معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تاریخ فلسفه، همان طور که از نامش برمی‌آید، بیانگر وحدت دو رشتۀ بسیار متفاوت است که هر کدام قیدوبندهای جدی بر دیگری تحمیل می‌کند. تاریخ فلسفه به عنوان تمرینی در تاریخ اندیشه‌ها مستلزم آن است که فرد با «دیدگاهی متکی بر دوران» درک کاملی از این موضوع داشته باشد که متفکران مورد بررسی چگونه به پرسش‌های خویش پاسخ می‌داده‌اند و چارچوب مفهومی‌شان برای بررسی موضوع‌ها و فرضیه‌ها و هدف‌های‌شان و نقاط کور و سهو و خطای‌شان چه بوده است. اما ما به عنوان تمرینی در فلسفه، درگیر وظایفی بیش از توصیف هستیم. در تلاش‌های ما جنبۀ انتقادی تعیین‌کننده‌ای وجود دارد: به همان اندازه که در جست‌وجوی بسط یک استدلال هستیم در پس اقتاع نیز هستیم، زیرا این امر به یک اندازه بر مسائلی که ذهن‌مان را اشغال می‌کند و نیز بر تحول اندیشۀ فلسفی تأثیر می‌گذارد.

به این ترتیب تاریخ فلسفه از کارورزانش عمل توازن‌بخش ظریفی را می‌طلبد. ما در حالی این نوشته‌ها را می‌خوانیم که از بازنگری تاریخی کاملاً سود می‌بریم. می‌توانیم بگوییم چرا نقش‌های ناچیز باقی‌ ماندند و در کجا نظام‌های بزرگ فروپاشیدند: گاهی در نتیجۀ فشارهای درونی، گاهی به دلیل ناکامی در چیرگی بر موانع گذرناپذیر، گاهی به دلیل تغییر چشم‌گیر فناوری یا جامعه‌شناختی و اغلب اوقات به این دلیل که تغییری در سبک یا علایق فکری رخ داده بود. با این همه به دلیل تداوم علاقۀ فلسفی‌مان به بسیاری از همین مسائل، نمی‌توانیم مأیوسانه به این آثار بنگریم. می‌خواهیم بدانیم چه درس‌هایی را می‌توان از ناکامی‌های بی‌اهمیت یا سترگ فراگرفت: بیشتر اوقات خواهان کشف مناسبتی معاصر در نظریه‌ای نادیده گرفته شده یا بازنگری در این موضوع هستیم که آیا آن «ناکامی سترگ» در حقیقت ناکامی شمرده می‌شده یا جلوتر از زمان خود و شاید حتا جلوتر از مؤلفش رخ داده بوده.

این کتاب بررسی زمان‌مند تاریخ فلسفه، از آغازگاه‌های آن تا زمان کنونی است، هدف آن بحث عمیق دربارۀ تمامی پیشرفت‌های عمدۀ فلسفی است و با این هدف بیشترین فضا به آن دسته از افراد اختصاص داده شده است که عموماً از فیلسوفان بزرگ شمرده می‌شوند. اما شخصیت‌های کم‌اهمیت‌تر نیز نادیده گرفته نشده‌اند و امید می‌رود که خواننده بتواند در این ده مجلد تاریخ، دست‌کم به اطلاعات پایه‌ای دربارۀ هر فیلسوف مهم گذشته و حال دست یابد.

اندیشه‌ورزی فلسفی در خلوت و جدا از سایر فعالیت‌های انسانی رخ نمی‌دهد و تاریخ کنونی می‌کوشد فیلسوفان را در بستر فرهنگی و به‌ویژه علمی زمانۀ خود قرار دهد. در حقیقت، برخی فیلسوفان فلسفه را صرفاً جنبی و تابع علوم طبیعی می‌دانند؛ اما حتا اگر این دیدگاه را رد کنیم، نمی‌توان انکار کرد که علوم تأثیر زیادی بر آن چه اکنون فلسفه تلقی می‌شود داشته است و باید تأثیر یادشده را آشکارا مطرح کرد. هدف این نیست که این مجلدات پیشینه‌ای صرف از عواملی ارائه کنند که بر اندیشه‌ورزی فلسفی تأثیر می‌گذارند؛ فلسفه رشته‌ای است که با معیارهای خویش برای استدلال‌ورزی و عرضه‌داشت نحوۀ پیشرفت این استدلال‌ها دغدغۀ عمدۀ این تاریخ است.

سدۀ نوزدهم دوران فعالیت فکری شدیدی بود که با پیشرفت در علوم، ریاضیات و روان‌شناسی، که به‌تدریج به عنوان رشته‌ای مستقل از فلسفه تثبیت شد، همراه بود. مجادله‌های فلسفی دربارۀ ماهیت روش علمی و نیز این موضوع مطرح شد که آیا و تا چه حد، فهم رفتار انسان و جامعۀ انسانی مستلزم اقتباس از روش‌های مشاهده و آزمایش است، روش‌هایی که در میان علوم طبیعی مشترک بود. نظریه‌های متفاوت فلسفی دربارۀ ماهیت واقعیت، بنیادهای دانش و اخلاق و حدود آزادی فردی و نحو نظام‌مندانه‌ای بسط یافتند و بسیاری از این نظریه‌ها هنوز در بحث‌های معاصر فلسفی مطرح هستند.

فیلسوفانی که در این جلد بحث می‌شوند شامل افرادی‌اند که هم به سنت‌های «تحلیل» و «قاره‌ای» و هم به پراگماتیست‌های تأثیرگذار کنونی آمریکایی تعلق دارند. هر فصل را نویسنده‌ای متفاوت نوشته است و موضوعات در بستر دوره‌ای که پدیدار شدند ارائه می‌شوند، این در حالی است که به ارتباط این موضوعات با علایق فلسفی کنونی نیز توجه می‌شود. چند فیلسوف در بیش از یک فصل، در بسترهایی متفاوت، اما متقابلاً روشن‌کننده بررسی شده‌اند. مطالعۀ فلسفۀ سدۀ نوزدهم در اختیار خواننده می‌گذارد. همچنین شامل واژه‌نامه‌ای از اصطلاحات فلسفی و جدولی برای گاه‌شماری رویدادهای فلسفی و فرهنگی است.

فهرست مطالب کتاب:

توضیحی دربارۀ جلد هفتم

پیش گفتار ویراستاران اصلی

سپاس‌گزاری

دربارۀ نویسندگان

گاه‌شمار

مقدمه/ س.ال. تن

1. فایده باورهای آغازین/ جی.ال. ویلیامز

2. فلسفۀ علم و علم اخلاق هیول/ استروان جیکوبز

3. جی.اس.میل: اخلاق و سیاست/ آر.اف.خان

4. جی.اس.میل: منطق و متافزیک/ جان اسکروپسکی

5. سیجویک/ اس.ای.جی.کوادی

6. کنت و پوزیتیویسم/ رابرت براون

7. نیچه/ رابین اسمال

8. دیلتای/ مایکل لسناف

9. منطق و فلسفۀ ریاضیات در سدۀ نوزدهم/ جان استیل‌ول

10. فلسفۀ زیست‌شناسی در سدۀ نوزدهم/ جادیش هاتیانگادی

11. جدایی روان‌شناسی از فلسفه: مطالعاتی در علم ذهن از 1879ـ1815/ ادوارد.اس.رید

12. پراگماتیسم آمریکایی/ پیرس چریل میساک

13. پراگماتیسم آمریکایی/ جیمز جی.ای.تیلز

14. گرین، بوزانکت و فلسفۀ انسجام/ جرالد الف. گاوس

15. برادلی/ تی.ال. اس. اسپریگ

واژه‌نامه

نمایه