معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

رباعيات عمر خيام ترجمه فيتزجرالد كه در سال 1859 منتشر شد، معروف‌ترين ترجمه از فارسي به انگليسي و شايد معروف‌ترين ترجمه از هر زباني به انگليسي باشد. اثري كه احتمالا پرفروش‌ترين كتاب شعر انگليسي است كه تاكنون به زيور طبع آراسته شده است. برخي ترجمۀ فيتزجرالد از رباعيات خيام را فراتر از ترجمه مي‌دانند و در يكي از مقالات اين كتاب نيز به اين موضوع اشاره شده است؛ نويسنده در جايي از اين مقاله به نقل از پروفسور چارلز اليوت نورتن درباره فيتزجرالد و ترجمه‌اش از رباعيات خيام مي نويسد: «او را بايد مترجم ناميد تنها به اين علت كه لفظ ديگري نمي‌توان يافت. او روح شاعرانه را از يك زبان به زبان ديگر درآورده و در قالب تازه‌اي ريخته كه يك‌سره از قالب سابق آن متفاوت نيست، به علاوه آن را با مقتضيات زماني، مكاني، عادات و رويه فكري بافت جديد سازگار كرده است. رباعيات عمر خيام كار شاعري است كه ملهم از شاعر ديگري است؛ تقليدي از آن نيست، بلكه بازآفريني آن است؛ ترجمه نيست، بلكه بازسرايي يك الهام شاعرانه است».

این کتاب مجموعه‌ای است از مقالات دربارۀ ادوارد فیتزجرالد و شاهکار کم‌نظیرش «رباعیات عمرخیام». جستار اول مدخلی است شلدن گلدفارب برای «دانش‌نامۀ زندگی‌نامۀ شخصیت‌های ملی» طبع دانشگاه آکسفورد نوشته و آن را در پنج بخش مختصر و مفید تنظیم کرده است: مقدمه، تحصیلات و سال‌های آغازین، رباعیات، ازدواج و زندگی بعد از آن و اهمیت تاریخی.

جستار دوم این مجموعه به قلم محققی ایرانی است که به برخورد و دست آخر برداشت فیتزجرالد از شاعران بزرگ ادب کهن پارسی می‌پردازد. هرست فرنتس در جستار سوم فیتزجرالد را در کنار دو مترجم بزرگ اروپایی اشلگل و تیلر می‌نشاند و باورمند است که هر سه مترجم ـ اشلگل، تیلر و فیتزجرالد ـ اساساً به دلیل آثارشان به عنوان مترجم به شهرتی جهانی دست یافتند. هر سه مترجم در ارتباط با کاری که ترجمه کردند، رنج فراوان بردند؛ اگرچه دو نفر نخست آثار دو فول ادبیات را ترجمه کردند؛ ولی فیتزجرالد، شاعر نه‌چندان معروف شرقی را به هم‌میهنانش شناساند و نشان داد که چگونه یک مترجم می‌تواند در دادوستدهای ادبی جهان افق‌های جدیدی بگشاید.

هدف نوشتار ادوارد هرن آلن بررسی رباعیات سروده یا منسوب به عمر خیام نیست، بلکه تحلیل دقیق و موشکافانۀ شعر ادوارد فیتزجرالد است. به باور هرن آلن «این شعر که در نهایت ایجاز سروده شده و با عنوان رباعیات عمر خیام معرف خوانندگان انگلیسی‌زبان است، نتیجۀ نهایی یک دوره تتبع فیتزجرالد در ادبیات فارسی است».

آربری در «سرودی جاودانه» بر آن است تا تاریخچۀ پذیرش رباعیات عمر خیام را از تابستان 1856 که کاول اولین بار فیتزجرالد را با خیام آشنا کرد تا بهار 1859 و پانهادن شعر او به عرصۀ گستردۀ جهان ادبیات بی‌آنکه توجه کسی را برانگیزد، روایت کند. به گفتۀ آربری «این داستان پیش‌تر گفته شده است، اما نه با این جزئیات یا با این درجه از اعتبار و دقت. جستار بعدی دربارۀ تأثیر رباعیات خیام بر ادبیات و جامعۀ غرب است. بیخستراتن در این جستار ـ البته به اختصار ـ به تأثیر رباعیات عمر خیام در انگلستان، آمریکا، فرانسه، آلمان و هلند می‌پردازد. جستار آخر دربارۀ وایتلی استوکس، اولین مروج رباعیات عمر خیام فیتزجرالد است. از دیرباز د. گ. رزتی را اولین مروج رباعیات دانسته‌اند؛ اما این جستار نشان می‌دهد که وایتلی استوکس بود که نسخه‌ای از رباعیات را از جعبۀ کتاب‌های حراجی نجات داد، به ارزش آن پی برد و اخبار آن را منتشر کرد. جستار آخر به قلم دنیل کارلین یکی از فیتزجرالدپژوهان برجستۀ معاصر است که کارنامۀ فیتزجرالد را با دقت تمام بررسیده است.

فهرست مطالب کتاب:

دربارۀ این مجموعه

ادوارد فیتزجرالد مترجم ـ شاعري خلوت‌گزيده/ شلدن گلدفارب

فيتزجرالد و ادب كهن پارسي/ اسماعيل زارع بهتاش

اشلگل، تيلر و فيتزجرالد/ هرست فرنتس

نكاتي تازه در باب رباعيات عمر خيام اثر فيتزجرالد/ ادوارد هرن آلن

سرودي جاودانه/ آ.ج.آربري

تأثير رباعيات خيام بر ادبيات و جامعۀ غرب/ يوس بيخستراتن

وايتلي استوكس، اولين مروج رباعيات عمر خيام فيتزجرالد/ جان درو

تقويم احوال و آثار ادوارد فيتزجرالد/ دنيل كارلين