معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

آموزش زبان دوم از دیرباز وجود داشته است و این امر باتوجه به شرایط زمانی و مکانی و تاریخی و سیاسی و جز آن برای زبان‌های مختلف، متفاوت بوده است. برای مثال زمانی یادگیری زبان لاتین یا یونانی بیشتر از هر زبان دیگر مورد توجه بود و در برهه‌ای دانستن زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه و غیره اهمیت پیدا کرد و امروزه آموزش و یادگیری زبان انگلیسی به مراتب مهم‌تر از هر زبان دیگری به نظر می‌رسد. البته باید خاطرنشان کرد آموزش زبان دوم به عنوان یک علم قدمت چندانی ندارد و پژوهش‌های علمی و دانشگاهی مرتبط با آن شاید عمری بیش از دو قرن نداشته باشند اما این علم به‌سرعت در حال پیشرفت است و یافته‌های به دست آمده از پژوهش‌های مرتبط به‌طور مداوم باعث تغییراتی در آن شده است. از آنجایی که زبان و استفاده از آن با علوم دیگر در ارتباط است، یافته‌های تحقیقات علوم دیگر مانند روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، فلسفه، ژنتیک و جز آن همگی در پیشرفت این علم و به روزشدن آن نقش داشته‌اند.

اگر چه یادگیری و استفاده از زبان فارسی به عنوان زبان دوم یا زبان خارجی از زمان‌های بسیار دو رواج داشته است، اما رویکرد علمی به آموزش زبان فارسی و توجه آن به عنوان یک علم یا در محیط‌های دانشگاهی به کمتر از بیست سال می‌رسد و در مقایسه با زبان انگلیسی رشته‌ای نوپا به حساب می‌آید. با این وجود، در همین زمان کوتاه پژوهش‌های متعددی در مورد زبان فارسی و آموزش آن صورت پذیرفته است و صدها پایان‌نامه در دانشگاه‌‌‌‌‌های کشور در این مورد نوشته شده‌اند و همایش‌های متعددی برگزار شده است و کتاب‌های آموزشی چندی نیز به رشتل تحریر درآمده‌اند. با این حال از آنجایی که اشتراکات بسیاری در مورد آموزش هر زبانی وجود دارد و خوشبختانه پژوهشگران آموزش زبان‌های دیگر راه بسیار طولانی‌ای را پیموده‌اند، بسیار از دستاوردهای حاصل از پژوهش‌های انجام شده در آن زبان‌ها به‌ویژه زبان انگلیسی، قابل استفاده در آموزش زبان فارسی هستند و نیازی به دوباره‌کاری و پژوهش‌ مجدد ندارد، بلکه با بومی‌سازی یا فارسی‌سازی آنها می‌توان به توسعه و بهبود این علم کمک کرد.

این کتاب شامل نه مقاله است که از مجموعۀ بی‌شماری از مقالات انتخاب شده‌اند تا نگاهی به موضوعات مرتبط با آموزش زبان فارسی بیندازد و تا حدی خوانندگان علاقمند را با برخی از یافته‌های نوین در آموزش زبان و مهارت‌های علمی آشنا کند. از آنجایی که این کتاب موضوعات مختلفی را دربرمی‌گیرد باعث شده یکپارچگی مرسوم در کتاب‌ها را نداشته باشد و به شکل مجموعه مقالات باشد. از امتیازات اینگونه کتاب‌ها این است که اولاً موضوعات گوناگونی را مورد توجه قرار می‌دهند و دوم اینکه چشم‌اندازی را برای انجام پژوهش‌های مشابه بعدی ترسیم می‌کند و ایده‌های نوینی را در ذهن پژوهشگران خلاق ایجاد می‌کند.

مقالۀ اول پس از معرفی اجمالی فرهنگ و اولویت آن در برنامۀ کلاسی و قرار داشتن در استاندارد ملی ایالات متحده آمریکا به اهمیت آن از نظر زبان‌شناسان و مردم‌شناسان می‌پردازد. در این مقاله می‌خوانیم که اطلاعات فرهنگی باید بدون پیش‌داوری و جهت‌گیری و بدون پیش‌فرض در خلال آموزش مطرح شود. در ادامه به استفاده از منابع واقعی از فیلم و عکس گرفته تا بروشورهای مسافرتی و منوی رستوران برای آشنایی زبان‌آموزان با تجربیات فرهنگی اشاره می‌کند و چگونگی استفاده آموزشی از آنها را برمی‌شمارد. در پایان مقالۀ اول در مورد فرهنگ و نیز به‌کارگیری ضرب‌المثل‌ها و مقایسه آنها در دو زبان ایفای نقش برای تشخیص دلایل سوءتفاهم‌های احتمالی در امر ارتباط کلامی و استفاده از نمونه‌های فرهنگی در تمرین‌های کپسول فرهنگی، امکان دعوت از بومی‌زبانان زبان مقصد در کلاس و استفاده از متون ادبی و فیلم آمده است.

در مقالۀ دوم ابتدا اهمیت فرهنگی در کنار دستور زبان، واژگان و آواشناسی برای درک بهتر آن زبان ذکر شده و آن برای برقراری ارتباط که به‌نوعی ارتباط بین فرهنگ‌هاست ضروری دانسته شده است. در این مقاله در تعریف و ارتباط آن با زبان چنین گفته می‌شود که آنها به‌شدت به هم تنیده و جداناپذیر هستند و از زبان به عنوان یکی از بزارهای بیان فرهنگ نام برده می‌شود. پس از ارائۀ تعریف‌های مختلف از فرهنگ از دیدگاه‌های مختلف، نویسنده به دلایل وجود فرهنگ می‌پردازد.

مقالۀ سوم به نقش انگیزه در یادگیری زبان خارجی می‌پردازد. همان‌طور که می‌دانیم یادگیری زبان امری زمان‌بر، طولانی و خسته‌کننده است و بدون انگیزۀ اولیه برای شروع و انگیزه‌ای قوی برای ادامه نمی‌تواند به اهداف واقعی آن دست پیدا کرد. شاید انگیزه را بتوان مهم‌ترین عامل در میزان موفقیت در زبان‌آموزی دانست. در این مقاله ابتدا به تحقیقات صورت گرفته در مورد انگیزه اشاره می‌شود. در بخشی از این مقاله تعریفی از انگیزه داده می‌شود و سپس انگیزه را ساختاری چندوجهی می‌داند و آن را به عنوان یک روند مطرح می‌کند. در پایان این مقاله ده دستور داده شده است. این دستورها براساس تحقیقی است که با استفاده از 20 مدرس در مؤسسات مختلف، مورد ارزیابی قرار گرفته است.

به سبک‌های آموزش و یادگیری در زبان خارجی در مقالۀ چهارم پرداخته شده است. در این مقاله با تمایز قایل‌شدن بین روش‌های یادگیری فردی هر زبان‌آموز و روش‌های آموزش و تدریس زبان، شیوه‌هایی را بررسی می‌نماید که بیشتر از بقیه در کلاس‌های آموزشی مورد توجه قرار گرفته‌اند. در این مقاله بعد از مقدمه، نویسنده به ابعاد سبک‌های یادگیری اشاره می‌کند.

مقالۀ پنجم به نقش زبان اول در یادگیری زبان خارجی می‌پردازد. در این مقاله با تکیه بر اهمیت استفاده از زبان دوم، بخش‌هایی را مشخص می‌کند که استفاده از زبان اول در کلاس‌هایی که همۀ زبان‌آموزان، زبان اول یکسانی دارند ارزش تلقی می‌شود. یکی از آنها بحث کردن دربارۀ تکلیفی است که قرار است به زبان دوم انجام دهند. در ادامه راه‌های پیشگیری از کاربرد افراطی زبان اول و راهکارهای تشویقی استفاده از زبان دوم را بررسی می‌کند.

«مدیریت کلاس» نکته‌ای کلیدی در رویکرد راهبردی به آموزش زبان دوم در مقالۀ ششم بررسی شده است. این مقاله به فنون و روش‌های مدیریت کلاس می‌پردازد و با ارائۀ تعریفی از مدیریت کلاس به دو اشتباه رایج در کلاس‌های زبان (یکی توجه به قواعد و دستور زبان و دیگری شکاف و فاصله بین معلم و زبان‌آموز) اشاره می‌کند.

مقالۀ هفتم به تخصصی‌شدن محیط کلاس می‌پردازد و اینکه این مسئله تا چه حد در یادگیری زبان مهم است. در این مقاله به تحقیقی اشاره می‌شود که اگر معلمان کلا‌س‌های خود را به طور مداوم تغییر دهند در کلاس ثابتی که مجهز به ابزارهای آموزشی از تخته و کامپیوتر گرفته تا نقشه و پوستر نباشد، تأثیر منفی در امر تدریس آنها و همچنین مدیریت کلاس خواهد داشت. یکی از ویژگی‌های این مقاله این است که چگونه می‌توان یک تحقیق تجربی و میدانی را انجام داد و پیش از انجام آن به چه مقدماتی نیاز است و چگونه باید داده‌ها را تحلیل کرد. همچنین در این مقاله سه دلیل برای داشتن کلاس اختصاصی برای آموزش زبان ذکر شده است.

نگرش مدرسان و زبان‌آموزان در مورد استفاده از طنز در کلاس در مقالۀ هشتم مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله با ارائۀ تعریفی از طنز و شوخ‌طبعی آن را به عنوان یک راه عاطفی برای کاهش موانع عاطفی یادگیری زبان و افزایش انگیزه در زبان‌آموزان می‌داند. این مقاله بیانگر تحقیقی است که به بررسی درک معلم و دانش‌آموز در استفاده از طنز در کلاس درس به عنوان یک ابزار آموزشی برای تدریس می‌پردازد.

مقالۀ نهم که آخرین مقاله در این کتاب است، استفاده از فیلم ویدئویی را به‌عنوان یک ابزار آموزشی در کلاس زبان مورد بررسی قرار می‌دهد. هدف از این مقاله فراهم آوردن اطلاعات ضروری برای مدرسان زبان است تا بتوانند به‌طور مؤثرتری از فیلم در کلاس درست استفاده کنند و دلایل به‌کارگیری آنها و نقش مدرس را نشان دهد. این مقاله سپس به نقش معلم اشاره می‌کند که باید به فیلم به‌عنوان یک کمک و نه یک رقیب نگاه کند. در انتهای این مقاله نیز تکنیک‌های عملی مفید و کاربردهای هر یک را در اختیار مدرس زبان می‌گذارد که چگونه از فیلم استفاده کند و چه نکاتی را در نظر بگیرد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

مقدمه

فرهنگ در آموزش زبان دوم

ایجاد آگاهی فرهنگی در آموزش زبان خارجی

نقش انگیزه در یادگیری زبان خارجی و زبان دوم

سبک‌های یادگیری و تدریس در آموزش زبان خارجی و زبان دوم

نقش زبان اول در یادگیری زبان خارجی

مدیریت کلاس: نکتۀ کلیدی در رویکرد راهبردی آموزش زبان دوم

تخصصی شدن محیط کلاس تا چه اندازه در یادگیری زبان مهم است؟

بررسی نگرش معلمان و فراگیران انگلیسی فارسی زبان نسبت به استفاده از طنز و شوخی در کلاس

استفاده از فیلم‌های ویدئویی به عنوان یک وسیلۀ شنیداری ـ دیداری در کلاس‌های تدریس زبان خارجی