تاریخ ارمنیان
خلاصه
یکی از وجوه تمایز اثر خورنی از آثار تاریخنگاران پیش از او، نخست این است که وی تاریخ ارمنی را از سپیده دم تاریخ تا عصر خود ارائه داده است. دیگر آنکه او توجه خاصی به اهمیت وقایعنگاری معطوف داشت. سوم آنکه او از منابع بسیار غنی و اکثر آثار تاریخی موجود در زمان خود به زبانهای مختلف سود برده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
موسی خورنی که در حدود سال 410 چشم به جهان گشود و در سنین 20ـ25 سالگی نزد مسروپ ماشتوتس و جاثلیق ساهاک پارتو شاگردی کرد. پس از کسب تحصیلات در اسکندریه و ادسا به سال 440 م. به ارمنستان بازگشت و به درخواست ساهاک باگراتونی حاکم و مرزبان ارمنستان پیش از سال 482 «تاریخ ارمنیان» خود را به پایان برد. یکی از وجوه تمایز اثر خورنی از آثار تاریخنگاران پیش از او، نخست این است که وی تاریخ ارمنی را از سپیده دم تاریخ تا عصر خود ارائه داده است. دیگر آنکه او توجه خاصی به اهمیت وقایعنگاری معطوف داشت. سوم آنکه او از منابع بسیار غنی و اکثر آثار تاریخی موجود در زمان خود به زبانهای مختلف سود برده است. در واقع با آثار خود تاریخنگاری اصولی و علمی را در ادب ارمن پایهگذاری نمود و به حق «پدر تاریخنگاری» ارمنی لقب یافت.
این کتاب را وی به خواهش ساهاک باگراتونی نوشته است که بر پایۀ پژوهشهای ادبی و تاریخی یکی از هزارگان باگراتونی بود و واهان مامیکنیان و دوستان هم رأیش در اوایل قیام وی را به عنوان مرزبان ارمنستان میگمارند که در نبردی به سال 482 کشته شد. نگارنده در نوشتهاش با پاسخگویی به درخواستهای مشوق و پشتیبان خود اغلب اوقات به او رجوع میکند و وی را مورد خطاب قرار میدهد، لذا میتوان نتیجه گرفت که پدر تاریخ نوشتههایش را بخش ـ بخش برای او میفرستاده است بدون اینکه منتظر سرانجام و پایان کار باشد.
تاریخ ارمنیان به سه بخش یا کتاب تقسیم شده است که عبارتنداز: 1. نسبت نامه بزرگان ارمن؛ 2. تاریخ میانه نیاکان ما؛ 3. پایان تاریخ میهن ما.
کتاب یا بخش نخست شامل 32 باب است که هفت باب نخست شامل مطالب پیشگفتاری هستند: پاسخ نامۀ ساهاک باگراتونی و قول انجام خواهش او؛ الف. برتری دادن به منابع یونانی ب. سلوک فرزانهستیز پادشاهان و شاهزادگان پیشین ما؛ ج. گزارشهای گوناگون مورخان خارجی در مورد آدم و سایر بزرگان قوم؛ د. نسبتنامه سه فرزند نوح تا ابراهیم، نینوس و آرام؛ هـ. داستانهای مورخان خارجی همانند کتاب مقدس و متفاوت با آن و احادیث شفاهی اولیمپیو دوروس فیلسوف؛ و. بعل که از جانب نویسندگان خارجی چنین نامیده شده همان نمرود کتاب مقدس؛ ز. با بابهای هشتم و نهم در مورد مارآباس منبع اصلی اثر خود سخن به میان میآورد که با نامه واغارشاک به نزد آرشاک (یا اشک) بزرگ میرود و از او برای بررسی کتابخانۀ نینوا اجازه دریافت میدارد؛ او در اینجا کتابی به زبان یونانی مییابد که بر روی آن نوشته شده بود این کتاب به فرمان اسکندر(کبیر) از کلدانی به یونانی ترجمه شده است و شامل تاریخ باستانیان و پیشینیان میشود. مارآباس قسمتهای مربوط به تاریخ ارمنیان را از این کتاب گلچین میکند و به زبانهای یونانی و آشوری بر میگرداند و برای واغارشاک میآورد. او با شادمانی تمام تاریخ مارآباس را میپذیرد و فرمان میدهد آن را با دقت در دربار نگهداری کنند، اما بخشی را نیز دستور میدهد روی مجسمه مهر کنند، که نگارنده با استفاده «از آن» با رویدادهای تاریخی آشنا شده قول میدهد کنجکاوی مشوق خود را ارضا کند و نسبنامه ناخارارهای بومی ما را تا ساردانابال پادشاه کلدانیان ادامه دهد.
باب دهم آغازگر تاریخ اصلی ارمنیان است، نبرد هایک در برابر بعل (بابهای 10 ـ11)؛ پیشینیان هایک (باب 12)، کارهای آرام (بابهای 13 ـ14). نبرد شامیرام با آرا و آبادانیهای انجام شده (بابهای 15 تا 18). نسبنامه بزرگان عبرانی، کلدانی و ارمنی تا داود، ساردانابال و اسکایوردی (باب 19) با آرا آرایان (باب 20)؛ با رویر نخستین پادشاه ارمنیان و جانشینانش (بابهای 21 و 22)؛ منشأ آرزرونیها، گنونیها و آنگغتون و مرزبان آغزنیک (23)، تیگران یرواندیان (باب 24 ـ 30)؛ نشینان تیگران (باب 31)؛ نبرد ایلیاس و زارمایر (باب 32)؛ آخرین جانشین تیگران واهه بوده است که قیام نمود و به دست اسکندر مقدونی کشته شد و پس از آن تا پادشاهی واغارشاکمؤلف هیچ مطلبی راجع به ارمنستان به میان نمیآورد تا زمانی که آرشاک کبیر پادشاه پارتیان به سهولت وارد ارمنستان میشود و برادرش واغارشاک را به پادشاهی میرساند. پس از کتاب اول، دو باب «از افسانههای پارسی» به طور مجزا وجود دارد که در اولی در مورد آژدهاک بیوراسب و فریدون اما دومی شامل تشریح این افسانه و تاریخ تصحیح شده میباشد. مؤلف یادآور میگردد که شدیداً از اینگونه افسانههای بیمعنی و ناشایست متنفر و گریزان است، ولی اجباراً بنا به درخواست مشوق و پشتیبان خود آنها را مینویسد و شایسته گنجیدن در کتاب تاریخش ندانسته است لذا به طور مجزا و جداگانه نگاشته است.
کتاب دوم شامل 92 باب است و از قیام پارتیان در برابر سلوکیان (بابهای 1و2) و از پادشاهی واغارشاک بر ارمنیان (باب 3)، آغاز میشود و با مرگ تیرداد پایان میپذیرد، بنابراین شامل 450 سال تاریخ ارمنیان است. مؤلف با تعریف دورههای مهم در این بخش منابعی را که به کار برده است ذکر میکند.
کتاب سوم شامل 68 باب است، «رویدادهای اتفاق افتاده در عصر مؤلف و یا کمی پیش از آن»، از خسرو صغیر جانشین تیرداد تا فروپاشی پادشاهی آراشاگونی یعنی 110 سال تاریخ (بابهای 1ـ64) سپس بازگشت جاثلیق ساهاک با شمول از ایران (باب 65)، کردارهای ناپسند شمول (باب 66)، مرگ ساهاک قدیس و مسروپ (باب 67) و «در سوگ فروپاشی پادشاهی آرشاگونی در باب سکوبانی دودمان گریگور قدیس» (باب 68 به عنوان پسگفتار).
فهرست مطالب کتاب:
آغاز سخن
دربارۀ موسی خورنی
متن تاریخ ارمنیان
پیوستها
فهرست منابع مترجم
فهرست اعلام
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
نظری یافت نشد.