبئی، به وسیلۀ ولادیمیرا یوانف بنیانگذار تحقیقات جدید دربارۀ اسماعیلیان نزاری از روی نسخهای ناقص به چاپ رسید. دو رسالۀ دیگر این مجموعه نیز در ویرایشهای جدیدی از هر سه رساله بر مبنای نسخ خطی معتبر که در سالهای اخیر در خراسان و اماکن دیگر پیدا شدهاند ارائه داده است. لازم به تذکر است که طوسی تمام آثار اسماعیلی خود را به زبان فارسی نوشته و دلیل آن این است که از ابتدای دورۀ الموت، حسن صباح زبان فارسی را به جای زبان عربی به عنوان زبان مذهبی اسماعیلیان نزاری فارسی زبان برگزیده بود.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار (دکتر فرهاد دفتری)
مقدمه
تولّا و تبّرا
مطلوب المؤمنین
آغاز و انجام یا «تذکره»
اختلافات نسخ
نمایۀ عام
کتابنامه
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه بیشتر ...
زمجی نامه: بخش دوم (داستان علی بن احمد زمجی)
راوی ناشناسنخستین حلقه از مجموعه روایتهایی که در حکم داستانهای پیرامون «ابومسلمنامه» در سنت دنبالهنویسی پدی
فیروزشاهنامه: دنبالۀ دارابنامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)
ناشناساین متن در شرح جهانگیری و جنگهای فیروزشاه پسر داراب و برادر دارای دارایان است. در این مجلد بخشی بسی
دیگر آثار نویسنده
تحریر اصول اقلیدس
تحریر خواجه نصیرالدین طوسیتحریر اصول طوسی به طور ناقص یا کامل به فارسی ترجمه شده است. نخستین ترجمۀ فارسی این کتاب از قطبالدین
تلخیص المحصل (فی شرح المحصل فی علم الکلام)
خواجه نصیرالدین طوسیاین کتاب چاپ نسخه برگردان کهنترین نسخۀ موجود کتاب تلخیص المحصّل اثر ارزشمند خواجه نصیرالدین طوسی اس
نظری یافت نشد.