۲۲۹۱
۶۱۶
هفت متن کوتاه پهلوی؛ متن، حرف‌نویسی، ترجمه، یادداشت

هفت متن کوتاه پهلوی؛ متن، حرف‌نویسی، ترجمه، یادداشت

پدیدآور: محسن نظری فارسانی ناشر: فروهرتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۰۰شابک: 9ـ19ـ7844ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۲۱۵

خلاصه

هفت متن کوتاه برگزیده شده برای این پژوهش، متونی هستند که به علل مختلف جا برای کار داشتند. برخی از این متون به فارسی ترجمه نشده‌اند و برخی ترجمه‌هایی به زبان‌ فارسی و چند زبان دیگر دارند، ولی نقطۀ مشترک همه این بود که واژه‌ها و عبارت‌ دشوار یا آسان‌نمایی در آنها هست که ذهن درگیر قرائت و ترجمۀ آنها می‌شود.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

هفت متن کوتاه برگزیده شده برای این پژوهش، متونی هستند که به علل مختلف جا برای کار داشتند. برخی از این متون به فارسی ترجمه نشده‌اند و برخی ترجمه‌هایی به زبان‌ فارسی و چند زبان دیگر دارند، ولی نقطۀ مشترک همه این بود که واژه‌ها و عبارت‌ دشوار یا آسان‌نمایی در آنها هست که ذهن درگیر قرائت و ترجمۀ آنها می‌شود.

در آغاز هر متن، مطلب کوتاهی برای معرفی آن آمده است. تنها متن تایپ‌شده متن «گجستگ ابالیش» است، چون چاپ خوانایی از آن در دسترس نبود. متون به روش مکنزی حرف‌نویسی شده‌‌اند. تصحیحات و اختلاف نسخ ـ در مواردی که بررسی مقابله‌ای انجام شده باشد ـ در پانوشت آمده است. بر واژه یا واژه‌هایی که از نظر نگارنده باید حذف می‌شدند، خط کشیده شده است. آنچه در [ ] آمده است، مواردی که نیاز به توضیح در بخش یادداشت‌ها داشته‌اند، با اعداد انگلیسی و به صورت برجسته و با خطی در زیر هر یک مشخص شده‌اند. در بخش ترجمه تلاش شده که وفاداری به متن و ترجمۀ روان فدای یکدیگر نشوند. در بخش یادداشت‌ها مطالبی آمده است که ارائۀ توضیح کوتاه برای انها لازم به نظر می‌رسید.

اولین متن این کتاب «یادگار زریران» است. هیچ‌یک از متن‌های کوتاه پهلوی به اندازۀ متن آشنا و زیبای «یادگار زریران» مورد توجه نبوده و در مورد آن سخن گفته نشده است. با این حال هنوز هم برخی واژه‌ها و برخی جمله‌های آن مبهم است و جای بحث دارد. واژه‌ها و عبارت‌هایی که احتمالاٌ بعدها برای توضیح و تفسیر به متن افزوده شده‌اند، به صورت ایرانیک مشخص شده‌اند. متن از مجموعۀ متون پهلوی ویراستۀ جاماسپ‌آسانا آورده شده است.

متن دوم «پُس دانش کامه (چِم کُستی بستن)» است. پُسِ دانش‌کامه یا چم کُستی بستن نام متنی کوتاه است که در آن پسری از پدر خود دربارۀ فلسفۀ بستن کمربند مقدّس می‌پرسد و پدر بدو پاسخ می‌گوید. به نظر می‌رسد که پدر مجاز باشد از روحانی دانا و پسر مجاز افرادی که از نظر سطح علمی بالاتر از عوام بوده‌‌اند؛ شاید روحانیان تازه‌کار. مطالب گفته شده در بخش دوم پاسخی که در این متن به این پرسش داده شده به صورتی دیگر ولی با همان محتوا در متن موسوم به «گجستگ ابالیش» نیز آمده است، اما بخش نخست این پاسخ نشان‌دهندۀ سطح علمی صاحب اثر در کلام دینی زردشتی است. مؤلف برای واژه‌های «نماز»، «بندگی» و «خدا» اشتقاق در نظر گرفته است. اصل پهلوی این اثر از بین رفته است و تنها چند نسخه از تحریر پازند آن در دست است.

«گجستگ ابالیش» سومین متن این کتاب است. این رسالۀ کوتاه در صفحات 290 تا 297 دستنویس شمارۀ 48 گنجینۀ دستنویس‌های شیراز (K20) و در صفحات 335 و 344 دستنویس شمارۀ 11 گنجینۀ دستنویس‌های شیراز (نسخۀ TD) آمده است. در نسخۀ K20 که اصیل‌ترین تحریر موجود از رسالۀ موسوم به گجستگ ابالیش را دربردارد.

متن چهارم این کتاب «آراء دین به مزدیسنان» است. آراء دین به مزدیستان متنی زیبا و آموزنده است. نویسنده از اندرز‌های دینکرد ششم بهره برده است. دربردارندۀ ده اندرز است. دو بخش در پایان این متن آمده است که تناسبی با بخش‌های ده‌گانۀ اصلی ندارد. یکی از آن دو بخش دربارۀ واژه‌های اهورایی و برابر اهریمنی آنهاست و دیگری دربارۀ این مطلب است که اگر فردی از بهدینان درگذشته است و تاریخ دقیق وفات او معلوم نیست، چه روز و ماهی را باید برای زمان مرگ وی در نظر گرفت. صورت خطی متن از مجموعۀ ارزشمند TD2 برگرفته شده است. خطّی خوش و چشم‌نواز دارد، هرچند اشتباه‌نویسی در آن کم نیست.

«چهار پرسش از فرنبغ سروش» متن پنجم این کتاب است. این متن کوتاه دربردارندۀ چهار پرسش و پاسخ فقهی ـ حقوقی است که به صورت مکاتبه‌ای در سال 377 یزدگردی انجام گرفته است. پرسشگر اسفندیار فرّخ‌برزین است و پاسخ‌دهنده فرنبغ سروش وهرامان. در آغاز متن آمده است که شمار این پرسش‌ و پاسخ‌ها پنج بوده، ولی یکی از آنها قابل نوشتن نبوده است. پرسش نخست دربارۀ کبیسه‌ای است که اعمال کردن آن از سوی فرنبغ سروش وهرامان فرمان داده شده بود و یک شاگرد روحانی در ابرشهر از پذیرفتن آن سر باز زده بوده است. پرسش دوم دربارۀ این است که آیا انتصاب موبدی که توسط پیشوای بهدینان برای انجام امور دینی شهری گمارده شده است، پس از مرگ پیشوای بهدینان نیر معتبر است یا خیر. پرسش سوم دربارۀ قیمومت و پرسش چهارم دربارۀ ازدواج است. جز در پرسش و پاسخ نخست، متن ساده و روان است.

متن پنجم با نام «روایت فرنبغ سروش» در همان سالی که فرنبغ سروش وهرامان به پنج پرسش اسفندیار فرّخ‌برزین پاسخ داد، به پرسش‌های طرح شده در این متن نیز پاسخ گفت. این متن دربردارندۀ 29 پرسش و پاسخ کوتاه فقهی است، همراه با مطلب پایانی دربارۀ خشنومن. مقایسۀ پاسخ‌های این روحانی اعظم به برخی پرسش‌های این مجموعه و مقایسۀ آن با پاسخ‌هایی که روحانیان بزرگ دیگر به پرسش‌های همسان داده‌اند بسیار جالب و در خور نگرش است؛ برای نمونه پاسخ پرسش شمارۀ 3 با مطلبی که منوچهر در پاسخ پرسش 42 «دادستان» دینی مطرح کرده است. این متن نیز در مجموعۀ گرانبهای TD2 جای گرفته است. از دستنویس G نیز با واسطۀ کار انکلساریا بر این متن بهره برده شده است.

آخرین متن «خیم و خرد فرّخ‌مرد» است این متن یکی از دشوارترین متن‌های کوتاه پهلوی با درونمایۀ اندرز، خیم و خرد فرخ‌مرد است. زبان شاعرانه و واژه‌های تک‌آمد این متن را از دیگر متن‌های کوتاه اندرزی متمایز می‌کند. با قرائت دیگرگون دو سه واژه می‌توان از برخی جمله‌ها یا حتی از برخی بندهای این اندرز دو سه ترجمۀ کاملاً متفاوت ارائه داد؛ برای نمونه بند چهاردهم. صورت خطی متن از مجموعۀ متون پهلوی ویراستۀ جاماسپ‌آسانا آورده شده است. 

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

یادگار زریران

پُس دانش کامه (چِم کُستی ُبستن)

گجستگ ابالیش

آراء دین به مزدیسنان

چهار پرسش از فرنبغ سروش

روایت فرنبغ سروش

خیم و خرد فرّخ‌مرد

منابع

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

منابع مشابه بیشتر ...

دادِستان دینی: جشن‌نامۀ استاد دکتر محمود جعفری دهقی

دادِستان دینی: جشن‌نامۀ استاد دکتر محمود جعفری دهقی

گروهی از نویسندگان به کوشش امین شایسته‌دوست

این کتاب دربرگیرندۀ هجده مقاله و نوشتار است که از سوی شاگردان و دوست‌داران استاد جعفری دهقی به ایشان

مینوی خرد: مجموعه‌مقالاتی در یادبود احمد تفضلی

مینوی خرد: مجموعه‌مقالاتی در یادبود احمد تفضلی

جمعی از نویسندگان به کوشش تورج دریایی، محمود امیدسالار

گرچه حوزۀ تخصصی زنده‌یاد تفضلی زبان‌ها و ادبیات ایران پیش از اسلام و عمدتاً زبان فارسی میانه بود، وی

دیگر آثار نویسنده

کتاب هشتم دینکرد؛ آوانویسی، ترجمه، یادداشت و واژه‌نامه

کتاب هشتم دینکرد؛ آوانویسی، ترجمه، یادداشت و واژه‌نامه

محسن نظری فارسانی

کتاب هشتم دینکرد، تألیف آذرباد امیدان، از مهم‌ترین کتاب‌های دینکرد است و در ادبیات پهلوی کتابی ویژه