معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

خراسان بزرگ مهد آیین‌ها و پهلوانی‌های سترگ بوده است، بسیاری از دلاوری‌ها و رزم‌آزمایی‌های شاهنامه در این سرزمین رخ داده است و خاک زرخیز آن آغشته به خون وطن‌پرستان و پهلوانان بزرگی است که برای هر وجب از سرزمینشان جنگیدند و بر خاک افتادند. خراسان یادآور حماسه‌ها و قهرمانی‌هاست. یادآور روح سترگ ایران و ایرانی در گذر تاریخ و اسطوره است و یادآور شعر و موسیقی و نواهای دل‌انگیز.

برای هر گوشه از فرهنگ این سرزمین کهنسال می‌توان سال‌ها جستجو و مطالعه کرد و به فراخور قالبت‌های برگ‌های زرینی را از آن برگرفت و به جهانیان تقدیم نمود. یکی از دیربازترین آئین‌های این سرزمین کشتی باچوخه است که ریشه در حماسه‌ها و اسطوره‌ها دارد و یادآور فردوسی و خردنامه ارجمندش:

به کشی گرفتن نهادند سر                           گرفتن هر دو دوال کمر

و اسفراین به عنوان جزئی از پیکره خراسان بزرگ ریشه در این سرچشمه حماسه و پهلوانی دارد و بدین‌گونه است که سالیان دراز آیین کشتی پهلوانی باچوخه در چهاردهم فروردین در آن برگزار می‌شود و دل‌های مشتاق فراوانی را به خویش می‌کشد.

کشتی باچوخه، آیینی است که خاستگاه آن به دورترین روزگار آدمی می رسد. اسفراین مهد کشتی باچوخه و آیین پهلوانی به شمار می‌رود. این آیین معروف آیینه تمام‌نمای انسان کامل و بیانگر ژرف‌ترین خواسته‌های اوست و مانند بسیاری از آیین‌ها، می‌کوشد تا به انسان یگانگی بخشد. این آیین همچنین در پی رمزهایی است که تلاش می‌کند از آنها حفاظت و حراست کند. آیین یاد شده، دربرگیرنده پیمان دوستی، وفاداری، جوانمردی، فروتنی و گذشت، صفا، ترک لذات دنیا، دین‌دوستی، حسن خلق و پاک‌نظر بودن و میهن‌دوستی است؛ یا به سخن دیگر بیانگر گفتار نیک، کردار نیک، پندار نیک است. همچنین اسطوره‌هایی از خدایان، ایزدان و بزرگان دین را دربرمی‌گیرد و می‌کوشد تا با تکرار و تمرین، آنها را جاندار و زنده نگاه دارد. مرکز این آیین، گودی بوده که نام‌های مختلفی در مناطق گوناگون داشته است. این گودها، مقصود و هدف پرورش روح و جسم و آموزش آیین جوانمردی است و ورزشکاران را تنها به منظور کشتی گرفتن و برتری جسمانی آموزش نمی‌دادند، بلکه آنها را به خودسازی، مراقبت و مرام مردانگی هم مزین می‌کردند.

کشتی باچوخه در اسفراین به شکل جشنواره‌ای مردمی، یکی از منحصربه‌فردترین آیین‌های موجود به حساب می‌آید. این آیین هر ساله در چهاردهمین روز از فروردین با شکوه و نظم خاصی برگزار می‌شود.

آنچه در این میان نیاز است که مورد توجه قرار گیرد، احیاء فرهنگ جوانمردی و فتوت است؛ مسئله‌ای که در دنیای امروزی کمتر بدان توجه می‌شود. فرهنگ جوانمردی با آیین کشتی باچوخه پیوند محکم و تنگاتنگی دارد. قطعا آیین کشتی اسفراین، با احیای فرهنگ جوانمردی و فتوت می‌تواند گام‌های محکمی در احیای کرامت انسانی بردارد.

با نگاهی گذرا به گذشته‌ای نه چندان دور مشخص می‌شود که فرهنگ خاصی در کشتی باچوخه جاری بوده است؛ چوخه‌گیران قبل از پیکار وضو می‌گرفتند تا از هر نظر پاک باشند، قبل از مسابقه، نماز خوانده و همواره با ذکر اسماء ‌الهی بودند. برای سادات احترام خاصی قائل بوده و قبل از شروع مسابقات دست سیدی را می‌بوسیدند تا جدش در موفقیت آنان کمک و یاری فرماید، معتقد بودند اگر زودتر از رقیب پا به میدان مبارزه بگذارند شکست خواهند خورد. دستگیری نیازمندان همیشه در نظر پهلوانان بوده است و در هر منطقه پهلوانان خود را نه‌تنها الگوی ورزشی، بلکه الگوی رفتاری هم می‌دانستند. ورزشکاران پنهانی به ضعفا کمک کرده و همواره سنگ صبور دیگران بودند. رقیب برای آنها رفیق بود و برای یکدیگر احترام خاصی قائل بودند. نوع تعامل با رقبا جزء اصلی‌ترین مباحث فرهنگ فتوت است که باید ورزشکاران بیشتر به این امر توجه کنند.

نخستین همایش ملی آیین فتوت و فرهنگی پهلوانی در روز چهاردهم فروردین ماه سال 1396 در اسفراین برگزار شد که این کتاب در دو بخش به این موضوع اختصاص یافته است. بخش اول دربرگیرندۀ یادداشت‌های رسمی و بخش دوم چکیده‌ها و مقالات همایش را دربر گرفته است.   

فهرست مطالب کتاب:

بخش نخست: یادداشت‌های رسمی

بخش دوم: چکیده‌ها و مقالات