معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

فرهنگ ما و همۀ آفرینش و تکاپوهای فرهنگی به نشر وابسته است که مهم‌ترین و تأثیرگذارترین شاخه در میان شاخه‌های تولیدات فرهنگی است. نشر فقط به ناشران تعلق ندارد، به همۀ شهروندانی که سروکاری با خواندن دارند ارتباط مستقیم دارد. سرنوشت فرهنگ به سرنوشت نشر وابسته است و هر آسیبی که نشر ببیند، بازتاب آن را در همۀ جنبه‌های فرهنگی می‌توان دید. هر پدیده‌ای در معرض آسیب است و همۀ پدیده‌ها هم سازوکارهای دفاعی خود را در برابر آسیب‌ها دارند. این قانون هستی است، اما توان دفاعی پدیده‌ها در برابر آسیب‌ها یکسان نیست. گاه به علت‌های شناخته‌شده یا ناشناخته‌ای موازنه‌ها به هم می‌خورد و در چنین حالتی اگر به یاری آسیب‌دیده نشنابند، معلوم نیست که سازوکارهای دفاعی آن از پس هجوم آسیب برمی‌آید یا نه. نشر کتاب در شماری از نقاط جهان، از جمله در کشور ما در معرض آسیب قرار گرفته است. ضرورت صیانت از فرهنگ و حمایت از زایش‌ها و آفرینش‌های فرهنگی ایجاب می‌کند که به یاری نشر بشتابند، آسیب‌ها را درست بشناسند، علت‌ها و ریشه‌های آن را بیابند، تا توان سازوکارهای دفاعی نشر به‌گونه‌ای ترمیم شود که بتواند خطرها را از خود دور کند.

تحولاتی که در عرصۀ جهانی نشر روی می‌دهد، دستاوردهای زمینه‌های مختلفی که به این عرصه می‌آید یا آورده می‌شود و به خدمت نشر درمی‌آید، این نوید را می‌دهد که چنانچه از امکانات بالقوۀ نشرِ در حالِ دگردیسی درست بهره‌برداری شود، نیروی مولد تأثیرگذاری در هیئت‌های دیگری پشتوانۀ تولید فرهنگی قرار خواهد گرفت.

در این کتاب از «نشرهای همراه» صحبت شده است، اصطلاحی که شاید برای نخستین‌بار در زبان فارسی به کار می‌رود و قطعاً به توضیحی نیاز دارد. نشرهای همراه مجموعه‌ای از شاخه‌های جدید نشر است که محصول امکانات و فناوری‌های الکترونیکی/ دیجیتالی سال‌های اخیر است. شاید بتوان برای آنها اصطلاح «نشر ترکیبی»، یا «نشر تکمیلی» را هم به کار برد، گونه‌ای از نشر که شاخه‌های آن مکمل هم‌اند، یا با هم ترکیب می‌شوند و توان نشر را افزایش می‌دهند. در این کتاب از دیدگاهی طرفداری می‌شود که روند عمومی نشر در جهان را به‌طور کلی و با سرعت های متفاوت به سمت نشرهای همراه در حرکت می‌بیند. جامعه‌ای از این روند بیشتر سود می‌برد که امکانات بالفعل و بالقوۀ تک‌تک این نشرها را درست بشناسد و زیرساخت‌های نشر ملی و محلی خود را به گونه‌ای آماده کند که هم سازگاری بیشتری میان فرهنگ بومی و نشرهای همراه به وجود بیاید و هم زیرساخت‌ها با شاخه‌های نشر تناسب بیشتری داشته باشد.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش یکم از پنج فصل و بخش دوم از هفت فصل تشکیل شده است. در بخش یکم تأکید بر جنبه‌های نظری موضوع است از زوایای مختلف. تأکید بخش دوم بر تجربه‌های دیگران و شماری از کشورهاست. فصل پایانی کتاب هم نگاهی به واقعیت‌های موجود در روند نشر جهان دارد و نگاهی هم به آینده و کوشش‌هایی که از ما ساخته است. پیداست و شاید نیازی هم به تأکید نباشد، که تجربۀ هیچ کشوری را تعمیم نمی‌توان داد. دستاورد هیچ کشوری عیناً دستاورد کشور دیگری نمی‌تواند بود. تجربۀ هیچ ناشری برای ناشری دیگر عیناً تکرارپذیر نیست. سرشت زنده و پویای نشر که از عامل‌های بسیاری تآثیر می‌گیرد و بر عرصه‌های فراوانی تأثیر می‌گذارد، مانع از همسانی کامل است. سرنوشت‌ها و روندهای متفاوت به همسانی تام اجازه نمی‌دهد. با این حال تجربه‌ها همواره الهام‌بخش است و انبان تجربه هر چه پرتر، دامنۀ دید هم فراخ‌تر. ما هیچ‌گاه نه‌تنها از شناختن تجربه‌های متنوع بی‌نیاز نمی‌شویم، که هر چه جلوتر برویم به آنها بیش از پیش نیازمند خواهیم بود.

در بخش یکم فصلی به نظریه‌ها، فرضیه‌ها و دیدگاه‌های مربوط به نشر اختصاص یافته است. مطالب این فصل از این نظر تازگی دارد که تا این زمان مطلبی در زبان فارسی در این‌باره انتشار نیافته است. هیچ بررسی و پژوهشی دربارۀ نشر از نظریه‌ها، فرضیه‌ها و دیدگاه‌ها در این‌باره بی‌نیاز نیست.

در بخش دوم کتاب از نشر چند کشور با تفصیل بیشتر، از چند کشور دیگر با تفصیل کمتر و گاه نیز اشاره‌وار یاد شده است. در همین بخش دو فصل به دو ناشر بزرگ، دو نشرویرایِ (ویراستارِ نشرِ) پرآوازده ـ نه کتاب‌ویرا (ویراستارِ کتاب) ـ که از افتخارات دنیای نشر و از بزرگان عالم نشرند، اختصاص یافته است. به: جیسن اپستین و به: آندره شیفرین. تجربه‌ها و دیدگاه‌های این دو نامور بر دوره‌ای ناظر است که روند نشر دست‌خوش تحول شده است.

مقالۀ به قلم اپستین حاوی نکات بسیار مهمی در باب تحول نشر و علت‌های آن در آمریکاست. گفته‌های شیفرین نه‌تنها از رویدادهای ناگواری پرده برمی‌دارد که در نشر بزرگ‌ترین کشور ناشر جهان روی می‌دهد، بلکه به تأثیرهای فراملی این رویدادها هم اشاره دارد. گفته‌های اپستین و شیفرین روایت‌هایی از قلب نشر آمریکاست، از جنگ منافع، از کشاکش نشر با اقتصاد، فرهنگ، فناوری، وصفی از دشواری‌هایی که نشان می‌دهد مانع‌ها و چالش‌ها همه‌جا هست، اما رویارویی با آنها متفاوت است.

فهرست مطالب کتاب:

یادداشت ناشر

یادداشت نویسنده

بخش یکم: نشر و مسائل آن

1. نشر و شماری از جنبه‌ها و مسائل آن

2. یک نشر و چند حریف

3. فرضیه‌ها و نظریه‌هایی دربارۀ نشر

4. نشر، کتابخانه‌ها و دیگر نهادهای اطلاع‌رسان

5. سیاست و راهبرد توسعۀ نشر و نشرهای همراه

فهرست منابع بخش یکم

بخش دوم: از تجربه‌های نشر دیگران

6. جیسن اپستین و دیدگاه‌هایش

7. آندره شیفرین و دیدگاه‌هایش

8. از تجربۀ نشر ژاپن چه می‌توان آموخت؟

9. از تجربۀ نشر کرۀ جنوبی چه می‌توان آموخت؟

10. از تجربۀ نشر بریک چه می‌توان آموخت؟

11. از دیگر تجربه‌ها چه؟

12. نشر به کجا می‌رود؟

فهرست منابع بخش دوم

نمایه