۱۹۷۴
۴۶۰
نظام انطباق در زبان تاتی

نظام انطباق در زبان تاتی

پدیدآور: راحله ایزدی‌فر ناشر: ایلیاتاریخ چاپ: ۱۳۹۶مکان چاپ: رشتتیراژ: ۱۰۰۰شابک: 2ـ562ـ190ـ964ـ978 تعداد صفحات: ۱۹۲

خلاصه

انطباق اصطلاحی گسترده است و به شیوه‌های مختلف رفتار با موضوع‌های اصلی بندهای متعدی و لازم در دستور یک زبان اطلاق می‌شود. رده‌شناسی انطباق نسبت به مجموعه ظرفیت واژگانی تعیین می‌شود و شامل انطباق تمام نقش‌های موضوعی با یکدیگر و با تمام انواع وابسته‌های اسمی و افزوده‌ها است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

زبان تاتی یکی از زبان‌های ایرانی نو شمال‌غربی است. این زبان در نقاط مختلفی از ایران رواج دارد و شامل گویش‌هایی است که در منطقه وسیعی از جنوب رودخانه ارس تا مناطق اطراف ساوه رواج دارند. اقوام تات از اقوام ایرانی‌تبارهستند که به صورت پراکنده در مناطقی در شمال غربی ایران زندگی می‌کنند. بیشتر تات‌های ایران در نیمه جنوبی استان ادبیل در شهرستان خلخال بخش شاهرود و در استان قزوین در شهرستان‌های تاکستان و منطقه بوئین‌زهرا سکونت دارند. دیگر تات‌های ایران در استان‌های زنجان، آذربایجان شرقی، البرز، گیلان و مرکزی ساکن هستند. از یک‌سو وجود ویژگی‌های دستوری قابل توجه و حفظ بسیاری ویژگی‌های کهن در صرف، نحو و واژگان و از سوی دیگر، اهمیت موقعیت جعرافیایی این گویش‌ها در بازسازی سیر تحول زبان‌های ایرانی شمال غربی، بر اهمیت این گویش‌ها می‌افزاید.

انطباق اصطلاحی گسترده است و به شیوه‌های مختلف رفتار با موضوع‌های اصلی بندهای متعدی و لازم در دستور یک زبان اطلاق می‌شود. رده‌شناسی انطباق نسبت به مجموعه ظرفیت واژگانی تعیین می‌شود و شامل انطباق تمام نقش‌های موضوعی با یکدیگر و با تمام انواع وابسته‌های اسمی و افزوده‌ها است. از آنجا که سلسله‌مراتب روابط دستوری به دسته‌بندی روابط دستوری بین یک فعل اصلی یا گزاره و موضوع‌های وابسته‌اش می‌پردازد، این سلسله‌مراتب نقش مهمی در سازماندهی ساختار دستوری ایفا می‌کند. روابط دستوری برای نشان‌دادن نحوی نقش‌های شرکت‌کننده در موقعیت‌های نشان داده شده توسط گزاره‌ به کار می‌روند. الگوهای نشان‌دادن نقش شرکت‌کننده‌ها ممکن است تا حد زیادی بین زبان‌های مختلف متفاوت باشد. سه ابزاری که برای نشان‌دادن نقش شرکت‌کنندگان به کار می‌روند شامل حالت‌نمایی، نمایه‌کردن و ترتیب کلمات هستند که به عنوان زیربخش‌های انطباق مطرح شده‌اند. این سه شیوه از روش‌های اصلی تعیین انطباق ساخت موردنظر در یک زبان خاص هستند. با استفاده از این شیوه‌ها هر زبان‌ نشان می‌دهد که کدام اسم درون جمله، فاعل و کدام مفعول مستقیم یا مفعول غیرمستقیم است. انطباق در زبان‌های ایرانی به سه شیوه انجام می‌گیرد:

الف) نشان‌دادن موضوع‌ها با استفاده از حالت‌نماها؛ ب) ارجاع به موضوع‌های اصلی از خارج گروه اسمی به ویژه با استفاده از واژه‌بست‌های ضمیر؛ ج) مطابقه بین فعل و موضوع‌هایش.

مواد زبانی مورد نیاز این تحقیق به روش میدانی گردآوری شده است و جمله‌های مورد بررسی به شکل مصاحبه از گویشوران تاتی‌زبان پرسیده شده است. همچنین از منابع کتابخانه‌ای مرتبط نیز استفاده شده است.

تمام گونه‌های تاتی در جمله‌های حاوی فعل ساخته‌شده با ستاک حال از حالت‌نمایی و مطابقۀ فاعلی ـ مفعولی پیروی می‌کنند. اما در جمله‌های حاوی فعل ساخته‌شده با ستاک گذشته تنوع زیادی در مین گونه‌های تاتی مشاهده می‌شود. دبیرمقدم با بررسی نظام انطباق در تاتی چالی به این نتیجه رسیده که دو نظام مطابقه و حالت در کنار هم در صورت‌بندی نقش‌های دستوری در تاتی عمل می‌کنند؛ اما به باور او عملکرد نظام مطابقه و نظام حالت مستقل از یکدیگر است و شواهد برگرفته از تاتی چالی دستاورد مهم رده‌شناسی زبان است. در ادامه، تحقیقات پیشین در مورد شیوه‌های انطباق در گونه‌های تاتی به اختصار معرفی شده‌اند.

نظام انطباق در بندهای متعدی حال در تمام گونه‌های تاتی یکسان است و از نظام حالت‌نمایی و مطابقۀ فاعلی ـ مفعولی پیروی می‌کند؛ اما در بندهای متعدی گذشته بین گونه‌های تاتی تفاوت‌هایی دیده می‌شود. بر این اساس می‌توان نظام حالت‌نمایی و مطابقۀ گونه کرینی را کهن‌ترین نظام انطباق در میان گونه‌های مورد بررسی دانست که تا حد زیادی از نظام حالت‌نمایی کنایی ـ مطلق و مطابقۀ فعل و مفعول پیروی می‌کند. نظام انطباق اشتهاردی در مقایسه با دیگر گونه‌های تاتی دچار تغییرات کمتری شده به این صورت که حالت‌نمایی آن از نوع کنایی ـ مطلق است؛ اما مطابقۀ فعل با مفعول تنها در مورد برخی مفعول‌ها رخ می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب:

جدول علائم آوانگاری و نشانه‌های اختصاری

پیشگفتار

بخش اول: پیشینه تحقیق در مورد نظام انطباق در زبان تاتی

بخش دوم: نظام انطباق در زبان تاتی

بخش سوم: نتیجه‌گیری

کتاب‌نامه

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایران در آینۀ شعر روس

ایران در آینۀ شعر روس

میخاییل سینلنیکوف

این کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درون‌مایه‌های ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر

منابع مشابه بیشتر ...

بررسی گویش‌های ایرانی: نگاهی به گویش‌نامه‌ها و یادداشت‌هایی دربارۀ چند گویش (ویراست دوم)

بررسی گویش‌های ایرانی: نگاهی به گویش‌نامه‌ها و یادداشت‌هایی دربارۀ چند گویش (ویراست دوم)

علی‌اشرف صادقی

این کتاب دربردارندۀ نقد و بررسی چند گویش‌نامه و مقاله‌هایی درابرۀ گویش‌های ایرانی است. این نقدها و م

مجموعه مقالات پنجمین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایران (گذشته و حال)

مجموعه مقالات پنجمین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایران (گذشته و حال)

جمعی از نویسندگان به کوشش محمود جعفری دهقی

در پنجمین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایران (گذشته و حال) درمجموع 72 مقاله به دبیرخانۀ همایش