شرح گیپایی در نحو عربی
خلاصه
شرح میر سیدشریف جرجانی بر کافیۀ ابن حاجب معروف به «شرح گیپایی» یا «شرح کافیه» یا «شرح کافیۀ شریفی» از جمله متون تعلیمی قرن هشتم هجری در علم نحو عربی است.معرفی کتاب
دستنوشتههای متون قدیمی ایران میراث مکتوب بیبدیلی هستند که دربردارندۀ علوم و دانشهای معقول و منقول تمدن ایرانی و اسلامیاند. بیشک احیای هر نسخه از آن گامی مؤثر در جهت شناساندن تلاشهای حکیمانۀ ایرانیان و به روشنشدن زوایای پنهانی از تاریخ علم، به طور عام و تاریخ تمدن و علوم اسلامی به طور خاص میانجامد.
در میان کتابهای علم نحو، کتاب سیبویه، مفصل زمخشری و کافیۀ ابن حاجب از زمان تألیف تاکنون بیش از آثار دیگر مورد توجه صاحبنظران و یادگیرندگان این علوم بوده و دارای بیشترین شروح، حواشی و تعلیقات هستند. کافیه کتابی است که در آن اصول قواعد زبان عربی بهگونهای علمی و منطقی تعریفشده و با اسلوبی جامع و مجمل به نگارش درآمده است. این کتاب از همان آغاز در بیشتر کشورهای اسلامی شهرت یافت و بسیاری از ادبا و دانشمندان آن را شرح دادهاند و امروزه نسخههای بسیاری از آن به صورت دستنوشته یا چاپ سنگی در کتابخانههای معتبر جهان وجود دارد. کافیه نخستین بار در سال 1592 م. در رم و سپس بارها در نقاط مختلف جهان به چاپ رسیده است.
شرح میر سیدشریف جرجانی بر کافیۀ ابن حاجب معروف به «شرح گیپایی» یا «شرح کافیه» یا «شرح کافیۀ شریفی» از جمله متون تعلیمی قرن هشتم هجری در علم نحو عربی است. شریف جرجانی این شرح را که از معدود شروح فارسی کافیه است، برای آموزش نحو به یکی از شاگردانش در شیراز نوشته است. فارسیبودن این شرح، زبان روان آن، سبک خاص شارح در پرداختن به اصول علم نحو، بیان آراء نحویان برجسته به شیوهای مختصر و سهل، پرهیز از بیان جزئیات کماهمیت و پیچیده و استفاده از شواهدی از آیات قرآن و نظم و نثر عربی، سبب شده این کتاب در سدههای گذشته میان ایرانیان رواج یابد و به عنوان کتاب درسی معتبر مورد استفاده قرار گیرد.
شرح فارسی شریف جرجانی بر کافیه ابن حاجب نمونه قابل استنادی از نثر علمی و تعلیمی فارسی در قرن هشتم هجری است و با تصحیح آن ابعادی از ویژگیهای نثر فارسی قرن هشتم، سبک نگارش آن و کیفیت و کمیت تأثیر زبان عربی در ساختارهای لفظی، مفهومی و اسلوبی نثر فارسی آشکار میشود.
سید شریف شرح گیپایی یا شرح کافیۀ شریفی را در سن جوانی نوشته است. بر طبق آنچه در منابع تاریخی و ادبی آمده، جرجانی این کتاب را هنگام تدریس صرف و نحو در شیراز برای شاگردی که پدرش کلهپز بوده، نوشته است و پدر این شاگرد هر روز ناهار برای معلم فرزندش «گیپا» میآورده است؛ به همین دلیل این شرح به شرح گیپایی مشهور شده است.
این کتاب از یک مقدمه، ده بخش و 21 فصل تشکیل شده است. در مقدمه، زندگینامه و آثار ابن حاجب و میر سیدشریف جرجانی، بررسی کتاب کافیه و شروح مختلف آن، ویژگیهای شرح جرجانی، نکاتی دربارۀ نسخه بدلها، معرفی نسخههای اساس و شیوۀ تصحیح متن آمده است.
بعد از مقدمه، متن شرح میرسید شریف جرجانی ارائه شده است؛ در بخش اول در دو فصل کلیات علم نحو، اقسام کلمه، تعریف اعراب و عامل آن آمده و در بخش دوم اسمهای معرب، انواع اعراب و اسمهای غیرمنصرف در دو فصل شرح داده شده است. بخش سوم شامل دو فصل است و به مرفوعات و اقسام آن پرداخته است. بخش چهارم نیز دو فصل دارد و شامل منصوبات و اقسام آن است. بخش پنجم نیز در دو فصل به مجرورات و توابع پرداخته و در بخش ششم در سه فصل شرح کلمات مبنی و اقسام آن آمده است. بخش هفتم با دو فصل شامل شرح معارف و اسمهای عدد است و در بخش هشتم طی دو فصل بحث تذکیر و تأنیث و اشتقاق در اسمها آمده است. بخشهای نهم و دهم هر کدام در دو فصل به بررسی ساختار و کارکرد افعال و حروف اختصاص یافته است.
با بررسی نسخههای خطی موجود از این شرح در کتابخانههای ایران و کشورهای همجوار مشخص شد برخی از نسخهها دارای نقص و افتادگی است و در برخی دیگر تاریخ کتابت نسخه مربوط به چند سده بعد از شارح بوده و در مواردی از روی نسخه بدلهای مغلوط نوشته شده است. در میان بهترین نسخههای موجود، با در نظرگرفتن دو عامل زمان کتابت نسخه و کاملبودن آن، سه نسخه انتخاب شده و به عنوان نسخ قابل اعتماد، اساس تصحیح قرار گرفت.
فهرست مطالب کتاب:
سخن مصحح
مقدمه مصحح
بخش اول: کلیات علم نحو
بخش دوم: اسمهای معرب
بخش سوم: مرفوعات
بخش چهارم: منصوبات
بخش پنجم: مجرورات و توابع
بخش ششم: کلمات مبنی
بخش هفتم: معارف و اسمهای عدد
بخش هشتم: تذکیر و تأنیث و اشتقاق در اسمها
بخش نهم: افعال
بخش دهم: حروف
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
زبان و اندیشه در جهان اسلام
محمود محمدعلیاین کتاب تلاشی است در زمینۀ روایت زبان عربی به عنوان زبان تفکر قدیم ما؛ روایتی که چون قوام یابد، زمی
درآمدی بر زبان شناسی
محمدمحمد یونسعلیهدف از ترجمۀ این کتاب به زبان فارسی، پاسخگویی به نیاز استادان و دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات عربی د