معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

از روزگار کهن تا اوایل سدۀ هفدهم، مخاطبان قصه‌های پریان را کودکان و بزرگ‌ترها به یکسان تشکیل می‌دادند. این وضعیت در محیط‌های روستایی ـ که تا دوره‌ای نه چندان دور، نقالان زن و مرد حال و هوایی به شب‌نشینی‌ها می‌بخشیدند ـ ادامه یافت. با این وصف، به تدریج گسترش جریان خردگرا و به تبع آن، نفی امور خردگریز موجب شد تا قصه‌های پریان را فقط داستان‌های بی‌معنایی بپندارند که ساخته و پرداختۀ ذهن پیرزنان برای سرگرمی کودکان بود.

در صفحاتی که در این کتاب گذشته است، نویسنده در پی آن هست تا بر شیوه‌ای پرتو افشاند که اصل زنانه در پریانه‌ها را باز می‌تابانند و ادعای پاسخ‌گویی به پرسش‌های بی‌شماری را نداریم که برای زن امروز مطرح می‌شود. اما این نوشتار می‌تواند رهگشای زنان در طرح درست پرسش‌هایی باشد تا آنان را در شناخت بهتر ارکان روان‌شناختی‌شان کمک کند.

در این کتاب مشخص می‌شود نقش غالب که ساحره‌ها در قصه‌ها دارند، بیانگر نفی اصل زنانه در جوامع ماست که به همین دلیل، منفی و زیان‌بار تصور شده است. او که نگهبان آستانه است، تجسم ترس از زندگی و راز آن و همچنین وحشت از ناخودآگاه است که باید برای ورود به ماجرای درونی با آن روبرو شد. هدف غایی‌ای که این قصه‌ها بر ما عرضه می‌کنند، مطابق با همان چیزی است که یونگ خویشتن‌یابی یا عینیت‌بخشی به وحدت روانی و پیوند دو اصل مردانه و زنانه می‌نامد. این وحدت افزون بر جاهای دیگر، در تصویر شهریار و ملکه آشکار می‌شود که خاتم تعدادی از قصه‌هاست، از جمله وصلت چهارگانه که طرح آن را در قصۀ «واسیلیسا» با حضور پدر و پیرزن در دربار بازمی‌یابیم. می‌دانیم که برای یونگ، راه ناخودآگاه و خودشکوفایی نزد مرد از گذر آنیما یا زن درون و نزد زن از گذر آنیموس یا مرد درون حاصل می‌شود تا به تحقق خود بینجامد که آن نیز در فراسوی جمع اضداد در «واحد» قرار دارد و نزد کیمیاگران از طریق وصلت شاه «خورشید» و ملکه «ماه» با نرینه ـ مادینه نمایان می‌شود.

در این چشم‌انداز، ستیز قدرت میان دو جنس معنایی ندارد؛ زیرا اصل مردانه و اصل زنانه هر دو در هر فرد که باید به موازنۀ آنها در درون خود بکوشد، وجود دارند. این موضوع در عصر حاضر دارای چنان اهمیتی است که به دلیل فروپاشی نمونه‌های سنتی مردانگی و زنانگی، برای بسیاری از جوانان سرگشتگی عمیقی را ایجاد کرده است. این حس حتی، مردان و زنان جوان را نیز شامل می‌شود و تحول اخیر وضعیت زنان و خوداثباتی آنان گاه مردان را در رویارویی با آنها و با زندگی دچار مشکل می‌کند. مردان و زنان در صورت بازشناختن و احترام به اینکه کامل‌کنندۀ یکدیگر هستند، می‌توانند به سرشت درون خود دست یابند.

جوانه‌های تغییر در سلوک جمعی به شکل توجه فزاینده به امر خردگریز، به ناخودآگاه و به سویۀ اروسِ متعلق به زن آشکار می‌شوند. درون‌مایه‌هایی که در این جهت شاهد گسترش آنها هستیم، افزون‌بر دیگر موارد، مربوط به زیست‌بوم و بازگشت به طبیعت و به ویژه تجربه‌ورزی بی‌واسطه و بدون ارجاع به معیارهای ارزیابی از پیش موجود است. در اینجا به روشنی فقط با نشانه‌ها و پیش‌درآمدهایی از دگرگونی‌ مواجه هستیم. ارزش و بازتاب آنها بستگی به ادغام یا عدم ادغام آنها خواهند داشت و نیز اینکه آنها را در مرحلۀ هوس و واکنش‌های ناخودآکاه نگه نداریم که در این صورت نیز یک‌سویه خواهند بود. در حقیقت، هر فرد اعم از زن یا مرد که در جهت وحدت اصل زن با اصل مرد در درون خود بکوشد، سنگ خود را به بنای نظمی نوین قرار می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب:

دربارۀ نویسنده

مقدمه

فصل اول: زیبای خفته

فصل دوم: مادر و دختر

فصل سوم: انتقام ایزدبانو

فصل چهارم: سفیدبرفی و سرخ گل

فصل پنجم: دختر جوان بی‌دست

فصل ششم: زنی که عنکبوت شد

فصل هفتم: شش قو

فصل هشتم: قصۀ واسیلیسای زیبا

فصل نهم: واسیلیای زیبا (فرجام)

نتیجه