۱۲۲۷
۴۸۹
از نجوای سنت تا غوغای پاپ: کندوکاوی در موسیقی معاصر ایران

از نجوای سنت تا غوغای پاپ: کندوکاوی در موسیقی معاصر ایران

پدیدآور: محمود خوشنام ناشر: فرهنگ جاویدتاریخ چاپ: ۱۳۹۷مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۰۰۰شابک: 9ـ40ـ6182ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۶۲۹

خلاصه

این کتاب تصویری است از زندگی و آثار موسیقی‌دانان ایران در یکصد سال اخیر. در واقع بازتاب ارزش‌های تازه‌ای است که به همت آنان در آفرینش و اجرا و در شاخه‌های مختلف موسیقی پدیدار شده است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

موسیقی در جامعۀ ایران بیش از هر نهاد فرهنگی دیگر شکننده بوده است. اختناق هزاروچهارصدساله و نگاه سنتی جامعه، موسیقی ما را بیش از هر هنر دیگری آسیب‌پذیر کرده است. مضافاً آنکه رفتار و سلوک موسیقی‌دانان و گرایش بسیاری از آنان به ابتذال و صحنه‌آرایی مجالس عیش و عشرت بزرگان، به مرور اعتبار و منزلت اجتماعی‌شان را از میان برده و پیرهن عثمانی شده در دست سنت‌گرایان برای تحقیر و سرکوب ایشان.

با این همه در یکصد سال اخیر، موسیقی‌دانانی در ایران سر برآورده‌اند که نهایت کوشش خود را در بازگرداندن اعتبار فرهنگی و اجتماعی موسیقی به خرج داده‌اند و قدم‌های مؤثری برای نوسازی آن برداشته‌اند. از این‌رو موسیقی نوآورانۀ سنتی امروز ایران پس از دگردیسی‌های چشمگیری که در فرم و محتوا داشته، افق درخشانی پیش روی ما گشوده است. گرچه همچنان در محدودیت‌هایی بسیار دست‌وپای موسیقی‌دانان را بسته است؛ ولی آنان بی‌تردید در آینده از قیدوبندهای موجود رهایی خواهند یافت.

این کتاب تصویری است از زندگی و آثار موسیقی‌دانان ایران در یکصد سال اخیر. در واقع بازتاب ارزش‌های تازه‌ای است که به همت آنان در آفرینش و اجرا و در شاخه‌های مختلف موسیقی پدیدار شده است. همچنین این کتاب تحلیلی است جامعه‌شناسانه از حیات اجتماعی موسیقی و قدم‌های مؤثری که برای نوسازی آن برداشته شده است.

محمود خوشنام پژوهشگر و کارشناس موسیقی ایرانی، پیش از انقلاب سردبیر ماهنامۀ رودکی، از نشریات تأثیرگذار در زمینۀ موسیقی و هنر و ادبیات بود. او که پیش از آن نیز سردبیر مجلۀ موسیقی بود، صدها مقالۀ تحقیقی در زمینه‌های مختلف موسیقی ایرانی به چاپ رسانده ‌است. وی این کتاب را در نه فصل تألیف کرده و در آن به مباحثی چون موسیقی سنتی و نوآورانۀ ایرانی، موسیقی پاپ، موسیقی بومی ایران، ترانه‌های مطربی و روحوضی، کاباره، موسیقی بندری، موسیقی در سینمای ایران، خوانندگان، ترانه‌سرایان و شاعران می‌پردازد. این کتاب همچنین شامل گفتگوهایی با علینقی وزیری، اسفندیار منفردزاده و سوسن است و به افرادی چون محمدرضا شجریان، هوشنگ ابتهاج، حسین علیزاده، مرتضی حنانه، محسن نامجو، صادق هدایت، نیما یوشیج، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث می‌پردازد.

در فصل اول دربارۀ موسیقی سنتی ایران سخن گفته شده است. موسیقی سنتی ایران به شکلی که در حال حاضر در اختیار ماست، بیشتر از 150 سال عمر ندارد. البته گفته می‌شود که این موسیقی ریشه در موسیقی درخشان دورل ساسانی دارد؛ اما سند و مدرکی برای اثبات آن نیست. باری موسیقی سنتی ایران مجموعه‌ای است از نغمه‌هایی که در دورۀ ناصرالدین شاه از سوی تارنواز برجستۀ دربار علی‌اکبر فراهانی گردآوری شده و به یاری فرزندانش به صورت مدون و به اصطلاح «ردیف» درآمده است. در این فصل به این دوره و هنرمندان آن پرداخته شده است.

علی‌نقی وزیری، ابوالحسن صبا، حسین تهرانی، جواد معروفی، جواد بدیع‌زاده، مجید وفادار و .... از موسیقی‌دانانی هستند که به عنوان پیش‌آهنگان موسیقی نوآورانۀ سنتی هستند و به آثار و زندگی آنان در فصل دوم پرداخته شده است.

دربارۀ موسیقی پیشرو در ایران و آهنگ‌سازان و خوانندگان آن در فصل سوم بحث و بررسی شده است. موسیقی پاپ که موسیقی مصرفی روز، موسیقی فراگیر همگانی و موسیقی پیام‌آور که در جهان غوغایی به راه انداخت، در فصل چهارم بررسی شده است.

موسیقی بومی، طنین قلب روستاست؛ نشانۀ زنده‌بودن و زنده‌ماندن اوست. زلالی است که در رگ‌های روستا جاری است و جلوه‌های گونه‌گون زندگی روستاییان را باز می‌تاباند: از بام تا شام، هنگام کار، هنگام عشق و حتی در هنگامۀ مرگ. موسیقی بومی به محض آنکه در فضای روستا طنین‌انداز می‌شود، می‌گریاند و می‌خنداند و برمی‌انگیزاند. گشت‌وگذاری در موسیقی بومی ایران فصل پنجم را به خود اختصاص داده است.

بسیاری از موسیقی‌های عامیانۀ شهری نخست آنکه به سبب پرداختن به مسائل روز شهری، عمر کوتاه‌تری دارند. مسائل که کهنه می‌شوند، آنها نیز از یاد می‌روند. دوم آنکه ترانه‌های شهری رابطۀ نزدیک‌تر و پیوسته‌تری با موسیقی سنتی و مایه‌های ردیفی آن دارند. اگرچه استادان سنتی آنها را بی‌ارزش می‌دانند؛ ولی بخشی از این ترانه‌ها، در عمل به سبب به‌کارگیری ریتم‌های تند در اجرای مایه‌های سنتی، خود را به پسند مردم نزدیک‌تر می‌کنند. موسیقی عامیانۀ شهری موضوع بررسی فصل ششم است.

موسیقی فیلم افزون بر سرگرم کردن، نقش مهم دیگری نیز در جریان فیلم‌سازی بر عهده گرفت: موسیقی می‌توانست رویدادهای فیلم را در ذهن تماشاگر زمینه‌سازی کند، روح پنهان پشت فیلمنامه را بیان کند و با به‌کارگیری «لایت موتیف» رویدادهای فیلم را به یکدیگر پیوند زند.اردشیر ایران در سال 1312 به‌کارگیری نخستین موسیقی متن فیلم را در «دختر لر» تجربه کرد و بعد از او عبدالحسین سپنتا برای «شیرین و فرهاد» (1314)، «لیلی و مجنون» (1316) و دیگر ساخته‌هایش از موسیقی کلاسیک سود جست. موسیقی در سینمای ایران و چندوچون آن در فصل هفتم بررسی شده است.

نقد و نشر در موسیقی و موسیقی ایران در بوتۀ نقد نخبگان در آثار صادق هدایت، نیما یوشیج، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث دو فصل پایانی کتاب را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: موسیقی سنتی ایران

فصل دوم: موسیقی نوآورانۀ سنتی

فصل سوم: موسیقی پیشرو در ایران

فصل چهارم: موسیقی پاپ در ایران

فصل پنجم: طنین روستا: گشت‌وگذاری در موسیقی بومی ایران

فصل ششم: موسیقی عامیانۀ شهری

فصل هفتم: موسیقی در سینمای ایران

فصل هشتم: نقد و نشر در موسیقی

فصل نهم: موسیقی ایران در بوتۀ نقد نخبگان

نظر شما ۱ نظر
  • مدیر۳۶ ماه پیش
    من روزدوم1400ازماهواره محاصبه ایشان راشنیدم که درخصوص تغیرات موسیقی درایران بسیارجالب بود بله دهه دوم دوران شناساندن ورشدموسیقی ایران بود ومهمترآنکه به خصوص دراجرای گلهاهایی ازهنرمندانی چون شجریان وگلپا ویاحقی مشکاتیان شریف ولظی و.....دراصلباانتخاب اشعار زیباازشعرای ایرانی هم آنها رابه ماشناساندندهمآن متون واشعارمعروف وبامعنا مجریان موسیقی راپیش ماروزبه روزباارزشترنمودند وموسیقی رادراصل راهی برای بهتر زیستن وبه پاکی وبه خدارسیدن معرفی نمودند طوری که وقتی مادلتگ شده یاخسته اززندگی باشنیدن موسیقی ایرانی به خصوص دهه دوم انقلاب به آرامش کامل می رسیم