معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

از روزی که کاغذ اخبار با تلاش و اقدامات میرزا صالح شیرازی در دوره فتحعلی‌شاه قاجار در ایران منتشر شد و جراید و مطبوعات به اشکال مختلف در جامعه ما پدیدار شد، مسیر بسیار پرفرازوفرودی طی شده است. از آن‌رو که اولاً پیدایش چنین رخداد اثرگذاری، یعنی در میان گذاردن اخبار و اطلاعات با عامه مردم از طریق چاپ آن، امری غیربومی بود و فرایند آن در غرب، و بر اساس نگاه خاص اومانیستی شکل گرفت.

اما با بروز جنگ جهانی دوم و هجوم متفقین به ایران در شهریور سال 1320 ش و اشغال ایران که سقوط پهلوی اول را به دنبال داشت، ناگهان فضای باز سیاسی جدیدی به وجود آمد که همه چیز را تحت الشعاع خود قرار داد و جامعه رهاشده از کمند دیکتاتوری به یک‌باره شاهد پیدایش جراید و مطبوعات جدیدی شد که از حیث محتوا، سبک و گرایش فکری و سیاسی دارای تنوع بسیار زیادی بود. نشریات احزاب، گروه‌ها و دسته‌جات جدید همچون حزب توده و مخالفین آنها همچون فرقه دمکرات آذربایجان و کردستان، همه رنگین‌کمانی از جراید و مطبوعات را به‌وجود آورد، که با وجود مدت کوتاه آن از حیث تنوع و تعدد شگفت‌انگیز می‌نماید. یکی از این روزنامه‌ها، که موضوع بحث این کتاب است «روزنامه اصفهان» است که خلف روزنامه اخگر نیز می‌تواند به حساب آید و به دست توانای امیرقلی امینی در سال‌های پس از اشغال ایران به دست متفقین و در دوره سلطنت پهلوی دوم در حد فاصل سال‌های 1322 تا 1354 ش، با فراز و نشیب به زیور طبع آراسته شد و مجموعه‌ای عظیم و بسیار قابل توجه از اخبار، اطلاعات، سرمقالات و مقالات را پدید آورد که در این پژوهش به اختصار و به شکل محدود مورد بحث و بررسی قرارگرفته است.

به جز روزنامه اصفهان امیرقلی امینی، به روایت محمد محیط طباطبایی، این روزنامه سلف دیگری در همان سال‌های مشروطه به نام (اصفهان) داشت که به دست میرزا حسین‌خان اعتلا‌الملک منتشر می‌شد. ولی فاصله انتشار این دو روزنامه با نامی مشابه در مکانی مشابه یعنی شهراصفهان، حدود سی‌وهفت سال بود و روزنامه اصفهان امیرقلی امینی در سال‌های پرآشوب پس از جنگ جهانی دوم، اشغال ایران و فراهم‌شدن زمینه پیدایش و نشر روزنامه‌های جدید فرصت گام نهادن به صحنه را یافت.

به جرئت می‌توان گفت در بین روزنامه‌های منتشره در اصفهان از دوره حکومت ظل‌السلطان در اواسط دوره ناصری تا آخر سلطنت پهلوی دوم، روزنامه اصفهان از حیث مدت چاپ، تیراژ، تنوع و سیر تکاملی و تبدیل از یک روزنامه محلی در تیراژ اندک به یک روزنامه یومیه بی‌نظیر است. اخبار، سرمقالات و مقالات و مطالب مندرج در آن برای کسانی که سودای پژوهش در زمینه تحولات اصفهان در دورۀ پهلوی دوم را در سر دارند، از منابع اصلی و غیرقابل چشم‌پوشی به حساب می‌آید و هر کار پژوهشی در آن زمینه، بدون مراجعه و استفاده از روزنامه اصفهان ناقص و غیرکامل خواهد بود.

اما به همان نسبت و به دلیل گستردگی وتنوع مطالب آن، تهیه مطالبی محدود در حد پژوهش حاضر بدون شباهت با تلاش برای ریختن دریا در کوزه نیست. گرچه سخت و دشوار، ولی ضروری و لازم می‌نماید.

به دلیل گستردگی، تنوع و تعدد موضوعات روزنامه، از هر سال چند نمونه به منظور آشنایی خوانندگان انتخاب شده است تا انگیزه آنها را در مراجعه به اصل شماره‌های روزنامه دوچندان سازد.

در این پژوهش به اختصار دوران روزنامه‌نگاری امیرقلی امینی، بخش تحلیل و کوتاه سرمقالات و مقالات، همکاران روزنامه، سیر تغییرات در شکل و فرم کار روزنامه و بخش‌هایی درباره اخبار فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و ورزشی و آگهی‌های روزنامه و تغییرات به وجود آمده در هر یک از بخش‌ها را با توجه به محدودۀ اندک و زمان کوتاه انجام طرح، مورد توجه و بررسی قرار داده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

* ایستاده‌تر از راست‌قامتان: زندگی‌نامۀ امیرقلی امینی

* نشسته بر تارک قلم

دوران روزنامه‌‌نگاری امینی

روزنامه اصفهان در مسیر انتشار

همکاران روزنامه اصفهان

* سوار بر موج اندیشه

محورهای مورد بحث در روزنامه اصفهان

نگاهی به سرمقالات روزنامه اصفهان

اخبار اجتماعی استان

مباحث اقتصادی

مباحث فرهنگی

اخبار کشوری

آگهی‌ها

صفحه‌آرایی روزنامه

* گفتار پایانی

* تصاویر

* همکاران روزنامۀ اصفهان

* فهرست منابع