مناقب العارفین
خلاصه
کتاب موسوم به مناقب العارفین احمد افلاکی حاوی گستردهترین اطلاعات دربارۀ زندگانی شاعر و عارف بزرگ مشرقزمین مولانا جلالالدین و اطرافیان وی است و از منابع مهم و ارزندۀ تاریخ قرون 7ـ8 هـ. آناطولی (بخشی از آسیای صغیر) است و از این حیث شایان اهمیت است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
کتاب موسوم به مناقب العارفین احمد افلاکی حاوی گستردهترین اطلاعات دربارۀ زندگانی شاعر و عارف بزرگ مشرقزمین مولانا جلالالدین و اطرافیان وی است و از منابع مهم و ارزندۀ تاریخ قرون 7ـ8 هـ. آناطولی (بخشی از آسیای صغیر) است و از این حیث شایان اهمیت است. کمبود بیش از حد مآخذ تاریخی مربوط به این دوره، بر ارزش تاریخی این کتاب میافزاید؛ چراکه حاوی اطلاعات ارزندۀ تاریخی است. افزون بر این جنبۀ کلی، مناقبنامهها برای بررسی و تکمیل اطلاعات کتب تاریخ که مؤلفان آنها به فرمان حکام حامی نوشتهاند نیز مفید است. در مناقب العارفین به دو نوع معلومات میتوان برخورد: در مجلد اول کتاب اطلاعاتی که دیگران روایت کردهاند نوشته شده و در مجلد دوم مشهودات مؤلف جای گرفته است.
باوجود اطلاعات پراهمیتی که از جهات مختلف در کتاب احمد افلاکی عرضه میشود، دربارۀ زندگی وی چه در کتاب خود او و چه در مآخذ کهن، معلومات قابل توجهی نمیتوان به دست آورد. دانستههای ما دربارۀ زندگی افلاکی، تنها به برخی از اشارههای وی و پارهای اطلاعات ناقص و نادرست مآخذی که دربارۀ طریقت مولوی بحث میکنند متکی است. از اینرو نمیدانیم که وی در چه تاریخی به دنیا آمده و محل تولد وی کجاست و دوران تحصیلی او در کجا سپری شده و همچنین نمیدانیم که پدر و مادر وی چگونه افرادی بودهاند. نام اصلی وی احمد است و بیشتر به افلاکی مشهور است. به علت انتساب به اولو عارف چلبی، عارفی خوانده شده است به لقب وی شمسالدین، نیز در پایان نسخههای مناقبالعارفین و همچنین در کتاب «سفینۀ مولویۀ» ثاقب دده برمیخوریم. با توجه به اینکه افلاکی محضر سلطان ولد را دریافته و تحصیلاتش را در قونیه به پایان رسانده و به سال 761هـ/1360 م چشم از جهان فرو بسته، میتوان گفت که تولد او باید بین سالهای 690ـ685هـ/61ـ1286 م روی داده و سرانجام در 30 رجب 761 هـ. چشم از جهان فروبست و در جوار آرامگاه مولوی به خاک سپرده شد.
از احمد افلاکی که زندگانی خود را از روزگار اولو عارف چلبی به خاندان مولوی وقف کرده، بهجز کتاب مناقبالعارفین و سه غزل ترکی، اثر منثور یا منظوم معلوم دیگری در دست نیست. اگر چه افلاکی در مناقبالعارفین از شاعران مختلف و به دستاویزهای گوناگون شعر نقل کرده، با این حال هیچ شعری از خود ذکر نکرده است. این مطلب نشان میدهد که وی بیش از آنکه شاعر باشد، نویسنده است. افلاکی، عربی و فارسی و ترکی را بهخوبی میدانسته، با وجود این در مقایسه با آثار منثوری که در زمان او تألیف شدهاند، برای کتاب خود شیوۀ نگارش ساده و صریحی برگزیده است. علاوه بر آن شایستگی وی در نحوۀ بیان مطلب، مناقبالعارفین او را به صورت داستانی عامهپسند درآورده است.
اطلاعاتی که مناقبالعارفین در اختیار ما میگذارد، از نظر داشتن و نداشتن سند به دو دسته شفاهی و کتبی تقسیم میشوند. حداقل بعضی از روایات شفاهی را حکایاتی که بین مردم، دربارۀ برخی از ابیات مثنوی ساخته شده و نیز کرماتی که مردم به مولانا نسبت دادهاند، تشکیل میدهد. در بین اینها، روایاتی نیز از خود افلاکی به چشم میخورد.
آثار مشهوری که افلاکی در تألیف مناقبالعارفین مورد استفاده قرار داده، عبارتند از: رسالۀ فریدون بن احمد سپهسالار، افلاکی بیش از سه چهارم محتویات این کتاب را بدون ذکر نام، گاه با تغییر مختصر در طرز بیان و کلمه و گاه به صورت مشروحتر از اصل در کتاب خود آورده است. بهجز رسالۀ سپهسالار، افلاکی از آثار زیر استفاده کرده است: ابتدا نامه (ولد نامه) و معارف سلطانالعلماء ولد، مقالات شمسالدین تبریزی.
نسخۀ شمارۀ 1794 کتابخانۀ «سرز» مستقر در کتابخانۀ سلیمانیه به عنوان نسخۀ اصلی برگزیده شده و برای مقایسه با آن، نسخۀ شماره 1203 درگاه اشرفزاده کتابخانۀ بروسه و نسخۀ شماره 2158 موزۀ آثار عتیقۀ قونیه مرجح دانسته شده است.
فهرست مطالب کتاب:
دربارۀ استاد پروفسور تحسین یازیجی
پیشگفتار چاپ دوم
پیشگفتار چاپ اول
مدخل
زندگینامۀ احمد افلاکی
آثار احمد افلاکی
نخستین دستنویس مناقبالعارفین
نسخههای موجود متن نخستین
دومین دستنویسمناقبالعارفین
مآخذ مناقبالعارفین
نسخههای مورد استناد در نشر مناقبالعارفین
ویژگیهای املایی این نسخه
ترجمههای مناقبالعارفین
ترجمههای ترکی کتاب
ترجمههای مختصر به ترکی
ترجمههای مناقبالعارفین به زبانهای مختلف خارجی
چند توضیح ضروری
نشانههای اختصاری
مقدمۀ مؤلف
فصل اول: ذکر مناقب مولانای بزرگ بهاءالحق و الدین
فصل دوم: در مناقب ... برهانالدین المحقق الترمذی
فصل سوم: در اعلام بعضی مناقب ظاهر حضرت مولانا
بسمالله الرحمن الرحیم
فصل چهارم: در شرح مناقب سلطان الفقرا ... شمسالدین تبریزی
فصل پنجم: در ذکر مناقب حضرت ... صلاحالدین الحق والدین ... زرکوب
فصل ششم: در ذکر مناقب ... حسامالدین چلبی
فصل هفتم: در ذکر مناقب حضرت ... بهاءالدین ولد (سلطان ولد)
فصل هشتم: در ذکر مناقب ... جلالالدین عارف (پسر سلطان ولد)
فصل نهم: در ذکر مناقب چلبی شمسالدین امیر عابد
فصل دهم: در ذکر اسامی اولاد و اخلاف مولانای بزرگ بهاءالدین ولد (سلطان العلماء)
تعلیقات و حواشی
دگرسانی نسخهها و تطبیق صفحات متن با صفحات ترجمه ترکی
فرقهای موجود بین تحریر اول و دوم کتاب مناقبالعارفین
ترتیب روایات نسخۀ نخستین
فرقهای دیگر
[توضیحات مصحح دربارۀ ابیات و پانوشتهای کتاب]
تحلیل و نقد مناقبالعارفین
نقدی بر مناقبالعارفین
[چگونه ضبط اسامی یا عنوانهایی که دربارۀ ضبط آنها اختلاف است]
1. کرا (نام همسر مولانا)
2. کراکا (عنوان فاطمهخاتون، دختر اولو عارف چلبی)
3. کرامانا (نام دایۀ سلطان ولد)
4. دسبینا (عنوان ملکهخاتون، دختر اولو عارف چلبی)
5. افندی پولا (عنوان ملکه خاتون، دختر مولانا)
شجرنامۀ چلبیان قونیه که نامشان در این کتاب آمده است
اسامی پیران طریقت مولویه در قونیه
فهرست آیات
فهرست احادیث
کلمات بزرگان
اشعار
لغات، ترکیبات و امثال
فهرست کلمات و تعبیرات ترکی و مغولی
نامها
جایها
کتابها
فهرست کتابهای وارد شده در متن و حاشیه
فهرست منابع و مراجع بخش نقد کتاب حاضر
فهرست منابع و مراجع کتاب حاضر
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
نظری یافت نشد.