معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

با توجه به تفاوت‌های تصویری، زبانی، روایی، متنی، شعر دهۀ هشتاد از نظر کمی و کیفی با فراز و نشیب‌های بسیاری همراه است. گره‌های فلسفی در شعر دهۀ هشتاد به وجود آمده که از یک‌سو به میزان قابل توجهی از هستیت و شاعرانگی اثر کاسته است. از سویی دیگر، شاعران را به سمت تجربۀ فرم و ساختارشکنی سوق می‌دهد؛ به‌گونه‌ای که در خوانش و تأویل آثار به نظر می‌رسد به بافت و ساختار کلی شعر آسیب وارد شده است.

از منظر فرم شاید این نظرگاه صحیح باشد؛ اما به دلیل وجود المان‌ها و مؤلفه‌های رادیکال شعر هشتاد منطق روایی و رویکرد زیبایی‌شناسانۀ متفاوتی دارد. بی‌تردید شعر دهۀ هشتاد با بهره‌گیری از ظرفیت و امکانات تکنولوژی، عموماً در محیط مجازی تولید و شکل گرفت. با ورود اینترنت و گسترش شبکه‌های اجتماعی که اثرات ناگهانی و غافلگیرکننده داشت، محیط مناسبی فراهم آمد تا شاعران با سودجستن از ابزار و فن‌آوری آثار خود را تولید و انتشار دهند.

مزیت و مضار تکنولوژی بر کسی پوشیده نیست. همه به نسبتی که از فن‌آوری و ابزارهای نوین رسانه‌ای بهره می‌برند، آشنایی با سود و زیانش دارند. بخشی از ایرادات شعر دهۀ هشتاد به سبب استفاده از فضای مجازی است و بخشی دیگر به دلیل شتاب‌زدگی، سطحی‌نگری و انبوه‌سازی آثار هنری.

هدف از جمع‌اوری و مجموع‌کردن شعر دهۀ هشتاد، آشنایی و نشان‌دادن ظرفیت و قابلیت‌های آثار شاعران این دوره است. شعر هشتاد در یک وضعیت بحرانی و تنش‌زا قرار دارد که به نسبت زیادی هنجارشکن و معناگریز است. به دلیل معناگریزی و شالوده‌شکنی جریانی یک‌دست و منسجم نیست. در یک تصویر کلی، عدم وجود روش نوشتاری معین موجب شده که شاهد شکل‌بندی اشکال مختلف، بعضاً منفعل و ناکارآمد باشیم. منتها نگام فرمال و فرم‌اندیشانه خود دلیل بر تفاوت و فاصله‌گرفتن از آثار و تجربۀ دهه‌های پیشین است.

سوای روایت و شیوۀ روایی، بازی با فرم و زبان از شاخصه‌های اصلی شعر در دهۀ هشتاد محسوب می‌شود. اگرچه برخی از متن‌ها گاهی وجه تشابه چه از حیث زبان و چه از حیث فرم با گذشته دارند؛ اما به لحاظ کارکردی، تجربه و زیباشناسی متفاوتی را به تصویر کشیده‌اند.

این متن در پی آسیب‌شناسی شعر دهۀ هشتاد نیست و مؤلف نیز چنین ادعایی ندارد؛ گرچه گاه به تناسب حال، بحث و اشاراتی دربارۀ نمونۀ آثار شاعران آورده است. دیگر اینکه مبنا بر این اصل قرار داده شده که همه‌چیز سیاه‌سفید دیده نشود تا قضاوت منصفانه و بی‌طرفانه‌ای صورت بپذیرد.

فهرست مطالب کتاب:

به جای مقدمه

روش و متدولوژی روایت و روایتگری

ابهام در فرااکنون‌اندیشی شعر هشتاد

از هفتاد تا هشتاد

نقد نظام دوره‌ای

روایت، عنصر مسلط

اجزاء و علایم

بازی زبانی

گزاره‌های ذهنی/ عینی

تغییر در خط‌نوشت

به مصداق گریز از چند

پیوست ـ ناپیوست

نمایه