معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

پنجمین شماره از فصلنامۀ فرهنگی و هنری «رازان» در نه بخش و با تصویر روی جلدی از هنرمند سیاه‌باز زنده‌یاد محمود شیرمحمدی (1322 ـ 1396) منتشر شده است.

پس از یادداشت سردبیر که به مناسبت یک‌سالگی نشریه آورده شده، نوشتاری از عباس یاری دربارۀ این یک سال نشریه نوشته است.

بخش بعدی نشریه مقالات آن است. اولین مقاله مقایسه و تحلیلی است بین رومئو و ژولیت و لیلی و مجنون نظامی. وجه مقایسه نویسنده این نقطه‌های عطف را داراست: اول آنکه هر دو اثر جاودانی به صورت شعر خلق شده‌اند. دوم اینکه هر دو اثر جهانی‌اند و کمتر شعرشناس و ادیبی در جهان هست که این دو را نخوانده باشد. سوم اینکه صحنه‌پردازی‌ها و کلا پرداخت داستان به لحاظ معنا و ظاهر به طرز شگفت‌انگیزی به هم شبیه است. و نکتۀ آخر آنکه پرسوناژهای داستان و حوادثی که بر این شخصیت‌ها می‌گذرد، کم و بیش از یک نوع طرز تفکر و نگرش خاص به هستی برخوردارند.

در مقالۀ دوم کوشش شده تا با مقایسۀ داستان «فروگیری (دستگیری) اریارق» در تاریخ بیهقی با داستان «شیر و گاو» در کلیله و دمنه، میزان تأثیر این داستان تاریخ بیهقی بر کلیله و دمنه بررسی شود. مقالۀ سوم خوانشی از شعر «مرثیه» سرودۀ احمد شاملوست. این شعر همان‌گونه که از نام آن دریافت می‌شود، سوگ‌نامه‌ای است که شاملو در کنار تیتر شعر، به خاموشی فروغ فرخزاد تقدیم کرده است. قالب شعر به‌گونه‌ای است که بیشتر از استعاره یاری گرفته و به جز یک تشبیه، تشبیه دیگری در آن نیست و از این‌رو به علت استفاده از استعاره و عناصر و نمادهای پرابهتی مانند کوه و دریا و دشت می‌توان از وجود زمینۀ حماسی و اسطوره‌ای در این شعر یاد کرد.

یادی از خلیل ملکی نوشتار چهارم این بخش را تشکیل می‌دهد. او در سال 1280 در تبریز به دنیا آمد. در اوان کودکی و پس از درگذشت پدرش به همراه خانواده از تبریز به اراک مهاجرت کرده و تحت سرپرستی «حاج محسن آقا ملک» قرار می‌گیرد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در اراک به اتمام می‌رساند. نشانه‌هایی از فعالیت‌های اجتماعی او در اراک وجود دارد. او و هم‌فکرانش در اراک پیش از پادشاهی رضاخان، نسبت به اتفاقات زمانۀ خود موضع‌گیری می‌کردند.

نوشتار «شهر خوشمزه» در این شماره به رابطۀ طعم‌ها با تغییرات آب و هوایی و گذر زمان در شهرها پرداخته است. آخرین نوشتار این بخش نیز دربارۀ رسم باران‌خواهی در منطقۀ سربند است.

در بخش خندیدن، اشعاری از زنده‌یاد اسماعیل فردوس فراهانی و شمس‌الله دایی‌زاده آورده شده است.

امروزه و در عصر پست‌مدرن بسیاری باور دارند زبان‌ها و لهجه‌های بومی و قومی سبب پربارشدن زبان ملی می‌شود. به همین دلیل دوست‌داران استاد هوشنگ ترابی (شهراز) او را به سبب شعرهای زیبایی که به لهجۀ اراکی سروده است به یاد می‌آورند. علاقه به طنز او را به صمیمت و بی‌تکلفی زبان مردم نزدیک کرده و دلبستگی به زادگاه، هوشنگ ترابی را به یکی از سرایندگان شناخته‌شدۀ اراکی تبدیل کرده است. بخش تاریخ گفتاری استان مرکزی در این شماره اختصاص دارد به گفتگو با استاد هوشنگ ترابی (شهراز).

بخش «طعم خاطرات» این شماره اختصاص دارد به دیداری که نویسنده از آرامگاه کمال اسماعیل اصفهانی داشته است.

نگاهی به زندگی صدرالدین عینی و معرفی شخصیت و آثار او در بخش «شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان» آورده شده است.

در بخش نقد کتاب، یادداشتی بر کتاب «حاج آخوند» عطاءالله مهاجرانی آورده شده است. این کتاب در واقع مجموعۀ 42 خاطره از سنین نوجوانی و جوانی نویسنده در روستای زادگاهش مهاجران یا مارون از توابع اراک است. خاطراتی که به‌نوعی بازتاب‌دهندۀ شخصیت عجیب و کاریزماتیک شخصی به نام «حاج شیخ محمودرضا امانی» است مشهور به «حاج آخوند».

بخش پایانی این شماره نیز اختصاص یافته است به شرح حال زنده‌یادان محمود شیرمحمدی و اسماعیل حرم‌آبادی از هنرمندان روحوضی اراک که در سال‌های 1396 و 1397 دار فانی را وداع گفتند.

فهرست مطالب این شماره:

* یادداشت سردبیر/ یک ساله شدیم

* یادداشت میهمان:  حرکت در جاده‌ای پر از سنگلاخ/ عباس یاری

* از میان مقالات

رومئو و ژولیت، لیلی و مجنون/ عباس آذرپی

مقایسه داستان دستگیری اریارق (تاریخ بیهقی) و داستان اسد و ثور (کلیله و دمنه)/ محمدرضا زمان احمدی و حسین نومرادی

خوانش شعر مرثیه سرودۀ احمد شاملو/ جمشید بهرامی

خلیل ملکی در اراک/ یوسف نیک‌فام

بازتاب عنصری بلخی در شعر شاعران/ احمد بدخشان و سید رسول عبدی

شهر خوشمزه/ فریدون فراهانی

چُمچَه گلئن (گلین) و عروسی قنات؛ رسم باران‌خواهی منطقه سربند/ امیر مولوی

* خندیدن

چرخ‌نامه/ زنده‌یاد اسماعیل فردوس فراهانی

یاد قدیما/ شمس‌الله دایی‌زاده

* تاریخ گفتاری استان مرکزی: راز بزرگ (گفتگو با استاد هوشنگ ترابی (شهراز)/ به کوشش مهرداد شمشیربندی

* طعم خاطرات: سپاهان، کویِ جوباره، انتهای پارک، زندان کمال/ محمد مددی

* شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان: صدرالدین عینی/ عبدالرضا چراغی

* نقد کتاب: حاج آخوند، «بوی سیب و نان تازه می‌دهد» (یادداشتی بر کتاب حاج آخوند اثر سید عطاءالله مهاجرانی)/ رضا مهدوی هزاوه

* یاد بعضی نفرات: شرح حال زنده‌یادان محمود شیرمحمدی و اسماعیل حرم‌آبادی هنرمندان روحوضی اراک