معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شمارۀ دوم از پژوهشنامۀ کتیبه و زبان در شش بخش منتشر شده است. بخش اول این شماره با عنوان «مقالات» دربرگیرندۀ شش مقاله است که در دومین مقاله به بحث بنا در خدمت زبان پرداخته شده است. در چکیده این نوشتار آمده است: «در جوامع سنتی شیوۀ خانه‌سازی نیز مانند اشکال متنوع فرهنگ‌مردم چون اصطلاحات، صورت‌های گفتاری و آوازی ادبیات شفاهی، هنرهای بومی آیین‌ها و مراسم و دیگر عادات  سنت‌ها از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شود. مسکن متحرک نوعی مسکن ویژه ایلات و عشایر است و دامدارهای کوچ‌نشین در آن می‌زیند؛ و امروز به جز در مواردی معدود و عشایر در قشلاق اقدام به ساخت خانه‌های ساکن که گاهی منطبق بر معماری مساکن متحرک است زده‌اند که مصالح آن عموماً چوب، گل، سنگ و ... است. در این نوشته ویژگی‌های مشترک مساکن متحرک شمال با نگاهی به بنا در افسانه و خیال ارائه خواهد شد ... این مقال بیشتر در نظر داشت به واژگان و اصطلاحات و صورت‌های فرهنگ‌ مردمی در مساکن جوامع ایلی بپردازد».

در یکی دیگر از نوشتارهای این بخش برخی از ضرب‌المثل‌های بین دامداران سنگسری آورده شده است. در چکیدۀ این نوشتار می‌خوانیم: «از آنجایی که عشایر سنگسری قرن‌هاست زندگی آنان بر دام و دامداری استوار است و در طول سال چه در ییلاقات و چه در قشلاقات و چه در مسیر کوچ و ایل‌‌راه‌ها و قلمروی که جابه‌جا می‌شوند، پیوسته در کنار دام و با دام‌هایشان زندگی می‌کنند و دامداری پیوندی پیوسته با روش زندگی و زبان آنان دارد و طبیعی است که فراوانی واژگان دام و دامداری دارند و کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌های بین خودشان استفاده می‌کنند که برخاسته از شیوۀ زندگی‌شان می‌باشد که هم قابل فهم و ادراک برای همدیگر می‌باشد و هم انعطاف بیشتری در به‌کارگیری واژگان فراوان دامداری دارند».

بخش دوم این شماره اختصاص به آموزش زبان آرامی کتاب مقدس دارد. زبان آرامی از گروه شمال غربی زبان‌های سامی، زبان اداری امپراتوری هخامنشی بوده است و تمام کاتب‌ها در سراسر امپراتوری هخامنشی بوده است و تمام کاتب‌ها در سراسر امپراتوری پارس از این زبان در کتابت استفاده می‌کرده‌اند. متون گوناگونی از جمله کتیبه، پوست‌نوشته، چرم‌نوشته، مُهر و پاپیروس از این زبان باقی مانده که بررسی جامع آنها می‌تواند زوایای پنهان امپراتوری هخامنشی را روشن کند. علاوه بر این، از این زبان که زبان مادری حضرت عیسی(ع)، خاخام‌های تلمودی و مانی، بنیان‌گذار دین مانوی در قرن سوم بوده است، پیکرۀ ادبی چشم‌گیری، شامل متون مذهبی یهودیت و مسیحیت، باقی مانده است. صورت تحول‌یافتۀ زبان آرامی که «آرامی نو» خوانده می‌شود، در حال حاضر در قالب دو زبان زندۀ آشوری و مندایی در ایران، عراق و سوریه مورد استفاده است. وجود واژه‌هایی با ریشۀ آرامی چه در زبان‌های باستانی و چه در زبان‌ها و گویش‌های نو موجود در ایران و همچنین وجود اشیای کتیبه‌دار آرامی نظیر سکه و سنگ‌نوشته به این زبان لزوم بررسی و شناخت آن را نمایان می‌کند. تدوین دستور زبان آرامی طرح پایان‌یافته‌ای است که به منظور کمک به پژوهشگران در درک و شناخت بهتر این زبان باستانی و متون به‌جامانده از آن صورت گرفته است. متون آرامی کتاب مقدس در طول تاریخ با دو خط آرامی و عبری به نگارش درآمده است. آنچه به خط آرامی موجود است شامل نامه‌ها، کتیبه‌ها، پوست‌نوشته‌ها، چرم‌نوشته‌ها، مُهر‌ها و پاپیروس‌ها است که به طور عمده متعلق به دورۀ هخامنشی است و خط عبری برای نگارش پاره‌هایی از کتاب مقدس از جمله کتاب دانیال و کتاب عزرا به کار رفته است. از آنجا که هدف این گفتار، ایجاد آشنایی مقدماتی با زبان آرامی کتاب مقدس است، در مثال‌ها از نویسه‌های عبری استفاده شده است.

در بخش «زبان‌شناس» این شماره به معرفی پردس اکتر شروو و ادّی شیر پرداخته شده است. اَدّی شیر (1867 ـ1915 م) پژوهشگر و اسقف اعظم آشوری کلدانی یکی از برجسته‌ترین پژوهشگران و دانشمندان حوزه فرهنگ و زبان‌های باستانی در کردستان (اقلیم کردستان ـ عراق) بوده که خدمات گسترده‌ای به مطالعات تطبیقی، ریشه‌شناسی، معرفی زبان‌های آرامی، سریانی، کلدانی، عربی و فارسی نموده و افزون بر این درخصوص تاریخ و تمدن بین‌النهرین، نسطوریان، کلده و آشور آثار و تألیفات فراوانی را تألیف و به یادگار گذاشت. ادی شیر به سال 1867 م در روستای شقلاوه (از نواحی شهر کرکوک) و در خانواده‌ای مسیحی ـ کردی دیده به جهان گشود و در همان منطقه تحصیلات مقدماتی را سپری نمود و سپس به مقام اسقفی رسیده و مدتی در شهر کُردنشین سعرت (امروزه در کردستان شمالی در بخش مناطق کُردنشین کشور ترکیه) ساکن شد و با بدرخانیان کُرد، عیله دولت عثمانی همکاری داشت تا اینکه توسط عوامل دولت عثمانی به سال 1915 م (1333 ق) به قتل رسید. در این مقاله علاوه بر گزارش زندگانی، به خدمات علمی و فرهنگی وی به ویژه کتاب ارزشند معجم الالفاظ الفارسیۀ المعربۀ نیز اشارت می‌رود.

بخش معرفی این کتاب به گزارش‌هایی از کتاب‌های مجموعه کتب «مشاهیر خاندان صدر»، سوسور، راهنمایی برای سرگشتگان، مطالعاتی در تاریخ‌گذاری اسناد بلخی شمال افغانستان، خدای‌نامه، راهنمای زبان‌شناسی فارسی آکسفورد، از کوروش تا سلوکوس، ره‌آورد هند: برگردان هفت متن پهلوی به فارسی، مجموعه مقالات گروه زبان‌های باستانی و متون کهن و کتابشناسی مطالعات مانوی آورده شده است.

در بخش معرفی مجله، شمارۀ اول از جلد بیست‌وسو مجلۀ نسخ خطی شرقی 2017 و شمارۀ پنجم از مجلۀ اینترنتی «دبیر» معرفی شده‌اند.

بخش گزارش و اخبار دیگر مطالب این شماره را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب این شماره:

* مقالات

سیر تحولات ابر کوه در متون و اسناد کهن/ افشنگ پرهیزی راد

بنا در خدمت زبان؛ نگاهی به بازتاب بنا در ادبیات شفاهی و فرهنگ مردم/ افشین نادری مزجین

کتیبه‌های یونانی از ایران باستان/ فیلیپ هویسه

دیجیتال کردن کتاب‌ها به عنوان یک شیء/ فلاویو مارتزو

دین هخامنشی/ پُردس اُکتُر شروو

برخی از ضرب‌المثل‌ها در بین دامداران سنگسری/ بهمن رحیمی

* آموزش

دستور زبان آرامی کتاب مقدس (بخش 2)

* گزارش

برگزاری همایش بزرگداشت چهارصدمین سال روابط تاریخی ایران و سوئد

نشست تخصصی و رونمایی کتاب «نورزنامۀ خیام نیشابوری»

* زبان‌شناس

پرُدس اکُتر شروو(prods oktor skjaervo)

کارنامۀ ادّی‌شیر/ نادر کریمیان سردشتی

* معرفی کتاب

مجموعه کتب «مشاهیر خاندان صدر»

زبان‌شناسی تا به امروز هیچ اینیشتینی نداشته است: دربارۀ کتاب «سوسور: راهنمایی برای سرگشتگان»

مطالعاتی در تاریخ‌گذاری اسناد بلخی شمال افغانستان

«خداینامه»، کتاب شاهان به زبان فارسی میانه

راهنمای زبان‌شناسی فارسی آکسفورد

از کوروش تا سلوکوس، مطالعه‌ای دربارۀ تاریخ هخامنشیان و دورۀ هلنیستی

«ره‌آورد هند»؛ برگردان هفت متن پهلوی به فارسی، مقالاتی از صادق هدایت

جلد نسخت مجموعه مقالات گروه زبان‌های باستانی و متون کهن

کتابشناسی مطالعات مانوی

* معرفی مجله

شمارۀ اول از جلد بیست‌وسوم مجلۀ نسخ خطی شرقی 2017

شمارۀ پنجم از مجله اینترنتی «دبیر» DABIR

* اخبار

همایش تخصصی «زبان مادری» برگزار شد

پروژّۀ مشترک موزۀ ملی ایران و طرح کتابخانۀ دیجیتالی میخی (cdli)

تزئینات خطوط کتیبه‌های کوفی در پژوهش‌های محوطۀ سنگ‌بست فریمان

سایت اینترنتی آموزش زبان فارسی در گرجستان رونمایی شد