دیگری؛ بررسی تحلیلی جریانهای شعر معاصر ایران از سال 1360 تا 1390
خلاصه
آنچه که در شعر دهههای اخیر مشکلساز شده است کوشش افراطی سرایندگان برای «دیگری» بودن است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
شعر فارسی معاصر با ظهور نیما و ارائۀ شعر نو، وارد مسیری تازه شد و با پشت سرگذاشتن وادی اثبات و انکار و جدال بر سر کهنه و نو، در دهههای آغازین قرن حاضر، همچنان در پی یافتن راههای نوتر شدن، تجربیات تازهای را کسب کرد. و هر یک از شعرای نوگرا به فراخور استعداد و ذوق و توانایی خویش شگردهایی تازه را ابداع میکردند و به این ترتیب روند نوآوریها شتاب میگرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 شعر نوگرا وارد مرحلۀ جدیدی از کسب و تجربیات و به تبع آن رویکردهایی متفاوت شد و همانگونه که خصلت دیرینۀ هنر است؛ در شعر این برهۀ پرالتهاب نیز بازتاب کلیۀ تحولات سیاسی و اجتماعی نمود یافت. و سوای از نوع تأثیرپذیری، مبنی بر واکنش ایجابی و یا سلبی هنرمندان نسبت به رویدادها، به خلق فضاهایی تازه در هنر انجامید که هر یک، ظرفیتها و فرصتهای بیسابقهای را در شعر فارسی ایجاد کرد و حاصل این روند پیدایش جریانهای نوظهور شعری بود که موجد تحول، تنوع و تلون در شعر فارسی به ویژه در شعر نوگرا شد.
«جریان شعری» اصطلاحی است که در دهههای اخیر رایج شده است و «به فعالیت هنری گروهی از شاعران اطلاق میشود که براساس عقاید و معیارهای زیباییشناختی هنری مشترک، برای خلق آثاری بدیع در حال تلاش و کوشش هستند». که غالباً با صدور بیانیه و یا بیانیههایی توسط نظریهپردازان هر جریان معرفی شده و به فعالیت خود رسمیت میبخشند. انتشار آثار شعرای منسوب به هر جریان در واقع ارائۀ محصولات هنری آن جریان است که علیالاصول باید تجلی گاه و نمود عملی تئوریهای جریان متبوعشان باشد. اما در آثار برخی از جریانها چنین ارتباطی دیده نمیشود.
آنچه که در شعر دهههای اخیر مشکلساز شده است کوشش افراطی سرایندگان برای «دیگری» بودن است. البته همین سعی و تلاش فراوان و جنجالگریها نشان میدهد که با لشکری از پیادهها مواجه هستیم چون در عرصۀ هنر چهرههای شاخص به خودی خود جلوه میکنند و نیازی به تبلیغات گسترده نیست. کثرت شعرایی که هر یک به دنبال شگردی بودند که بتوانند «دیگری» زمان خود باشند؛ هنر شعر را از مسیر طبیعی خود خارج کرد و موجب خلق آثاری اندیشیده و نادلچسب شد. «شعر جوان این دوره، به این دلیل نمونههای درخشانی ندارد که از درون نظریه پردازیهای «روشنفکران عامی» سر برآورده است. نه از درون زندگی و ضرورت تاریخ».
تحولات هنری و به ویژه ادبی غالباً بازتاب تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه هستند و بدیهی است که برهۀ سی سالۀ موضوع این پژوهش نیز تحت تأثیر اوضاع زمان خود است. در این تحقیق ضمن در نظر داشتن تأثیر اوضاع سیاسی و تحولات اجتماعی، سعی شده است که تمرکز پژوهش بر جنبۀ کاملاً ادبی جریانها باشد و نسبت به اوضاع سیاسی تنها به اشارهای اکتفا شود. همچنان که دربارۀ جریانهای تحت تأثیر ایدئولوژیها و مکتبهای عقیدتی خاص نیز جانب بیطرفی رعایت شده و وارد حیطۀ عقیدتی و آیینی چنین جریانهایی نشده است.
از آنجا که در شعر نوگرا پیکرۀ هر اثر ادبی به عنوان یک کل واحد، هویت مییابد و لذا بررسی جداگانۀ عناصر مختلف آن (زبان، تخیل، محتوا، ساختار و ...) بدون در نظر گرفتن سایر عناصر و ارتباط تنگاتنگ و درهمتنیدۀ آنها، نه تنها منجر به تحلیلی دقیق و علمی نمیشود بلکه تحقق صحیح آن، عملاً امکان پذیر نیست. این پژوهش تلاش کرده است که در بررسی جریانهای شعری، ضمن اجتناب از تفکیک کامل این عناصر، پیوند بافتاری آنها که لازمۀ تشکل هویت آثار هر جریان است، حفظ شود.
در هر جریان شعری نظریهپردازیها و صدور بیانیهها بخش تئوریک و غالباً ایدهآلگرایانۀ آن حرکت هنری است و شکل تحقق یافتۀ آن که در سرودهها، به عنوان تولیدات هنری آن سیستم، ارائه میشود واقعیت حدوث یافتۀ آن جریان است و لذا در این پژوهش در پی تبیین بخش نظری هر جریان که شامل روند شکلگیری و مولفهها است با ذکر نمونههایی متعدد از سرودههای مطرحترین شعرای مربوط، نمود عملی و واقعی آن ایدهها، که حاصل تمامی نظریهپردازیهای هر جریان است؛ لحاظ شده است. و در انتخاب این نمونهها که غالباً از منابع متعدد و متنوع گردآوری شده، تلاش بر این بوده است که آنچه از مشخصههای هر جریان در عمل تحقق یافته است؛ در نمونه آثار ذکر شده، ملحوظ باشد.
در طی سالهای 1360 تا 1390 ظهور جریانهای متعدد شعری با نظریهها و بیانیهها و انبوه مشخصههای عملی یا تئوریشان موجب شد که شعر این سه دهه همچون آشفته بازاری که در نگاههای اولیه تصور روشنی از آن حاصل نمیشود به نظر برسد. اما اکنون که قال و مقال نظریهها و بیانیهها به پایان رسیده است و گیرودار مؤلفهها و نقدها خاتمه یافته، خطوط اصلی این جریانها واضحتر دیده میشود و میتوان شمای کلی خط سیر جریانهای این برهۀ سیساله از شعر فارسی را ترسیم کرد و مسیر سرودهها را از دور دید؛ راهی که طی کردهاند و سمت و سویی که در پیش گرفتهاند. در این پژوهش با ارائۀ یک تحلیل کلی به جمعبندی آنچه که در طی این سه دهه در شعر نوگرای فارسی اتفاق افتاده است، پرداخته میشود.
در دهههای اخیر اعلام حضور جریانهای ادبی پرتعداد در عرصۀ شعر فارسی اگر چه موجب رونق ایدهپردازی و در پی آن نقد و بررسی آثار شده است؛ اما تعدد این جریانها و کثرت شعرای معاصر و آثارشان از یکسو و پیچیدهگوییهای نظریهپردازان از سوی دیگر، مخاطبان و پژوهشگران را دچار سردرگمی و ابهام کرده است. معرفی این جریانها، شامل روند شکلگیری و مؤلفهها و معرفی شعرا و پیشگامان هر جریان و نمونهای از سرودههایشان میتواند بسیاری از ابهامات را برطرف نموده و زمینه را برای تحلیل و پژوهشهای آینده فراهم کند.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه
فصل اول: جریانهای شعر دهۀ شصت
فصل دوم: جریانهای شعر دهۀ هفتاد
فصل سوم: جریانهای شعر دهۀ هشتاد
فصل چهارم: استنباط و نتیجهگیری
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه بیشتر ...
اطلس توصیفی اهل سنت ایران: جغرافیا و جریانشناسی مذهبی اهل سنت ایران
مهدی مسائلیدر این کتاب تلاش شده با مشخصکردن جغرافیای اهلسنت ایران، توصیفی مفید درباره مذاهب فقهی و نگرشهای
بازاندیشی انتقادی جریان شناسی ادبیات معاصر ایران: نقد و تحلیل کاربست مکتبهای ادبی
هاله کیانی، غلامرضا پیروزاین کتاب با بررسی و تحلیل دقیق هر یک از مکتبهای ادبی، سعی در ارائۀ تصویری روشن از مبانی و ماهیت این
نظری یافت نشد.