معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

قرض‌گیری روندی است که طی آن یک زبان یا گویش برخی از عناصر زبانی را از زبان یا گویش دیگر می‌گیرد و در خود جای می‌دهد. از آنجا که واژه‌ها بی‌ثبات‌ترین بخش هر زبان است، معمول‌ترین نوع تبادل میان زبان‌ها محسوب می‌شوند. یک واقعیت مهم دربارۀ قرض‌گیری آن است که واژه‌های قرضی، با نظام واجی (یا صوتی) زبان قرض‌گیرنده همگون یا منطبق می‌شوند. بدین‌ ترتیب می‌توان گفت وام‌گیری واژه‌ها پدیده‌ای معمول و اجتناب‌ناپذیر است که با روابط جوامع مختلف زبانی ارتباط تنگاتنگی دارد. واژه‌ای که از زبان دیگر به زبان وارد شود را وام‌واژه گویند. زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنا نیست و در ادوار مختلف تاریخی در سایۀ تحولات سیاسی، اجتماعی و علمی قرض‌گیری داشته است و همچنین واژه‌هایی را نیز به زبان‌های دیگر قرض داده است. داده‌های زبان فارسی نشان می‌دهد که زبان فارسی همانند دیگر زبان‌ها، هم به صورت مستقیم و هم غیرمستقیم وام‌گیری می‌کند.

در این کتاب چگونگی رفتار نظام‌ آوایی زبان فارسی در انطباق وام‌واژه‌های چهار زبان عربی، ترکی، فرانسه و روسی مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرد. تحلیل‌ها در چارچوب نظریۀ بهینگی پرینس و اسمولنسکی ارائه شده و در آوانگاری داده‌ها از الفبای آوانگار بین‌المللی (IPA) استفاده شده است. تحلیل‌های بهینگی این کتاب تمامی فرایندهای واجی رخ داده در هر تابلو به منظور دستیابی به برون‌داد بهینه را به طور کامل معرفی می‌کند و فقط به معرفی و تحلیل یک فرایند واجی نمی‌پردازد.  

داده‌های این پژوهش وام‌واژه‌های زبان‌های عربی، ترکی، فرانسه و روسی است که از فرهنگ فارسی معین جمع‌آوری شده‌اند. تعداد مدخل‌های وام‌واژه‌های عربی و بعد از آن فرانسه در این فرهنگ حجم بالایی از واژه‌ها را به خود اختصاص می‌دهند، زیرا صورت‌های مشتق‌شده و ترکیبی بسیاری از واژه‌ها نیز به‌عنوان مداخل جداگانه‌ای معرفی شده‌اند. از آنجا که هدف این پژوهش بررسی انطباق وام‌واژه‌هاست، از صورت‌های مشتق‌شده و ترکیبی که از لحاظ فرایندهای واجی تکراری می‌باشند، صرف‌نظر شده است. 4594 وام‌واژه مجموعه مورد بررسی این پژوهش است که 2388 واژه عربی، 494 واژه ترکی، 1393 واژه فرانسه و 59 واژه روسی را شامل می‌شود. برای گردآوری داده‌ها، جدولی طراحی شده که در آن پنج ستون تعریف شده است؛ ستون‌ها به ترتیب شامل صورت نوشتاری فارسی وام‌واژه، آوانگاری واژه به زبان مبدأ، آوانگاری واژه به زبان مقصد، املای واژه در زبان مبدأ و فرایندهای واجی رخ‌داده شده است. آوانگاری واژه‌ها در زبان مقصد براساس فرهنگ فارسی معین و فرهنگ بزرگ سخن به الفبای آوانگار بین‌المللی (IPA) انجام شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌‌گفتار

فصل اول: آشنایی با کلیات

فصل دوم: آشنایی با نظریۀ بهینگی

فصل سوم: آشنایی با نظام آوایی زبان‌ها

فصل چهارم: تحلیل داده‌ها

فصل پنجم: یافته‌ها

منابع

واژه‌نامۀ فارسی ـ انگلیسی

واژه‌نامۀ انگلیسی ـ فارسی

پیوست