معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

انسان به عنوان تنها موجود زندۀ برخوردار از قوۀ نطق یا ناطقه، زبان پیچیده‌ای دارد که فارسی، عربی، ترکی، آلمانی، انگلیسی، فرانسه، اسپانیایی و ... نمودهای خارجی‌ آنند. این زبان که فکر، اندیشه و تحلیل ذهن با آن صورت می‌گیرد، فعالیت خود را در مبحث زبانی، وام‌دار مفاهیم است و واژگان نیز اصلی‌ترین ابزاری‌اند که در خدمت زبان به عنوان قوۀ تفکر و تحلیل قرار می‌گیرند. مفاهیم، هر چند به لحاظ فلسفی در ذهن آدمی به طور مشخص یا بالقوه تعبیه گردیده‌اند، ولی از طریق ارتباط با پدیده‌های جهان (بیرونی و درونی) ایجاد می‌شوند یا به فعلیت درمی‌آیند. بر این مبنا هر قومی، با توجه به تجربل زیستۀ خود، پاره‌ای از این مفاهیم را شناخته و سپس در زبان خود آورده است. از این‌ روی زبان‌های مختلف، هر یک پاره‌ای از مفاهیم را در خود دارند که ممکن است با سایر زبان‌ها مشترک یا متفاوت باشد. در این راستا ارتباط ملت‌ها با زبان‌های یکدیگر می‌تواند مفاهیم به‌دست آمده از تجربۀ زیستۀ آنها را به اشتراک بگذارد و در اختیار هم قرار دهد. به عبارتی، هر چه یک زبان واژگان بیشتری را به عنوان امکانات زبانی در اختیار داشته باشد، سخنوران آن زبان ابزار بیشتری برای تحلیل‌های خود و ارتباط عمیق با سایرین در اختیار خواهند داشت.

در اینجاست که اهمیت واژه‌سازی نمود بیشتری می‌یابد و مترجمان نیز با ترجمه‌های خود، در این راستا و در کنار دیگران، نقش پررنگ‌تری در همگرایی‌های زبانی بر عهده می‌گیرند. به قول ژان ـ رنه لادمیرال، ترجمه حالت ویژه‌ای از همگرایی زبانی به سوی مقصدی مشترک، و به مفهوم کلی‌تر، قالب‌های زبانی مختلفی است که با وسطه‌گری بین زبان‌ها انتقال اطلاعات را میان سخنوران زبان‌های مختلف امکان‌پذیر می‌‌کنند. ترجمه باعث می‌شود پیامی از یک زبان مبدأ به یک زبان مقصد انتقال یابد. ترجمه همزمان به فعالیت ترجمانی، فعالیت مترجم، در مفهوم پویا و نتیجۀ این فعالیت، یعنی متن مقصد در مفهوم ایستا اطلاق می‌شود.

به تعبیر آنتوان برمن، صحبت از ترجمه طیف گسترده‌ای است که از یک‌‌سو، آثار نویسندگان مختلف، حیات، مقصد و ماهیت این آثار، چگونگی عملکردشان در روشن ساختن راه پیش روی ما را در برمی‌گیرد و از سوی دیگر، ارتباط با دیگری، انتقال ذهنیات خود به وی، بازنمود سنت‌ها، رابطۀ خودی و دیگری، زبان مادری، زبان اول و سایر زبان‌ها و همچنین بحث از هستی و وجود در تعابیر مختلف زبانی، زبان نوشتاری و گفتاری، طرح اکاذیب و واقعیت‌ها، بی‌وفایی و پایبندی، تقلید، بدل، نسخۀ غیرواقعی، نسخۀ ثانویه، سخن گفتن از حیات معنا و حیات لفظ و سرانجام درگیر شدن با طوفان مسرت‌بخش اندیشه‌برانگیزی را شامل می‌شود که طی آن واژۀ «ترجمه» خود، بی‌وقفه دستخوش استحاله می‌شود.

از طرفی ترجمه در تمامی دوره‌ها و نقاط کرۀ زمین، بنا بر ضرورت ارتباط میان گروه‌های انسانی با زبان‌های متعدد و متنوع، وجود داشته است؛ ولی از عمر مطالعات ترجمه در قالب رشته‌ای مشخص و مستقل، تحت عنوان ترجمه‌شناسی، چندان نمی‌گذرد. واژۀ ترجمه‌شناسی برای نخستین بار در سال 1973 توسط برایان هریس کانادایی به کار گرفته شد. در واقع کانادا کشوری است دوزبانه با تجربه‌ای طولانی، هم از نظر کاربرد ترجمه و هم از جنبۀ نظریه‌های مربوطه. در تأیید این ادعا کافی است به وینه و داربلنه اشاره کرد. این دو کانادایی در سال 1958 کتابی در حوزۀ ترجمه‌شناسی ارائه دادند و در آن برای نخستین بار به مقایسۀ امکانات سبکی زبانی دو زبان فرانسه و انگلیسی پرداخته‌اند. یکی از مباحث کتاب آنها، بررسی برگردان واژگان در ارتباط با هفت فرایند ترجمه، یعنی وام‌گیری، گرته‌برداری، ترجمۀ لفظ‌‌گرا (ترجمۀ لفظ به لفظ)، تعبیر نحوی ساختاری (ترانهادگی)، تغییر بیانی، برابرنهادگی (تعادل) و اقتباس است.

از این‌رو عده‌ای از تحصیلکرده‌های حوزۀ ترجمه و ترجمه‌شناسی بر آن شدند تا در قالب گروهی برای پرکردن چشمگیرترین خلأ این حوزه، در نخستین گام، فرهنگی تخصصی در چارچوب اصطلاحات کتاب این دو کانادایی تهیه و تدوین کنند. از طرفی، این فرهنگ واژگان، به عنوان تلاش جمعی ترجمه‌پژوه و ترجمه‌شناس، به منظور یاری رساندن به دست‌اندرکاران فارسی زبان این رشتۀ علمی، از جمله اساتید، کارشناسان، بررس‌ها، تحلیلگران، منتقدان، دانشجویان ترجمه، ترجمه‌شناسی یا مطالعات ترجمه و البته مترجمان در خدمت این عزیزان قرار می‌گیرد.