رازهایی از گلشن راز؛ سرودۀ شیخ محمود شبستری (همراه با مقدمه، درستخوانی ابیات تلفظ واژگان دشوار و توضیحات)
خلاصه
مثنوی «گلشن راز» از آثار باارزش و مشهور عرفانی، محصول ذوق و عشق شیخ «محمود شبستری» عارف بزرگ قرن هفتم و هشتم هجری است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
مثنوی «گلشن راز» از آثار باارزش و مشهور عرفانی، محصول ذوق و عشق شیخ «محمود شبستری» عارف بزرگ قرن هفتم و هشتم هجری است. این کتاب با وجود حجم کمش، مأخذ مهمی جهت شناخت عرفان و کلام اسلامی ایران به شمار میرود و دانستن مطالب آن به ادراک معانی صوفیانه در شعر فارسی کمک میکند. در این اثر شاعر تحت تأثیر حکمت «ابن عربی» و شیوۀ شعر «عطار» و «مولانا» بوده و مسائل عرفانی و فلسفی را همراه با تمثیلات و حکایات مناسب مطرح کرده است. «گلشن راز» در بحر هزج مسدّس مقصور یا محذوف و در پاسخ سؤالات «امیرحسینی هروی» یکی از شعرا و نویسندگان شیعی قرن هفتم و هشتم هجری سروده شده است. در هفدهم شوال سال 717 هجری، رسولی از «خرسان» نامهای منظوم حاوی مشکلات ارباب اشارات را در مجلسی که شبستری در آنجا حضور داشته، برخوانده است. مرد کاردیدهای که مرشد شیخ محمود بوده و بعضی او را «بهاءالدین تبریزی» دانستهاند و «محمد لاهیجی» در «شرح گلشن راز» خود، او را شیخ «امینالدین» نامیده است، به شبستری پیشنهاد پاسخ دادن به سؤالات را کرده است.
شیخ محمود ابتدا از این کار، سر باز زده و علت آن را بیان آن مطالب در رسایل منثور خود ذکر نموده است. آن شخص از شبستری پاسخ منظوم میطلبد و او به طریق ایجاز و فیالبداهه نامه را پاسخ میدهد و به رسول میسپارد تا پاسخ را به هروی برساند. پس از بازگشت آن رسول، پیر و مرشد شبستری از او درخواست افزون بر اشعار را میکند و شیخ محمود در سایۀ توفیق الهی، طی چند ساعت مثنوی گلشن راز را میسراید.
تعدا سؤالات هروی را 36،19،15 نوشتهاند؛ اما آنچه از متن مفاتیحالاعجاز استنباط میشود، 18 سؤال است. تعداد ابیات مشتمل بر سؤالات گلشن راز برخی 16 و بعضی 17 بیت دانستهاند که در شرح لاهیجی 16 بیت است. تعداد کل ابیات گلشن راز نیز در نسخ مختلف، متفاوت است و از 958 بیت تا 1006 بیت ذکر شده است که نسخۀ شرح لاهیجی شامل 1006 بیت است. علت فرستادن سؤالات از سوی هروی تمایل امیر حسینی به مطرح شدن اسرار عرفانی از زبان دیگری و نیز مقدمهای جهت فتح باب آشنایی با عرفای تبریز بوده است. نه آنکه هروی خود پاسخ آنها را نداشته باشد و بخواهد بر آنها واقف گردد؛ چون بارها مسائل مطروحۀ در سؤالات را در آثار عرفانیاش مطرح نموده است.
اشعار مثنوی گلشن راز به کرّات مورد استشهاد و تمثل عرفا و حکمای بعد از ناظم قرار گرفته است، از جمله در مکاتیب عبدالله قطب معروف به «قطب بن محیی»، رسالۀ اثبات واجب در تقریر تنزیه از ملا «رجبعلی تبریزی» و رسالۀ فارسی اظهارالکمال علی اصحاب الحقیقه والحال از ملا «شمسای گیلانی» ابیاتی از گلشن نقل شده است.
از مطالب گلشن راز به تأثیرپذیری ناظم از شعر «عطار» نیز میتوان پیبرد و بعضی موارد لحن کلامش مشابه «سنایی» میشود یا مضمونی از «ابنفارض» را به خاطر میآورد؛ البته به علت داشتن مباحث منطقی و فلسفی ضروری برای پاسخدادن به سؤالات سائل، در اثر شیخ محمود آن شور و درد کلام «عطار» به چشم نمیخورد و طرز بیانش در مواردی خشک و دقیق و جدی است.
به علت اهمیت گلشن راز تاکنون حدود پنجاه شرح و حاشیه نظیره بر این اثر نگاشته شده است که اهم شرح عبارتند از: 1. نسایم گلشن؛ 2. مفاتیحالاعجاز فی شرح گلشن راز؛ 3. شرح گلشن راز؛ 4. رسالۀ مشواق؛ 5. شرح گلشن راز.
در این کتاب سعی شده شرح ابیات گلشن راز با زبانی ساده و به طور فشرده و مختصر بیان گردد. از مواردی که نیاز به شرح و توضیح نداشته، به نقل اصل بیت گلشن راز بسنده شده است و در سایر موارد هرگاه فقط نیاز به توضیح واژهای یا اصطلاح عرفانی در بین بوده، با استفاده از فرهنگها، آن توضیح داده شده است و در بخشهایی که علاوه بر آن نیاز به شرح معنی بیت یا مصراعی بوده به آن کار مبادرت شده است.
فهرست مطالب کتاب:
روشکار
گلشن راز
شروح گلشن راز
امیرحسینی هروی
شیخ محمود شبستری
مثنوی گلشن راز:
سؤالات امیر سیدحسینی و سبب نظم کتاب
سؤال اول: در معنی تفکر
سوال دوم: فکری که شرط راه سالکان است
سؤالات سوم و چهارم: در معنی «من» و «سفرکردن در خود»
سؤالات پنجم و ششم: در معنی مسافر و مرد تمام
سؤالات هفتم و هشتم: دربارۀ واقف بر سر وحدت و شناسایی عارف
سؤال نهم: در سعی انسان در کسب معرفت
سؤال دهم: در گفتن اناالحق از سوی کاملان
سؤال یازدهم: در معنی واصل و چگونگی سلوک
سؤال دوازدهم: در وصال ممکن و واجب و قرب و بعد
سؤال سیزدهم: در بحری که ساحل آن نطق است و گرهرهای آن دریا
سؤال چهاردهم: در جزو فزون از کل و طریق جستن آن
سؤال پانزدهم: در چگونگی جدایی قدیم و محدث
سؤال شانزدهم: در حقیقت چشم، لب، رخ، زلف، خط و خال
سؤال هفدهم: در معنی شراب و شمع و شاهد و دعوی خراباتیشدن
سؤال هجدهم: در حقیقت بت و زنار ئ ترسایی
شرح و توضیحات
فهرست آیات
فهرست احادیث و اخبار و اقوال عرفا و بزرگان و امثال و عبارات عربی
فهرست اصطلاحات عرفانی، فلسفی و منطقی
فهرست اصطلاحات نجومی
فهرست نامها، جایها، کتابها و حیوانات
کشفالابیات
کتابنامه
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درسگفتارهای شعر معاصر
سوگل مشایخیاین کتاب افزون بر مقدمۀ نویسنده، از دو بخش سامان یافته است؛ بخش نخست کتاب شرح شعر «صدای پای آب» سپهر
تحفۀ فاطمیه: جنگنامۀ سردار فاتح در یزد
میرزا مهدی جلالی یزدی«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح ب
دیگر آثار نویسنده
هزارویک راز از گلشن راز: همراه با مقدمه، درستخوانی ابیات، تلفظ واژگان دشوار، ترجمۀ عبارات عربی، توضیحات و کشفالابیات: به انضمام تصحیح شرح ده بیت آغازین گلشن راز و بیان مطالب عرفانی در هجده قسمت به نام «حقیقت» از شارحی ناشناخته
محمدرضا برزگر خالقیمثنوی «گلشن راز» از آثار باارزش و مشهور عرفانی، محصول ذوق و عشق شیخ محمود شبستری، عارف بزرگ قرن هفتم
تصحیح و شرح مرزباننامه سعدالدین وراوینی (براساس کهنترین نسخههای به دست آمده همراه با مقدمه، شرح مشکلات، ترجمۀ شعرها و عبارتهای عربی و فهرستهای چهلوسهگانه)
عفت کرباسی، محمدرضا برزگر خالقیمرزباننامه، کتابی تعلیمی و تمثیلی است که بیشتر داستانهای آن، از زبان جانواران بیان شده است. مشهور
نظری یافت نشد.