معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

استاد سیدابوالقاسم انجوی شیرازی، حافظ‌شناس بلندآوازه و جامع فرهنگ ایران روز 25 شهریور 1372 خورشیدی در تهران چشم بر روشنایی جهان فروبست و سر به زیر بال خاک و خاموشی فروکشید. در این چند سالی که از خاموشی وی می‌گذرد، هرگز فراموشی نشده است؛ چه از طریق تجدید چاپ آثاری که در قلمرو فرهنگ مردم منتشر کرده بود و چه در گسترۀ ادب پارسی مانند چاپ دیوان حافظ، مکتب شمس و فردوسی‌نامۀ سه‌جلدی و چه از طریق ارجاعاتی که اهل فضل و فرهنگ به مجموعۀ آثار وی می‌دهند.

این کتاب دربرگیرندۀ یادداشت‌هایی از زنده‌یاد انجوی شیرازی است که منتشر می‌شوند تا نخست یادی شده باشد از زنده‌یاد انجوی و در ثانی امید است که هدایت‌شناسان و دوست‌داران آثار هدایت را به کار آید.

بخش اول کتاب به آشنایی نویسنده با زنده‌یاد انجوی اختصاص یافته است. در این بخش نویسنده از اولین دیدارش با زنده‌یاد انجوی سخن گفته و به همکاری خودش با ایشان در طول سی‌سال اشاره کرده که چه کارهایی در این زمان انجام شده است.

بخش دوم کتاب اختصاص به زندگی‌نامۀ انجوی شیرازی دارد. از او به عنوان یکی از آخرین سیماهای شجاعان نیز یاد کرده‌اند. نام وی از نام گنجینۀ فرهنگ مردم ایران که او در طول چند ده سال از زندگی پربرکت خود به پایه‌گذاری آن همت گماشت و به شایستگی تمام از عهدۀ آن برآمد، جدایی‌ناپذیر است. آنچه انجوی در «مرکز فرهنگ مردم» انجام داد هنوز تکرار نشده است. حجم کار، دقت و انضباط او حیرت‌‌انگیز بوده است، کار او تا فرهنگ ایران و زبان فارسی هست، خواهد ماند.

نوشتار بعدی کتاب، نقدی است بر کتاب «نیمۀ پنهان (سرگذشت صادق هدایت)» به قلم جهانگیر هدایت.

بخش بعدی کتاب که در واقع هستۀ اصلی کتاب را شکل می‌دهد، یادداشت‌هایی است از انجوی شیرازی دربارۀ صادق هدایت. این یادداشت‌ها در مجلۀ فردوسی و از تاریخ اول آذرماه 1350 تا شانزدهم اسفند 1350 طی شانزده یادداشت منتشر شده‌‌اند. بهانۀ نوشتن این یادداشت‌ها اینگونه بوده است که در اواخر سال 1350 خورشیدی، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران نمایشگاهی از عکس و آثار و دست‌نوشته‌های چهار تن از فرزندان این آب و خاک، زنده‌یادان جلال آل‌احمد، صمد بهرنگی، علی‌‌اکبر دهخدا و صادق هدایت برپا می‌کند. روز افتتاح نمایشگاه در حضور شاعران و نویسندگان و روزنامه‌نگاران و دوست‌داران و معتقدان این نویسندگان، آقای محمود هدایت و یکی از خواهران وی در میان جمع، در پاسخ به پرسش خبرنگار هفته‌نامۀ «فردوسی» که از وی پرسیده بود به نظر شما این نمایشگاه چه کم دارد؟ گفته بود «وجود صادق را» و بعد افزوده بود که «همۀ کتاب‌های صادق نزد ماست جز «توپ مرواری» که صادق در پاریس به امانت به انجوی شیرازی سپرده بود که به ما بدهد؛ ولی او در امانت خیانت کرد و به ما نداد و می‌خواست آن را به آقای عبدالرحیم جعفری مدیر انتشارات امیرکبیر به بیست‌هزار تومان بفروشد ولی او نخرید». این خبر در هفته‌نامۀ فردوسی (شمارۀ 1039، دوشنبه 24 آبان 1350) منتشر شد. انجوی بعد از شنیدن این خبر می‌گوید: «اینها بیست سال خون به جگر من کرده‌اند، حالا حساب‌شان را می‌رسم». آنگاه از شمارۀ بعد یعنی از شمارۀ 1040 (دوشنبه اول آذر 1350) شروع به پاسخ‌دادن به اتهامات محمود هدایت می‌کند. همچنین عبدالرحیم جعفری هم در شمارۀ 1041 همان هفته‌نامه گفتۀ محمود هدایت را در مورد فروش «توپ مرواری» تکذیب کرد.

انجوی در این سلسله مقالات دربارۀ خلق و خوی صادق هدایت و چگونگی روابط عاطفی وی با یکایک افراد خانواده‌اش به شرح نوشت و با نام و نشان از آنان نام برد. این یادداشت‌ها تا پایان سال 1350 ادامه داشت و ناگهان قطع شد. در این کتاب به بهانۀ چاپ کتاب «نیمۀ پنهان (سرگذشت صادق هدایت)» که دوباره همان اتهامات را متوجه زنده‌یاد انجوی کرده، همان یادداشت‌ها مجدداً منتشر شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار/ ولی‌الله درودیان

نخستین دیدار/ ولی‌الله درودیان

زندگی‌نامۀ انجوی شیرازی/ هوشنگ اتحاد

نقدی بر کتاب «نیمۀ پنهان» نوشتۀ جهانگیر هدایت/ ولی‌الله درودیان

صادق هدایت به روایت انجوی شیرازی

نمایه