دانشکدۀ خصوصی؛ بحثی دربارۀ عناصر داستان
خلاصه
در این کتاب پنج عنصر از عناصر اصلی داستاننویسی و هستههای داستانی بررسی و تبیین شدهاند که به ترتیب عبارتند از: زبان، روایت، طرح، گفتگو و شخصیت.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
در این کتاب پنج عنصر از عناصر اصلی داستاننویسی و هستههای داستانی بررسی و تبیین شدهاند که به ترتیب عبارتند از: زبان، روایت، طرح، گفتگو و شخصیت.
زبان یکی از وسایل ارتباط میان افراد بشر است که بر اساس آن، تجربۀ آدمی در هر جماعتی به گونهای دیگر تجزیه میشود و به واحدهایی درمیآید دارای محتوای معنایی و صورتی صوتی به نام تکواژ، این صورت نیز بار دیگر به واحدهایی مجزا و متوالی تجزیه میشود به نام واج که تعداد آنها در هر زبانی معین است و ماهیت و روابط متقابل آنها هم در هر زبانی با زبان دیگر تفاوت دارد. در حقیقت همین تفاوت میان زبانهاست که وضع یا قرارداد نامیده میشود. دربارۀ نقشهای زبان اختلاف است، تا آنجا که پانزده نقش برای زبان برشمردهاند؛ اما به طور کلی میتوان برای زبان یک نقش اصلی و سه نقش فرعی قائل شد. نقش اصلی زبان «ایجاد ارتباط» است و سه نقش فرعی یکی «تکیهگاه اندیشه بودن» است، دومی «حدیث نفس» و سوم «ایجاد زیبایی هنری». در اولین فصل این کتاب که به مبحث زبان در داستاننویسی پرداخته شده، به بخش زیبایی در کلان که همان نقش هنری است پرداخته شده که اصلیترین نقش را در حوزۀ بحث ایفا میکند؛ هرچند نقشهای دیگر زبان، از جمله ایجاد ارتباط و تکیهگاه اندیشه بودن و حدیث نفس نیز در ادبیات، بهویژه داستان کارکرد لازم را دارند؛ با این حال همۀ اینها زیر سایۀ نقش هنری زبان قرار میگیرند.
روایت که «زاویۀ دید» یکی از ارکان آن است، در دومین فصل بررسی شده است. روایت فقط شامل داستان نمیشود، بلکه راوی (زاویۀ دید) و مخاطب را نیز دربر میگیرد، به این ترتیب که داستانی که نوشته میشود، از یکسو به راوی داستان وصل است و از سوی دیگر به مخاطب. بهیقین هر داستاننویسی هنگام نوشتن، آگاه یا ناآگاه، به مخاطب یا مخاطبانی فکر میکند و آنها را نزد خود حاضر و ناظر میبیند و برای جلب توجه آنها تلاش میکند. اینکه هر داستاننویسی سطح مخاطب خود را برای خود تعیین کند، نکتۀ بسیار مهمی است که او را در ادامۀ مسیرش از خطا باز میدارد. زاویۀ دید یکی از مهمترین و بحثانگیزترین عناصر داستان است که میتواند سرنوشت یک داستان را تغییر دهد؛ به این معنی که یک موضوع مشخص را زاویه دید دانای کل نامحدود گونهای تعریف میکند، دانای کل محدود گونهای، اول شخص اصلی طوری، اول شخص فرعی طوری دیگر و به همین ترتیب. با این حال زاویۀ دید یکی از متغیرترین عناصر در طول تاریخ داستان بوده که بسته به نوع مکاتب مختلف داستانی و نیز جهانبینی داستاننویس تغییراتی را هم از نظر محتوا و هم از نظر شکل به خود پذیرفته است.
فصل سوم اختصاص به طرح دارد. آلن ربگرییه گفته است: اثر هنری هیچ طرح و الگوی از پیش تعیینشدهای در سنت ندارد و باید شکل و صورت بدیع خود را پیدا کند. شاید بتوان این جمله را به عنوان تعریفی از طرح در همۀ مکاتب و همۀ زمانها به کار برد و هدف نویسنده هم در این مقاله همین است. آنچه ربگرییه گفته، تأکیدی است بر اینکه هر اثر ادبی باید طرح و سامانمندی خودش را در هر ژانر و هر مکتبی داشته باشد، چه رئالیستی باشد، چه مدرن، چه پستمدرن، نه آنکه فاقد طرح باشد.
بیشتر اوقات ما انسانها هنگام بیداری به گفتگو میگذرد؛ با خودمان گفتگو میکنیم و نیز با اعضای خانواده، دوستان، همکاران، آشنایان و غریبهها. با گفتگو زندگی را حجیم میکنیم؛ چون به آن نیاز داریم و بدون آن امورمان نمیگذرد؛ زیرا گفتگو یکی از مهمترین راههای ارتباطی میان ما انسانهاست. گفتگو همانگونه که در دنیای واقعی مهم است، در دنیای داستان نیز به همین میزان اهمیت دارد. در داستان چهار وظیفه را برای گفتگو قائل شدهاند: شخصیت را بشناساند، عواطف او را بیان کند، اطلاعات او را منتقل کند و داستان را پیش ببرد. این چهار وظیفۀ گفتگو به همراه مختصری دربارۀ محاورهنویسی در فصل چهارم توضیح داده شده است.
شخصیتهای واقعی در رنگ و لعاب تخیل نویسنده، تبدیل به شخصیتهای داستانی میشوند و شخصیتهای تخیلی که حاصل ذهن نویسندهاند، روندی حقیقیتر از آدمهای واقعی را در دنیای واقعی آغاز میکنند و به آن ادامه میدهند، روندی که بسیار پیچیده است و بدیهی است که با همین سهولت و سادگی به ذهن نویسنده نمیآیند، بلکه در یک حالت تبآلوده و هیجانی از ذهن وی میجوشند؛ با این جال طبیعتشان مقید و محدود به تصویری است که وی از دیگران و همچنین وقوفی است که بر روحیۀ خویش دارد. به مبحث شخصیت و وجوه آن در فصل پایانی کتاب پرداخته شده است.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
فصل اول: زبان
فصل دوم: روایت
فصل سوم: طرح
فصل چهارم: گفتوگو
فصل پنجم: شخصیت
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه
ایده: هفت عنصر اساسی برای ماندگارشدن داستان، نمایشنامه و فیلمنامه
اریک بورک«ایده» پیشفرض یا مفهوم اصلی داستان است که اساساً در پاسخ به این پنج سؤال مطرح میشود: داستان دربارۀ
نظری یافت نشد.