سووشون آینۀ روزگار؛ آشنایی با جامعهشناسی ادبی و تحلیل جامعهشناختی سووشون
خلاصه
رمان سووشون بیگمان هنوز یکی از ده رمان زبان فارسی است که مستعد و سزامند بررسیهای ادبی از چشماندازهای گوناگون است. سووشون بهویژه از منظر رویکرد دریافت رمان بسیار مهمی است؛ زیرا از زمان نشر، با همۀ فرازونشیبهای اجتماعی، همواره مخاطبان پرشماری بدان روی آوردهاند؛ توفیقی که رمانهای انگشتشماری از آن نصیب بردهاند.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
رمان سووشون بیگمان هنوز یکی از ده رمان زبان فارسی است که مستعد و سزامند بررسیهای ادبی از چشماندازهای گوناگون است. سووشون بهویژه از منظر رویکرد دریافت رمان بسیار مهمی است؛ زیرا از زمان نشر، با همۀ فرازونشیبهای اجتماعی، همواره مخاطبان پرشماری بدان روی آوردهاند؛ توفیقی که رمانهای انگشتشماری از آن نصیب بردهاند.
از میان شیوههای نقد، رویکرد جامعهشناختی به دلایلی چند انتخاب شده است: نخست آنکه سووشون از این چشمانداز بسیار تأملبرانگیز است و روایتی عمیقا اجتماعی محسوب میشود؛ دیگر آنکه نقد جامعهشناختی از شاخههای باسابقه و گستردۀ نقد است که خود بر بسیاری از شاخههای تازهتر به شیوههای مختلف تأثیر نهاده است و فهم و معرفی آن ضرورتی بنیانی دارد؛ بهویژه بر یکی از شیوههای نوآیین نقد که انتظار میرود مخصوصاً از رهگذر آن به سراغ سووشون رفت؛ یعنی نقد فمینیستی که تقریباً شاخهای نورسته است بر این شاخ کهنتر. شاید دقیقتر آن باشد که گفته شود سووشون بیشتر آن قرائت نقد فمینیستی را برمیتابد که میتوان آن را نقد جامعهشناختی ـ فمینیستی خواند.
البته گفتنی است که در باببندی کتاب، هم در مقام معرفی رویکردها و هم در مرحلۀ تحلیل سووشون بر اساس رویکردها، آشکار سهم افزونتری به نقد جامعهشناختی داده شده است؛ چراکه اولا نقد جامعهشناختی بسیار گستردهتر و باسابقهتر از نقد فمینیستی است. دیگر آنکه نقد فمینیستی در معنای ویژهای که پیشتر بر آن تأکید شده، بیشتر در جد و اندازۀ یکی از شیوهها و زیرگروههای نقد جامعهشناختی قابل طرح بود و هرگز با کلیت عظیم آن نقد، سنجیدنی نمینمود. و در آخر اینکه سووشون آشکارا دایرۀ گفتگوی بسیار فراختری با نقد جامعهشناختی دارد تا نقد فمینیستی و قرائت فمینیستی آن نیز غالباً به تحلیلهای جامعهشناختی میانجامد.
بنابراین در آغاز کتاب به معرفی نسبتاً مشروح نقد جامعهشناختی پرداخته شده است. کوشیده شده تا نخست با طرح اجمالی مناسبات محتمل جامعه و ادبیات، طرحی از بنیانیترین مسائل این نقد به دست داده شود. پس از آن تکوین این نقد از نخستین تأملات پراکنده و خام تا جریانهای جدی و گستردۀ سدۀ بیستمی نشان داده شده است. افزون بر اشاره به جریانهای عمده، از اندیشگران و فعالان برجستۀ این رویکرد یاد شده است که از آن میان از سه تن به سبب اهمیت و دورانسازی آموزههایشان، با تأکید و تفصیل افزونتری سخن گفته شده است: لوکاچ، گلدمن و باختین. (فصل اول)
سپس نویسنده با این چشمانداز به سراغ سووشون رفته و کوشیده ربط و نسبتهای گوناگون روایت را با جامعه بسنجد و خواسته نشان دهد که سووشون در سطوح مختلف با جامعه و تاریخ ما درپیوسته است و میتوان با توجه به لایههای نمادین و شبکههای اشارههای روایت، تا آنجا پیش رفت که رمان را روایتی از تاریخ اجتماعی ایران از گذشتههای دور اساطیری تا روزگار خودمان دانست. (فصل دوم)
در معرفی نقد فمینیستی، با وجود ناچاری از معرفی جریان عام و عمدۀ فمینیسم، بیشتر به رهیافتهایی تکیه شده که در نقد ادبی جایگاه و اهمیتی دارند. به گمان نویسنده هنوز در میانۀ انبوه سخنان متناقض و متفاوت ناقدان ادبی فمینیست، یکی از سنجیدهترین تأملات از آن نویسندۀ ژرفبین بریتانیایی ویرجینیا وولف است که در زمانی دورتر در اینباره قلم زده است. هرچند او به معنای متعارف کلمه منتقد و محقق نبود و خود واژۀ فمینیسم را خوش نمیداشت و به کار نمیگرفت؛ اما «اتاقی از آن خود» او آرایی ژرف در زمینۀ نگاه زنانه در روایت را دربر دارد. (فصل سوم)
سرانجام سووشون از این زوایه نگریسته شده که این رمان به عنوان نخستین رمان نگاشتۀ یک زن ایران و با این وجود دارای قهرمان داستانی زن، چه مایه از روایتهای دیگر متمایز است؟ روایت و راوی چگونه موقعیت و وضعیت زن ایرانی را گزارش میدهند و چگونه حال و روز او را داوری و نقد میکنند؟ و آیا خود این نقد ـ نقد دانشور و راوی رمان و زری ـ را میتوان نقادی کرد و «نقدها را بود آیا که عیاری گیرند؟» (فصل چهارم)
فهرست مطالب کتاب:
درآمد
فصل اول: معرفی رویکرد جامعهشناختی
فصل دوم: نقد جامعهشناختی سووشون
بخش اول: سووشون در نخستین دیدار
بخش دوم: روایتی پویان از جامعهای در حال گذار و دگرگونی
بخش سوم: تأمل و داوری راوی در روایت جامعه
بخش چهارم: تأمل در نسبت رمان و جامعه
فصل سوم: معرفی رویکرد فمینیسم
فصل چهارم: نقد فمینیستی سووشون
پینوشتها
خلاصۀ سووشون
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه بیشتر ...
جامعه شناسی ادبیات
دیانا تی. لارنسون، آلن سوئینگووداین کتاب تصویری از جامعهشناسی ادبیات ارائه می دهد که دقیقاً بر خلاف تصویر مرسوم از آن در دانشگاهها
سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخائیل باختین
به کوشش و ترجمۀ محمدجعفر پویندهاین کتاب در حکم مقدمهای است برای شناخت اندیشههای باختین و با این هدف فراهم آمده است که ضمن نشان دا
نظری یافت نشد.