معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اصطلاح «تاریخ شفاهی» از جنس تعابیر مبهمی است که بر دو معنا اطلاق می‌شود؛ در یک معنا به فرایند انجام مصاحبه با مردم و ضبط گفته‌های آنان اطلاق می‌شود تا اطلاعات انباشته در ذهن آنان، یعنی خاطرات‌شان از گذشته سر برآورد. اما تاریخ شفاهی به خودی خود محصول همان مصاحبه نیز هست که در قالب گزارش روایی از رویدادهای گذشته متجلی می‌شود. پس هم شیوه‌ای پژوهشی است (وسیلۀ اجرای تحقیقات) و هم ماحصل فرایند پژوهش؛ به بیان دیگر، مرکب از عمل ضبط و سند برآمده از این عمل است. الفاظ دیگری را نیز به جای تاریخ شفاهی می‌توان به کار برد، از قبیل تحقیق دربارۀ گفته‌های شخصی و تحقیق دربارۀ داستان زندگی، که از این تعابیر در این کتاب استفاده شده است.

این کتاب بر این مبنا شکل گرفته که نظریۀ و رویۀ عملی یا به عبارتی «اجرا» و «تفسیر» در تاریخ شفاهی کاملاً به هم پیوند خورده‌اند. کسب اطلاعات از گذشته به شیوه‌های گوناگونی میسر است که یکی از ابزارهای عملی در این زمینه، مصاحبه است. اما در مسیر تخلیۀ اطلاعات از ذهن راوی و تجزیه و تحلیل آن اغلب درمی‌یابیم که مصاحبۀ تاریخ شفاهی فی‌نفسه رویدادی ارتباطی است. ما در چنین رویدادی نه‌تنها راه و روش فهم گفته‌ها، بلکه نحوۀ بیان، چرایی و معنای آن گفته‌ها را نیز باید پیدا کنیم. پس رویۀ عملی تاریخ شفاهی به ما حکم می‌کند که دربارۀ نظریه‌اش بیندیشیم؛ زیرا آنچه ما را به ابداع نظریه می‌رساند رویۀ عملی یا به عبارتی اجرای تاریخ شفاهی است. این کتاب در پی این است که ثابت کند مصاحبۀ تاریخ شفاهی اساساً وسیله‌ای برای تحصیل اطلاعات، درک معنای ظاهری، کشف معنای پنهان (دلالت) و تفسیر آنهاست.  

ویژگی‌های ممتاز و مختص تاریخ شفاهی که ما را ملزم به اقتباس الگوهای تفسیری از گنجینه‌های طبیعی بیرون از حوزۀ تاریخ می‌کنند در فصل دوم به بحث گذاشته شده‌اند. محور اصلی فصل سوم را شخص یا مصاحبه‌شوند تشکیل می‌دهد که در کانون رویۀ علمی جای دارد و بر ساختارهای خود/ خویشتن، هویت و خودآگاهی متمرکز است. در فصل چهارم به سراغ اصل مصاحبه رفته شده تا اندیشه‌های طرح‌شده دربارۀ رابطۀ جاری بیناذهنی در مصاحبه و نحوۀ تأثیر آنها بر دستاوردهایشان بررسی شود. فصل پنجم به عملکرد خاطره، نحوۀ دسترسی، پردازش و تولید آن در روایت تاریخ شفاهی و چگونگی تفسیر داستان‌های خاطره‌ای می‌پردازد. ساختارهای روایی مورد استفاده در آفرینش خلاقانۀ داستان‌های خاطره‌ای در فصل ششم بررسی شده و در فصل هفتم همین داستان‌های خاطره‌ای در قالب عملکرد برای خواننده تشریح شده است. فصل سوم تا هفتم از قالب مشابهی بدین شکل برخوردارند: الف) شرح نظریه؛ ب) نحوۀ استفادۀ مورخان شفاهی از رویکردهای نظری؛ ج) توصیه‌هایی برای ترجمۀ نظریه به عمل. فصل هشتم نیز به بحث دربارۀ حاکمیت روابط قدرت در تولید و انتشار روایت‌های خاطره‌ای پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار ناشر

پیش‌گفتار مترجم

دو یادداشت کوتاه درباره این کتاب:

درباره نویسنده

سپاس

1. مقدمه: تبدیل رویۀ عملی به نظریه

2. خصوصیات تاریخ شفاهی

3. خود

4. ذهنیت و بیناذهنیت

5. خاطره

6. روایت

7. هنر اجرا

8. قدرت و توانمند‌سازی

9. منابع بیشتر