معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب سروده‌ها، حافظ و گیلگمش شاملو را بازخوانی کرده و نکاتی را در این‌باره بیان کرده است.

شعر معاصر توفنده و سراسر چالش است. مدعی هم‌پایی در پیمودن تجربۀ رهایی و گسستن از زنجیر بسترنشین خرافه و جهل سیاه، دریغ که خود تقدس و بارگاه و مقصد و مقصودی شود چنان مقدس و پاک و دست‌نیافتنی بر قله‌های بلند بت‌وارگی. شاعر از این تقدیس نمی‌درخشد. شاعر رنج می‌برد، می‌گدازد و می‌سوزد و پایان می‌گیرد و زخم‌اش بدری است تمام، نه برای گشودن شاه‌راه همۀ آزادی‌ها، بدری تمام که مجوسان بر گردۀ ارواح کهن به قلعه درتازند.

نویسنده در گفتار پایانی که بر این کتاب آورده، نوشته است: «حدس و حدیث این دفتر کوچک به پایان رسید؛ اما این نه بازپسین حدس است و نه‌تنها حدیث بی‌قراری‌های شاعرانۀ تخته‌بندی که خلاصی‌اش از خاک نبود. گمانه‌ای است که پرداختن به آن از منظری دیگر طراحی شد، منظری کم‌تعارف و نه قدیس‌یاز و خاک‌سازنما و چرب‌زبان و بهشتی و پوچ. بی‌شک و تردید شعر احمد شاملو زوایای ناشناخته‌تری در خود پنهان کرده است و به تداوم زمان نیز به سهم خویش بازنوشت خواهند شد. اگر زمانه همان زمانه‌ای شود که قرار است بی‌پرده، با بیانی آزاد و بی‌تکلیف و تعارف و بی‌هراس از چوب خط شرع و ایمان و عرف و خشک‌ذهنی و از سر بت‌وارگی و کیش شخصیت بر لب آید و به‌راحتی جویبار بتراود».

دربارۀ شعر «ساعت اعدام» در این کتاب آمده است: «شعر ساعت اعدام یک شاهکار ادبی صرف نیست، حیف است تنها یک شعر نامیده شود. یک تصویر زنده، یک تئاتر، یک سینما، یک جغرافی، یک عکاسی از لحظه، یک پیکتوگرام تام، یک رمان، یک تاریخ به تمام، یک کنکاش آفرینش‌گر در روح و روان انسانی است که در محدودۀ تنگ و مختصری به هم آمده است». (ص 30)

در بخشی از این کتاب، نقد و بررسی کتاب «یک هفته با شاملو» اثر مهدی اخوان لنگرودی آورده شده است.

به بهانۀ برگردان شاملو از «گیلگمش» بخشی از کتاب به شاخص‌های عتیق عهد نخجیری اختصاص یافته است. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: «به افسانۀ گیلگمش به روایت شاملو دقت کنید؛ اگرچه این متن را شاعر معاصر تنها به انگیزۀ ادبی به دست گرفته و انگیزۀ آن شعبده‌بازی با واژگان پارسی است؛ اما از نظر برخورد سامی و نواخلاقی با افسانۀ کهنه، دارای اهمیت ویژه‌ای است. برای مثال در ترجمان لوح اول افسانه، آنجا که از دختران روسپی معبد ایشتار صحبت می‌شود، به جای واژۀ روسپی با واژۀ دختران شادی روبرو می‌شویم که در پانویس توضیح داده می‌شود، به خاطر جلوگیری از تصور غلط خوانندۀ پارسی از هرزه‌گی یا عامی و نیازمند بودن آن دختران، واژۀ روسپی را تغییر داده است». (ص 368)

بخش پایانی کتاب به غزل‌های حافظ به ویراست شاملو که در اصطلاح حافظ شاملو خوانده می‌شود، اختصاص داده شده است. این تصحیح شاملو باید به پیوست مقدمه‌ای بیست‌وشش برگی به چاپ می‌رسید که به دلایل سیاسی و اجتماعی به‌ویژه نقد مذهب، این بخش از اثر چاپ نشد. مقدمه‌ای که هرچند عجولانه و به قول خود مصحح «یادداشت‌هایی سردستی» و بیشتر در پاسخ کوبنده به مدعی قشری و متعصب است؛ اما تا حدی بینش مصحح را در این کار تحقیقی نشان می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب:

* اشعار، یک داستان و یک سفرنامه

1. سرود ششم

2. بریده‌گی های خون‌بار عصب

3. با تخلص خونین بامداد

4. ساعت اعدام

5. عقوبت

6. اشاراتی

7. مه

8. آستینی غرق اشک

9. بن‌بست

10. سنگ‌فرش کوچه‌ها

11. مردها و بوریا

12. حکایت

13. آخر بازی

14. اعماقی‌ها

15. پریای خط‌خطی

16. شبانه

17. وطن

18. مطرب گورخانه

19. غزلی در شماتت خویش

20. خاطره‌ای

* حدسی بر حدیث بی‌قراری

1. نقطۀ خجستۀ این مرگ

2. هر چند می‌خواندمان مرگ

3. سراسر روز

4. آشتی

5. شبانه

6. و حسرتی

* بحثی چون دشنه‌ای در دیس

* ضیافت

* در آستانه

ادیب ناخواب در آستانه است

* یک هفته با شاملو

* پایان این سخن

* اسطورۀ گیلگمش

شاخص‌های عتیق عهد نخجیری

*حافظ شاملو