زمان و حکایت: کتاب اول؛ پیرنگ و حکایت تاریخی
خلاصه
ریکور در این کتاب با ارائۀ دو مقدمۀ مستقل، یکی نظریۀ زمان قدیس آوگوستینوس و دیگری نظریۀ پیرنگ ارسطو، مدافع این نظریه است که حکایت شامل سه بعد تقلیدی است در ارتباط با زمان زیسته، زمان خاص پیرنگ و زمان خوانش.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
پل ریکور (1913ـ2005) یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان فرانسوی است، هم به لحاظ وسعت و عمق ملاحظات فلسفیاش و هم به لحاظ ماهیت نو و ابتکاری اندیشهاش. هر یک از نوشتهها و کتابهای ریکور مملو از حضورهای دیگر و اندیشههای دیگر است: ارسطو، افلاطون، آوگوستینوس، لویناس، هگل، هایدگر، هوسرل، برگسون و ... ریکور تأملات آنها را به دقت بررسی و دنبال میکند و تداوم میبخشد یا نقد میکند. به این صورت با فیلسوفان یونانی و آلمانی و آنگلوساکسون یا فرانسوی مکالمه میکند و برایش هیچ مرزی در اعصار و دورهها وجود ندارد. برخی از این فیلسوفان همیشه با او بودهاند، با برخی اتفاقی برخورد کرده و برخی را دوباره یافته است. و هر یک از آنها جای خاص خود را در آثار ریکور دارد زیرا او هیچگاه فلسفهاش را به یک سرزمین و یک فضای بسته محدود نکرده است.
ریکور قبل از هر چیز خوانندۀ آثار دیگران است و اندیشهاش از تأمل و از واژههای دیگران تغذیه میشود. زیرا به اقتضای مسائلی که ذهنش را مشغول میدارد آثار پژوهشگران علوم مختلف را میخواند، اعم از جامعهشناسان و روانکاوان و تاریخنویسان و دیگران و گفتوگویی مداوم و دقیق و ممتاز با آنها برقرار میکند. با صبر و ظرافت در اندیشۀ هر کدام غور میکند و آن را جذب میکند تا بتواند در دل سخنان هر یک حدودشان را دریابد و در ضورت لزوم خلاف آنها بگوید. همیشه بهصورت مسئله اندیشیده وهرگز در بند تحمیل یک خط فلسفی نبوده است.
ریکور در سهگانۀ «زمان و حکایت» بوطیقای راویانگی را با مسئلهآمیزی زمانمندی پیوند میدهد: نمیتوان زمان را مستقیماً اندیشید اما میتوان زمان انسانی را نقل کرد، هم در مقولههای متعدد داستان تخیلی وهم در مقولههای تاریخی. او این مفهوم را که چگونه استعاره امکان میدهد تا مطالب ناگفته در زبان آشکار شود بسط میدهد و وجود وحدتی کاربردی را میان وجههای متعدد و انواع روایی مطرح میکند مبنی بر این که همۀ اینها بازنمایندۀ تجربۀ بشری است در بُعد زمانی آن. او غالباً با الهام از بوطیقای ارسطو، داستان تخیلی و تاریخنگاری را با هم مقایسه میکند و در نشانهشناسی روایی تأمل میکند و میکوشد تجربۀ تخیلی زمانی را مشخص کند و به این ترتیب نوعی هرمنوتیک بهوجود میآورد که به گونهای بوطیقای فلسفی است.
«استعارۀ زنده» و «زمان در حکایت» دو کتاب توأمان است, این دو کتاب که یکی پس از دیگری منتشر شدهاند، همزمان شکل گرفتهاند. اگرچه استعاره به طور سنتی مبتنی بر نظریۀ «مجاز» یا صورتهای بلاغی است و حکایت مبتنی بر نظریۀ «انواع ادبی»، اما جلوههای معنایی هر دو بر پدیدۀ مرکزی واحدی بنا شده است که همان نوآوری در معناست. در هر دو مورد این نوآوری تنها در سطح گفتمان صورت میگیرد؛ یعنی در سطح اعمال زبانیای که در اندازۀ جمله یا بیش از آن باشد.
هرگاه حکایت در کار باشد، نوآوری معنایی عبارت است از ابداع پیرنگ که آن نیز کاری ترکیبی است: بنا به خاصیت پیرنگ، هدفها و علتها و اتفاقها تحت وحدت زمانی یک کنش تمام و کمال گرد میآیند. همین ترکیب چیزهای ناهمگون حکایت را به استعاره نزدیک میکند. در هر دو مورد چیزی تازه در زبان سر برمیآورد: در جایی استعارۀ زنده یعنی مناسبتی در اِسناد، در جای دیگر پیرنگ تصنعی یعنی همنوایی تازهای در ترتیب و تنظیم حادثهها.
عملکر تقلیدی حکایت مسئلهای است دقیقاً موازی با مسئلۀ ارجاع استعاری و حتی صرفاً کاربست خاص ارجاع استعاری است در قلمرو فعل انسان. ارسطو میگوید که پیرنگ عبارت است از محاکات یک کنش. در این کتاب دستکم سه معنا از واژۀ محاکات به دست داده شده است: برگشت به پیشفهم آشنا از ترتیب کنش، ورود به قلمرو داستانپردازی و سرانجام پیکربندی تازه از ترتیب پیشفهمشدۀ کنش به کمک داستانپردازی. این مفهوم آخر است که عملکرد تقلیدی پیرنگ را با ارجاع استعاری پیوند میدهد. توصیف استعاری مجدد بیشتر در عرصۀ ارزشهای حسی و عاطفی و زیباییشناختی و ارزششناختی حاکم است که دنیا را به دنیایی قابل سکونت تبدیل میکنند، در حالی که عملکرد تقلیدی حکایتها ترجیحاً در عرصۀ کنش و ارزشهای زمانی آن به کار میآید. در این کتاب به همین نکته پرداخته شده است. به عقیدۀ نویسنده پیرنگهایی که میآفرینیم، وسیلهای است ممتاز برای آنکه به تجربهای مبهم و بیشکل و در نهایت خاموش ما در مورد زمان پیکری دوباره ببخشیم.
هستۀ اولیۀ این کتاب از درسهای بریک تشکیل شده است که به سال 1978 در دانشگاه میسوری کلمبیا برگزار شد. ریکور در این کتاب با ارائۀ دو مقدمۀ مستقل، یکی نظریۀ زمان قدیس آوگوستینوس و دیگری نظریۀ پیرنگ ارسطو، مدافع این نظریه است که حکایت شامل سه بعد تقلیدی است در ارتباط با زمان زیسته، زمان خاص پیرنگ و زمان خوانش. زمانمندی تجربۀ بشری و حکایتشدن این زمان منجر به تلاقی شیوۀ تاریخی و شیوۀ داستانی حکایت میشود. این چارچوب کلی در این کتاب بر مبنای حکایت تاریخی مطرح شده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمۀ مترجم
پیشگفتار
بخش اول: حلقۀ میان حکایت و زمانمندی
1. معضلهای تجربۀ زمان
2. پیرنگسازی
3. زمان و حکایت
بخش دوم: تاریخ و حکایت
1. حکایت در محاق
2. دفاعیههایی بر حکایت
3. قصدیت تاریخی
نتیجهگیری
واژهنامه
نمایۀ نامها
نمایۀ موضوعی
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
منابع مشابه بیشتر ...
زمان و حکایت: کتاب سوم؛ زمان نقلشده
پل ریکورتلاش نویسنده در این کتاب اثبات این نکته است که پدیدهشناسی، پس از طی راهی دراز از قدیس آگوستینیوس تا
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
زمان و حکایت: کتاب سوم؛ زمان نقلشده
پل ریکورتلاش نویسنده در این کتاب اثبات این نکته است که پدیدهشناسی، پس از طی راهی دراز از قدیس آگوستینیوس تا
زمان و حکایت: کتاب دوم؛ پیکربندی زمان در حکایت داستانی
پل ریکوردر این بخش الگوی روایی ارائه شده در چارچوب محاکات 2 در قلمرو تازهای از عرصۀ روایی بررسی شده است که
نظری یافت نشد.