معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هنگامی که ژاک دریدا در اکتبر 2004 در پاریس چشم از جهان فروبست، در رسانه‌ها سوپراستار عالم فلسفه محسوب می‌شد. دروسی که در دانشکدۀ نورمال سوپریور و بعدها در دانشکدۀ دئوتوزتودو تدریس می‌کرد، در سالن‌هایی برگزار می‌شد که مملو از شنوندگان مشتاقی بود که از سراسر جهان برای شرکت در درس‌های او بدان‌جا می‌شتافتند. هر بار که دربارۀ موضوعاتی نظیر «سیاست‌های دولتی» یا «پرسش‌هایی در باب مسئولیت» سخن می‌گفت، کلمه به کلمه‌اش در ضبط صوت‌های مستمعان پرشور ضبط می‌شد.

آثار او به چهل زبان ترجمه شده‌‌اند. از برخی جهات می‌توان گفت توجه رسانه‌ها به دریدا درک و پذیرش متون وی را حتی با مانع مواجه می‌کرد و به‌ویژه در آلمان و آمریکا باعث می‌شد وی را شارلاتانی بدانند که عقایدش مد شده است و کارش را لفاظی‌هایی فریب‌کارانه بدانند و مردود بشمرند و بدین‌ترتیب آثارش را مطالعه نکنند.

این کتاب بر آن است که راه درک آثار دریدا را برای خواننده هموار کند، به این نحو که تمامی مسیرهایی را که مؤلف این کتاب طی سالیان برای درک بهتر این متون طی کرده است، برای خواننده ترسیم کند. این مسیرها همواره مسیرهایی معین در میان سایر مسیرهای ممکن‌اند و نشانه‌هایی را از خوانش آکادمیک یا شخصی مؤلف در خود دارند. در این مورد راه دیگری وجود ندارد؛ چراکه خواندن یعنی خلق‌کردن «ساختاری قابل توجه، ساختاری که تازه به واسطۀ خواندن ایجاد می‌شود».

همچنین این کتاب با در نظرداشتن مخاطبان خاص آن نوشته شده است. این مخاطبان در وهلۀ نخست دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و سپس همۀ کسانی هستند که چه آکادمیک و چه خارج از این حیطه به فلسفه و سیاست علاقمندند و برای ورود به این مدخل به راهنمایی نیاز دارند؛ از جمله توضیح مفاهیم، بیان پیش‌شرط‌ها و نشان‌دادن چارچوب‌های تاریخی و موضوعی دارای ابهام. در این زمینه این کتاب بر آن است تا میان تبیین و تشریح «عقاید» از یک‌سو و «صحبت‌کردن» دربارۀ آنچه گفته شده است از سوی دیگر تعادل را حفظ کند. منظور از «صحبت‌کردن» دربارۀ چیزی ـ در اینجا (یا شاید همواره) بیشتر نوشتن دربارۀ چیزی است یا به عبارت دیگر پرداختن به چیزی در معنا مدّ نظر فروید ـ بنا بر عقاید ژاک دریدا شکلی از به‌ارث بردن است؛ یعنی شکلی از گرفتن و انتقال‌دادن آنچه به ما رسیده است.

روش این کتاب، خواندن متون مختلفی است که برای نمونه انتخاب شده‌اند و نه سعی در ارائۀ تصویری کلی. آنچه به شکل کلاسیک این نوع پیش‌درآمدنویسی‌ها مربوط می‌شود کرونولوژی و ترتیب مطالب است که سعی در حفظ آن شده است. پس از اختصاص یک بخش به مقدمه‌ای بر شرایط تاریخی ـ فلسفی ساختارشکنی، مطالبی که در ادامه آمده، عمدتاً به همان ترتیبی‌اند که متون دریدا نوشته‌اند یا به چاپ رسیده‌اند. بر این اساس ترتیب خاصی از موضوعات یا تغییری در رویکرد قابل مشاهده خواهد بود. اگر متون نگاشته‌شده تا اوایل دهۀ هشتاد بیشتر حول مفهوم نشانه، نوشتار، متن، تمایز و تغییر این مفاهیم در جهت ساختارشکنی متافیزیک حال می‌چرخند، متونی که در اواخر دهۀ هشتاد تا زمان مرگ دریدا نوشته شده‌اند، بیشتر به مسائل اخلاقی و سیاسی معطوف‌اند و همچنین تأکید می‌کنند بر شرایط ساختارشکنی که البته خود این شرایط فی‌نفسه غیرقابل ساختارشکنی‌اند. اینکه چرا نقد زبان از اخلاق و ساختارشکنی هستی‌شناسی از اندیشه در باب «یک دموکراسی آتی» از یکدیگر تفکیک‌ناپذیرند، موضوع بحث این کتاب است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌درآمد

مقدمه: میراث دریدا

1. مدخل: نسل‌ها، تبارشناسی‌ها، ترجمه‌ها و زمینه‌ها

2. مدخل: متافیزیک حضور و ساختارشکنی کلمه‌محوری

3. مدخل: آنچه غیرقابل ساختارشکنی است ـ وجود دارد (آیا وجود دارد؟)

4. مدخل: ساختارشکنی و دموکراسی

پی‌نوشت‌ها

علائم اختصاری برای کتاب‌ها

برگزیده‌ای از کتاب‌شناسی دریدا

دیگرنوشته‌ها دربارۀ آثار دریدا

بیوگرافی دریدا