معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب گزیده‌ای قابل توجه از مصاحبه‌ها، مقالات و رونوشت نشست‌های مطبوعاتی اورسن ولز مابین سالیان 1938 تا 1982 را در برمی‌گیرد. یکی از این متن‌ها، به مصاحبۀ تلویزیونی ولز در 1975 در فرانسه مربوط می‌شود که در این کتاب برای نخستین بار منتشر شده است. افزون بر این دو مصاحبۀ تلویزیونی شبکۀ بی‌بی‌سی در این کتاب آورده شده که متن آنها نیز تاکنون در هیچ جا به طور کامل منتشر نشده است. این مصاحبه‌ها در راستای خط‌مشی ارسطووارد ولز، برای روزنامه‌ها، مجلات و گاهنامه‌های تخصصی سینمایی و برنامه‌های تلویزیونی مختلف و متفاوت در نقاط مختلف و متفاوت ایالات متحده، بریتانیا و اروپا تدوین شده‌اند. در ابتدای کتاب مقاله‌ای از نیویورک تایمز وجود دارد که درست یک روز پس از آن برنامۀ رادیویی جنجالی (جنگ دنیاها) و پس از کنفرانس مطبوعاتی ولز دربارۀ آن، تنظیم شده است و می‌توان آن را یکی از بهترین و دقیق‌ترین اسناد موجود برای روایت جزئیات آن واقعۀ شگفت تلقی کرد. از آن‌جایی که مقالۀ نیویورک تایمز سعی کرده محتوای آن جلسۀ مطبوعاتی را وفادارانه پوشش دهد در برخی از قسمت‌ها با تکرار و البته چندپارگی مواجه شده است. با وجود این در انتقال حال و هوای جاری در آن جلسه کاملاً موفق بوده است. خبرنگارها ولز را بی‌رحمانه محاصره کرده‌اند و با پرسش‌های پیاپی او را بمباران می‌کنند و ولز به دخترک معصومی شباهت دارد که در دریای مملو از کوسه‌ها گرفتار شده است.

مقاله‌ها و مصاحبه‌های این کتاب نیز به‌طور دائم گواهی می‌دهند زندگی هنری و کاری ولز و شخصیت او به سرعت درهم تنیده شد و علی‌رغم تلاش گاه‌وبیگاه او برای تفکیک این دو حوزه از هم، این تنیدگی همچنان دست‌نخورده باقی مانده است. کلام اورسن ولز، ورای فیلم‌نامه‌ها و نمایش‌نامه‌هایی که نوشته یا کارگردانی کرده یا بر صحنه برده و در آنها بازی کرده یا برای رادیو و تلویزیون اجرا کرده، در شکل‌گیری تدریجی شخصیت پیچدۀ بیرونی او نقش مهمی داشته است. در سال 1938 تصویر او بر جلد مجلۀ تایم حک شد و مجلۀ نیویورکر مقاله‌ای دربارۀ او منتشر کرد.

شماری از مصاحبه‌ها و مقالات با محوریت یک اثر هنری (اغلب فیلم‌های سینمایی. م) تنظیم شده‌اند، تعدادی از مصاحبه‌ها به ویژه مصاحبه‌هایی که پس از نیمۀ دوم دهۀ پنجاه انجام شده‌اند سعی کرده‌اند سراسر زندگی هنری ولز تا زمان مصاحبه را پوشش دهند. مصاحبه‌ها و مقاله‌ها بر چندوجهی‌بودن زندگی هنری ولز تاکید دارند و درهم‌‌تنیدگی زندگی هنری و شخصیت او را آشکار می‌سازند. این مصاحبه‌ها و مقاله‌ها و نشست‌های مطبوعاتی فرآیند شکل‌گیری و تکامل شخصیت بیرونی ولز و تصورات دیگران از او را بازتاب می‌دهند و بعد در حالی که زمان می‌گذرد و ولز پیرتر می‌شود، استعداد و توانایی‌های ذهنی و هنری شمایلی را عیان می‌سازند که پشت این شخصیت بیرونی پنهان شده است.

مطالعه این کتاب به‌ویژه برای کسانی که با ولز آشنایی قبلی ندارند، بسیار جذاب‌تر است؛ زیرا زمانی که با گسترۀ متنوع آثار هنری او به‌طور هم‌زمان مواجه می‌شوند به وضوح درمی‌یابند که آنچه او در این زمینه‌های گوناگون انجام داده تا چه حد از زمانۀ خود جلوتر بوده است. خوانندۀ این کتاب زمانی می‌تواند اهیمت این شمایل کم‌نظیر را به شایستگی درک نماید که داستان زندگی ولز را از زبان او و از خلال جملاتی بشنود که او در طول سالیان طولانی بر زبان آورده است.  

در بخش رویدادنگاری زندگی ولز در این کتاب مشخص می‌شود فیلم‌های سینمایی او به‌طور منسجمی با نمایش‌نامه‌های رادیویی و تئاترهای پیوند خورده‌اند که او در اواخر دهۀ 1930 خلق کرده بود و تا مدت‌ها پس از به پایان رساندن تولید همشهری کین همچنان روی آنها کار می‌کرد. تجربۀ فعالیت در زمینه‌های هنری گوناگون و حرکت مداوم میان رسانه‌های مختلف، آشکارا در بروز و ظهور نوآوری‌های ولز چه از نظر فنی و چه از نظر محتوایی تأثیر داشته است. از جمله طراحی شگفت‌آور صدا در فیلم‌های او که به‌وضوح از تجربۀ ولز در رادیو می‌آید.

جذابیت بصری آثار او نیز چه در همشهری کین و امبرسن‌های باشکوه که با گرگ تولند و استنلی کورتز همکاری کرده است و چه در تماس ظیطان و ناقوس‌های نیمه‌شب مطمئنا در پس‌زمینۀ تئاتری او ریشه دارد. ولز شیفتۀ مونتاژ بود و همواره در مصاحبه‌هایش تاکید می‌کند که در یک فیلم سینمایی اهمیت نهایی تدوین بسیار فراتر از اهمیت کارگردانی است.

شیفتگی ولز به سیاست، نخستین بار در مصاحبه جان مک کارتن برای نیویورکر به طور واضح عیان می‌شود؛ زیرا در آن مصاحبه ولز عنوان می‌کند در حال برنامه‌ریزی برای یک تور سخنرانی سراسری با موضوع خطر فاشیسم است. فعالیت‌های سیاسی او به‌ویژه سخنرانی‌های ضدفاشیسم وی از 1938 آغاز شده و در حمایت از کارزار انتخاباتی فرانکلین روزولت در 1944 به اوج خود رسیده بود. ولز در سراسر عمر خود بارها به سراغ سیاست رفت و دربارۀ موضوعات متنوع سیاسی و فرهنگی مقاله نوشت و سخنرانی کرد.

به نظر می‌رسد مصاحبۀ کایدو سینما از جمله نخستین مواردی است که ولز به‌طور آشکار در مقابل ادعای جنجالی هاوس من قرار می‌گیرد. ولز در همین مصاحبه خطاب به بازن می‌گوید: «تنها فیلمی که فیلم‌نامۀ آن را از اولین کلمه تا آخرین کلمه شخصا نوشته‌ام همشهری کین است». ولز در مصاحبۀ سال 1964 با کوبوس و روبیو به این ادعا اینطور پاسخ می‌دهد: «او (منکویچ) چند صحنۀ مهم را نوشته بود ... فقط همین ... هاوس من یکی از دشمنان قدیمی من است. من بسیار خوش‌شانس بودم که با منکویچ کار کردم. همۀ قسمت‌های مربوط به رز باد به او تعلق دارد». ولز در مصاحبه با بی‌بی‌سی در 1967 به مصاحبه‌کننده، کاتلین هالتون می‌گوید: «فیلم‌نامۀ همۀ فیلم‌های من به من تعلق دارند» و توضیح می‌دهد که هرگز از فیلم‌نامه‌نویس‌ها استفاده نکرده و صرفا از مشورت مشاوران و همکاران خود بهره برده است. چهار سال بعد پالین کیل در مقاله‌ای که برای نیویورکر نوشته بود و در نهایت در کتاب همشهری کین مجددا چاپ شد دلایل و شواهد بیشتری مبنی بر این ادعا ارائه می‌دهد که نویسندۀ اصلی فیلم‌نامۀ همشهری کین در واقع هرمان منکویچ بوده است.

ولز در مصاحبه با له آون سن سینما در 1982 می‌گوید: «بیشتر مردم وقتی که زمان مرگشان فرامی‌رسد دیگر از آن نمی‌ترسند. مردم از درد و کهنسالی و تنهایی و دورافتادگی می‌ترسند. مرگ تنها برای عدۀ انگشت‌شماری از شعرا واقعیت دارد. برای دیگران مردن یک پدیدۀ واقعی نیست. زیرا اگر ما معنای واقعی مرگ را درک می‌کردیم هرگز بمب اتم نمی‌ساختیم. زیرا بمب اتم به معنای واقعی کلمه همان معادل مرگ است». زمانی که ولز در 1985 چشم از جهان فروبست، آگهی‌های درگذشت و مقالاتی که به زندگی کاری او می‌پرداختند، شکست‌ها، حسرت‌ها، ناامیدی‌ها و دستاوردها، همچنین جذابیت صدای بم و سیمای رمزآلود ولز را به یک اندازه بازتاب دادند. اکنون که سال‌ها از آن روز می‌گذرد ولز و آثارش به منبعی جاودانه از هنر درام‌پردازی تبدیل شده است و شماری از فیلم‌های او را دوباره بازسازی کرده‌اند، مطالعات گسترده‌ای راجع به زندگی او انجام شده، مستندهای پرشماری دربارۀ او ساخته شده و شخصیت حقیقی او به یکی از نقش‌های اصلی تعداد زیادی از نمایش‌نامه‌ها، فیلم‌ها و درام‌های تلویزیونی تبدیل شده است.

در این کتاب منطبق با سیاست‌های کلی مجموعۀ گفتگو با کارگردان‌ها، مصاحبه‌ها به طور کامل یا حداقل دخل و تصرف ارائه داده شده است. توضیحات مقدماتی برخی از مصاحبه‌ها که به نظر اطلاعاتی تکراری را دوباره و چندباره مطرح کرده‌اند حذف شده است. مصاحبۀ لسلی مگاهی از میان مستند مفصل بی‌بی‌سی (1982) استخراج شده است. گفتگوی مگاهی و ولز در این کتاب به طور کامل چاپ شده است. برخی از اطلاعات بارها تکرار شده‌اند زیرا مصاحبه‌کنندگان اغلب از مقالات و مصاحبه‌های پیشین به عنوان منبع اطلاعاتی خود استفاده کرده‌اند.

قسمت رویدادنگاری زندگی ولز سعی کرده فعالیت‌ها جنبی او در عرصه‌های مختلف را خلاصه بیان کند. فعالیت‌هایی که بازگویی آنها در شمایل‌نگاری شایسته از این هنرمند نقشی مهم دارند؛ اما به دلیل محدودیت‌های گوناگون بخشی حذف شده است. در این بخش تنها عناوین فیلم‌هایی ذکر شده‌اند که ولز یا شخصا آنها را کارگردانی کرده یا در شکل‌گیری آنها سهم عمده‌ای داشته است.  

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

رویدادنگاری

سایه سخن می‌گوید/ ریچارد اوبراین/ 1938

کنفرانس مطبوعاتی جنگ دنیاها/ نیویورک تایمز/1938

مصاحبه با اورسن ولز: بخش اول/ آندره بازن و چارلز بیتچ/1958

مصاحبه با اورسن ولز: بخش دوم/ آندره بازن، چارلز بیتچ و ژان دومارشی/1958

مصاحبۀ بی بی سی/ هیو ولدون/1960

سفر به سرزمین دن کیشوت/ خوان کوبوس، میگوئل روبیو و جی. پروندا/1964

مصاحبۀ پلی‌بوی: اورسن ولز/ کنت تینان/1967

مصاحبه با اورسن ولز/ (برگرفته از مستند داستان اورسن ولز، شبکۀ بی.بی. سی)/ لسلی مگاهی/1982

پنج روز از زندگی فرمانده ولز/ میشل بوژو/1982

فیلم‌شناسی