معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان لری از دیدگاه ریخت‌شناسی به زبان‌های ایرانی باستان به‌ویژه زبان پهلوی دورۀ ساسانیان می‌رسد. زبان لری، قدمتی به فراخنای تاریخ گسترده و کوه‌های سر به فلک کشیدۀ سرزمین‌های لرنشین دارد. از مجموعۀ آرا و نتایج پژوهش پژوهشگران و براساس ویژگی‌های علم زبان‌شناسی، این امر مسلم است که زبان لری در ساخت آوایی و دستور زبان با زبان کردی، تفاوت‌هایی دارد می‌توان اذعان نمود که لری، یک زبان مستقل از زبان فارسی است و اطلاق عنوان «گویش» در عرف عموم بر این زبان که خود دارای گویش‌ها و لهجه‌های متفاوتی در گسترۀ سرزمین‌های لرنشین است و حوزۀ جغرافیایی وسیعی را در برمی‌گیرد، اشتباهی محرز است و ضرورت دارد که از این پس، لری را در زمرۀ زبان‌هایی به شمار آوریم که دارای چندین میلیون گویشور است.

زبان لری، مجموعه‌ای از گویش‌های مختلف است؛ اگر بررسی عمیق و کنکاشی علمی صورت پذیرد، مشخص خواهد شد که همه، دارای پیوستگی‌های فراوانی هستند، شاید اختلاف‌هایی که در شیوۀ گفتار و به کار بردن برخی واژگان و تغییر در آواهای زبان، وجود داشته باشد به موقعیت‌های جغرافیایی، سیاسی و دوری از هم و همسایگی با دیگر اقوام که دارای فرهنگی متفاوت بودند، نشأت گرفته شده باشد. می‌توان گفت تفاوت‌هایی که در گویش زبان لری در سطح مناطق لرنشین دیده می‌شود، برگرفته از تفاوت‌های تاریخی و جغرافیایی است که بر اثر گذشت زمان در این گویش‌ها پدید آمده است.

زبان لری که دربرگیرندۀ گویش‌های متفاوتی از این زبان است، نسبت به زمان‌های پیش، دستخوش تغییر و گاهی از میان رفتن برخی گویش‌های دیگر لری شده است و آن چنان این گویش‌های تغییر یافته که به زبان فارسی بیشتر شبیه‌اند تا زبان لری اصیل؛ زیرا در بیشتر شهرهای لرنشین به کودکان، فارسی یاد می‌دهند و این کودکان با زبان مادری خویش بیگانه می‌شوند و هم‌چنین پیشرفت‌ها و فن‌آوری‌های روز نیز بر این زبان‌ها تأثیر منفی گذاشته است. بدین ترتیب گویش‌های لری متداول در شهر‌ها در حال از میان رفتن است و اقلیت کوچکی از آنها، این زبان را حفظ کرده‌اند و حتی گاهی قشر جوان در برخورد با افراد سالخورده، برخی از واژگان آنان را نمی‌فهمند یا اینکه برای آنان، غریب و نامأنوس هستند.

این کتاب برای نخستین بار در جهت تطبیق و متجانس نمودن میان گویش‌های مختلف زبان لری، گامی جدید به شمار می‌رود و با توجه به اینکه گویش‌های زبان لری بسیار متنوع و گستردگی منطقه نیز در کندی و نمایاندن درست تمامی ویژگی‌های این گویش‌ها بر این اثر سایه افکنده است، ولی چون برای نخستین بار، این تطبیق و همراهی در جهت نشان دادن ویژگی‌های مشترک این گویش‌ها در سرزمین‌های لرنشین انجام پذیرفته است به دلایل زیر حایز توجه و اهمیت است:

الف) این یک اصل بدیهی و غیرقابل انکار است که وجود خط در فرهنگ مردم، سبب حفظ و بقای هویت ملی و قومی هر ملتی خواهد شد و به دلیل اینکه قوم لر در طول تاریخ خود، فاقد خط و نوشتۀ خاصی بوده، بخش عظیمی از فرهنگ و زبان آنان به بوتۀ فراموشی سپرده شده است؛ بنابراین جهت حفظ این فرهنگ غنی و زبان اصیل آنان، نگارندۀ این کتاب، مبادرت به ارائۀ الفبایی خاص برای زبان لری نموده است که همۀ لرزبانان بتوانند همچون کردزبانان از یک خط و آوانوشت بهره ببرند تا از این همه پراکندگی شیوۀ نگارش و تشتّت آرا در راستای خط و نگارش و فونتیک زبان لری جلوگیری به عمل آید.

ب) در فصل‌های نخست کتاب، از کلیات ویژگی‌های آوایی و دستوری هر کدام از گویش‌های لری، سخن به میان آمده و در فصل‌های بعدی به صورت خاص، به ویژگی‌های هر کدام از این گویش‌ها، نظری و گذری شده است.

ج) وجود خط و الفبای ویژۀ زبان لری، یادگیری و آموزش این زبان را برای کودکان و غیرلرزبانان تسهیل می‌کند و این زبان را از یک زبان شفاهی و فولکوریک به یک زبان ملی و جهانی بدل خواهد ساخت. می‌توان به وسیلۀ خط و شیوۀ نگارش زبان لری، کتاب‌های فارسی و غیرفارسی را به این زبان ترجمه نمود.

د) رسم‌الخط و شیوۀ نگارشی واحد به ادب لری و فرهنگ شفاهی آن به عنوان مجموعه‌‌ای منسجم و هماهنگ هویت می‌بخشد و به این وسیله می‌توانیم به پراکندگی میان‌فرهنگ‌های مختلف سرزمین‌های لرنشین پایان ببخشیم و البته به علت کثرت و انبوهی لهجه‌های مختلف زبان لری و پراکندگی این زبان در پهنۀ جغرافیایی بسیار گسترده‌ای، انجام کار و شیوۀ نگارشی همه‌گیر و کاربردی را براز زبان لری، سخت کرده است. ولی با این وجود، نگارنده دریچه‌ای به سرزمین با فرهنگ لران باز کرده است و می‌توان این وجیزه را چراغ راهی برای درنوردیدن راه پرفراز و نشیب زبان لری به شمار آورد.

در فصل اول کتاب به زبان، تاریخ و فرهنگ لرها در طول ادوار تاریخی پرداخته شده است. فصل دوم اختصاص به ساخت‌آوایی زبان لری دارد. در این فصل دربارۀ توصیف آوایی واکه‌های مرکب زبان لری و صوت و آوا در این زبان بررسی صورت گرفته است. بررسی دستور زبان لری از لحاظ ساختار، ارکان و انواع جمله در فصل سوم انجام شده است. در فصل چهارم ویژگی‌های آوایی، ساختاری و واژگانی هر کدام از گویش‌های زبان لری به تفکیک گسترۀ منطقه بررسی شده است. فصل پایانی نیز برخی از ویژگی‌های کهن زبان لری را تبیین کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

آغازینه‌ای بر آن چه خواهد آمد و آسان نبود

فصل اول/ زبان، تاریخ و فرهنگ لرها

فصل دوم/ ساخت‌آوایی زبان لری

فصل سوم/ دستور زبان لری

فصل چهارم/ برخی ویژگی‌های آوایی، ساختاری و واژگانی هر کدام از

فصل پنجم/ برخی ویژگی‌های کهن زبان لری

منابع