معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نبود تحقیق و بررسی در زمینۀ داستان‌ها و رمان‌های ترک‌های ایران در عرصۀ تورکولوژی کاملاً مشهود است. بدون شک حضور این مسئلۀ مهم در این عرصه با مقیاسی بزرگ به‌روشنی قابل لمس است. اگر این موضوع به‌خوبی تحقیق و بررسی نشود، بحث‌های انجام‌شده دربارۀ ترک‌های ایران نیز به سرانجامی قابل قبول منتهی نخواهد شد. با درنظر گرفتن تمام این موارد، داستان و رمان‌های معاصر ترک‌های ایران به عنوان موضوع این کتاب انتخاب شده است.

داستان و رمان در میان کلیۀ شاخه‌های هنر، هنری است که واقعیت را به شکل بسیار غیرمستقیمی توضیح داده و بیشترین مسئولیت را در قبال هر چیزی که درک آنها به دلیل تحت تأثیر قرارگرفتن نگرانی‌های وجدانی کسانی که در خدمتش هستند و وابسته به آن هستند، بسیار مشکل می‌باشد، به عهدۀ دل و هوش هنرمند قرار می‌دهد. مهم‌ترین ویژگی که نویسندگان رمان و داستان را با سایرین جدا می‌سازد، درک متفاوت آنها از حوادثی که در اطرافش اتفاق می‌افتد و مکتوب‌نمودن نتیجۀ این ادراک است.

اولین نمونۀ رمان ترک‌های ایران به نام «سیاحت‌نامۀ ابراهیم بیگ» توسط زین‌العابدین مراغه‌ای به زبان فارسی به نگارش درآمده است که شاید بتوان این اثر را اولین رمان فارسی نیز نام نهاد. این نمونه‌های اولیه توسط زین‌العابدین مراغه‌ای و میرزا عبدالرحیم طالب‌زاده به دلیل وجود اختناق در جامعه در خارج از محدودۀ جغرافیایی ایران به رشتۀ تحریر درآمده و پس از ترجمه از طرق گوناگون وارد ایران شدند. در این دورۀ اول به دلیل آشفته بودن وضعیت جامعۀ ایران، ارائۀ بیشتر آثار ادبی در نوع‌های داستان و رمان امکان‌پذیر نبود. نهضت شیخ محمد خیابانی در سال‌های 1918 ـ 1920 و در طول حرکات دمکراتیک آذربایجان به رهبری سیدجعفر پیشه‌وری و اعلام زبان ترکی به عنوان زبان رسمی و آغاز آموزش و تدریس به زبان ترکی آذربایجانی در مؤسسات آموزشی و انتشار ده‌ها روزنامه و نشریه به زبان ترکی و حضور و فعالیت صدها نویسنده و روزنامه‌نگار در تبریز و شهرهای همجوار موجب پیشرفت‌هایی در عرصۀ داستان و رمان نیز شد.

با سرکوب حرکات سیدجعفر پیشه‌وری، زبان و ادبیات ترک ایران در سال‌های بین 1925 ـ 1979 تاریک‌ترین دورۀ خود را در دوران پهلوی سپری کرد. در این سال‌ها زبان و ادبیات ترکی دورۀ توقف خود را گذرانده و حتی با پس‌رفت نیز مواجه شد. با مساعدشدن شرایط در سال 1979 افزایش مهمی در تعداد نویسندگانی که در نوع رمان و داستان به تولید آثار می‌پرداختند، به چشم می‌خورد؛ به‌ویژه این روند افزایش پس از جنگ تحمیلی سرعت بیشتری یافت.

در داستان‌ها و رمان‌های ترک ایران همۀ مسائلی که به‌گونه‌ای زندگی اجتماعی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مطرح و بررسی شده است. در میان این مسائل، مسائلی همچون استفاده از زبان ترکی، زندگی روستایی ترک‌های ایران، مسئلۀ استثمار و حقوق زنان و حرکات سیاسی ـ اجتماعی موجود در جامعه جای دارند. ارگانیزه شدن عناصر مادی همچون کادر اشخاص، زمان، مکان، راوی و زاویۀ دید از دیدگاه تکنیک رمان معاصر و در کنار آن مشکلات موجود ناشی از عدم ایجاد سنت رمان به‌ویژه در عرصۀ روایی‌سازی نیز در داستان‌ها و رمان‌های ترک ایران تثبیت شده است.

این کتاب بر اساس تز دکترای دکتر بهادر گوجو یئتر ترجمه و آماده شده است. در این کتاب ضمن بررسی داستان و رمان به طور عام، تحقیقی کامل در مورد نگارش اولین داستان و رمان ترک‌های ایران و چگونگی ادامۀ آن به عمل آمده است. نویسنده ضمن ارائۀ نمونه‌هایی از داستان‌ها و خلاصۀ متن رمان‌های نوشته‌شده تا تاریخ نگارش پایان‌نامه (2009) به بررسی سبک‌های روایی و تکنیک‌های به‌کار گرفته‌شده از طرف نویسندگان پرداخته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

پیش‌گفتار نویسنده

مقدمه

تکامل رمان و داستان در ادبیات ترک ایران

موضوع‌ها در داستان و رمان‌های ترک ایران

عناصر مادی (سازوبرگ) در داستان و رمان ترک ایران

نویسندگان و تحلیل آثارشان

نتیجه