معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان را می‌توان بیان اندیشه به کمک آواهای گفتار معرفی کرد. به عبارت دیگر هر جمله یا واژه‌ای که ما برای بیان نظرات‌مان تولید می‌کنیم، بر حسب ماهیت آوایی‌شان، صورتی خاص خود دارند و کم‌وبیش از معنی مشخصی برخوردارند. نخستین نکته در مطالعۀ زبان، تشخیص همین دوگانگی صورت و معنی است که به ترتیب وجه صوری و وجه منطقی یا روانی زبان را پدید می‌آورند.

پس از انقلاب سر ویلیام جونز آنچه بر حسب سنت، فقه‌اللغۀ تاریخی نامیده می‌شد، به دانش تازه‌ای به نام فقه‌اللغۀ تاریخی ـ تطبیقی تغییر هویت داد. این روش جدید در مطالعۀ تاریخ زبان‌ها، پس از انقلاب دو سوسور و معرفی دانش نوین زبان‌شناسی، به‌تدریج و با شکل‌بندی تازه‌ای، به بخشی از زبان‌شناسی تاریخی تغییر نام داد. این کتاب یکی از شاخص‌ترین نوشته‌ها در زمانۀ حیات فقه‌اللغۀ تاریخی ـ تطبیقی است و معلوم می‌کند زبان‌شناسی جدید تا چه میزان تحت تأثیر آرای متفکران آن زمانه شکل گرفته است.

نخستین چاپ متن اصلی این نوشته به سال 1900 میلادی باز می‌گردد؛ یعنی شانزده سال پیش از انتشار کتاب «دورۀ زبان‌شناسی عمومی». در آن تاریخ سوسور هنوز سه دورۀ کلاس‌هایش را برگزار نکرده است؛ ولی از انتشار این کتاب باخبر است؛ زیرا در کلاس‌هایش به این نوشته ارجاع می‌دهد و گاه به نقد آرای نویسنده‌اش می‌پردازد. به عبارت ساده‌تر این کتاب جدیدترین مرجعی است که سوسور برای معرفی آرای متخصصان فقه‌اللغه در اختبار دارد.

فقه‌اللغۀ تطبیقی موضوعی است که از دیدگاه‌های متعددی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و هر یک از این نگرش‌ها می‌توانند نقاظ ضعف و قوت خاص خود را داشته باشند. بخش نخست این کتاب به معرفی دانش زبان، گستره، روش‌های مطالعه و بحث دربارۀ حیات زبان اختصاص یافته است. در این بخش تمام تلاش نویسنده این بوده که به شکلی روشن و به کمک نمونه‌های متعددی مطالب را بیان کند و تا حد امکان از تعمیم‌های زائد، ذکر بدیهیات و نیز پیچیده‌گویی و طرح رمز و رازهای زبانی بپرهیزد.

برای معرفی دقیق و روشن مطالب و با توجه به مخاطب چنین نوشته‌ای، بخش دیگری به نکات فصل اول افزوده شده و در این بخش به ساخت زبان‌های هم‌خانواده با زبان انگلیسی پرداخته شده است. این همان خانوادۀ زبان‌هایی است که آریایی یا هندوژرمنی نامیده می‌شود. در همین بخش به قرابت‌های این زبان‌ها با زبان‌هایی اشاره شده که به سایر خانواده‌های زبانی تعلق دارند. این نکات ابزار مناسبی را در اختیار خوانندۀ متن قرار می‌دهد تا با حوزۀ مطالعۀ زبان آشنا شوند و بتوانند به درک مسائلی برسند که همواره نادیده گرفته شده‌اند.

در فصل پایانی این کتاب به معرفی نگرش گسترده‌تری در باب زبان پرداخته شده و مباحثی طرح شده که در فقه‌اللغۀ همگانی بسیار جذاب می‌نمایند؛ از جمله خصوصیات فردی زبان‌ها و نیز رابطه میان زبان و ملیت.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

1. زبان و مطالعۀ زبان

2. آواهای زبان

3. تغییرات آوایی

4. تحول صرفی

5. تغییرات زبانی

6. زبان‌های آریایی

7. قرابت با زبان‌های آریایی

8. مختصات فردی زبان‌ها