معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سنت نوشتن یادنامه‌ها، ارج‌نامه‌ها و جشن‌نامه در چند دهه اخیر در زبان‌فارسی نسبت به قبل رواج بیشتری یافته است. در این مسیر با گردآوری مقالات و یادداشت‌هایی پیرامون علم، دانش، آثار و زندگی ادیبان، فرهیختگان و بزرگان کشور و انتشار آن، سعی شده تا هم از ایشان تقدیری صورت بگیرد و هم گوشه‌ای از فعالیت‌های این فرهیختگان، نشان داده شود.

جلال خالقی‌مطلق، پژوهشگر ادب فارسی و پیرایشگر شاهنامه، متولد 20 شهریور 1316 در تهران و دارای درجه دکترا در رشته‌های شرق‌شناسی، مردم‌شناسی و تاریخ از دانشگاه کلن آلمان و استاد پیشین دانشگاه هامبورگ در رشته‌های زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایران است. جلال خالقی‌مطلق کتاب‌ها و مقالات زیادی درباره ادبیات ایران و به خصوص درباره بخش‌های مختلف شاهنامه نگاشته است. عظمت شاهنامه در حدی بود که از قرن پنجم افرادی به تدوین گزیده متن پرداختند و اهمیت آن باعث شد کتابت گسترده متن و ورود اغلاطی در نسخ می‌شد. از قرن هشتم افرادی به مقابله نسخ و تهیه متنی کامل و پالوده همت گماشتند. طی دو قرن اخیر تهیه متنی پیراسته، منتهای آمال شاهنامه‌پژوهان بوده است. این مهم به همت استاد جلال خالقی‌مطلق به انجام رسید و استاد طی نیم قرن شاهنامه‌پژوهی منقح‌ترین متن اثر را در دو پیرایش عرضه کردند. ایشان چهل سال از عمر خود را صرف تصحیح علمی شاهنامه فردوسی کرده و متن تصحیح خود را بر اساس دست‌نویس‌‌های کتابخانه ملی فلورانس، کتابخانه بریتانیا در لندن، کتابخانه طوپقا‌سرای در استانبول، کتابخانه عمومی دولتی لنینگراد، نسخه دارالکتاب قاهره، کتابخانه دانشگاه لندن، کتابخانه ملی پاریس، کتابخانه پاپ در واتیکان، کتابخانه دانشگاه آکسفورد، کتابخانه دولتی برلین و چند نسخه دیگر آغاز کرد که تعداد آنها در برخی موارد به 16نسخه رسید؛ در ارزش تصحیح شاهنامه خالقی‌مطلق می‌توان گفت برای نخستین بار یک محقق و استاد ایرانی موفق شد مهم‌ترین متن ادبیات فارسی را با شیوه‌ای علمی تصحیح کند.

البته استاد خالقی مطلق تنها شاهنامه‌پژوه نیستند، اما نام نامی ایشان با کتاب سترگ حکیم طوس پیوند خورده است. در این کتاب به یاری تنی چند از محققان و دوستداران استاد، عمری تلاش و پایمردی ایشان ارج نهاده شده است.

در این جشن‌نامه ضمن دیباچه نویسندگان، کتاب‌شناسی مفصلی از استاد خالقی‌مطلق ارائه شده و نوشتاری از زبان خود او درباره چگونگی شروع و فعالیت وی در تصحیح شاهنامه تحت عنوان «گفتار اندر به خواب دیدن خالقی مطلق مر فردوسی طوسی را» آورده شده است. در ادامه مقالات و یادداشت‌هایی از استادان و صاحب‌نظران ادبیات فارسی درباره استاد خالقی‌مطلق و شاهنامه آورده شده است که در این میان می‌توان به مقالاتی از جلیل دوستخواه، علیرضا اسماعیل‌پور، محمد جعفری(قنواتی)، ابوالقاسم اسماعیل‌پورمطلق، امید طبیب‌زاده، آریا طبیب‌زاده، کامیار عابدی، محمدجعفر یاحقی، ناصر کنعانی، فرزاد قائمی، آرش اکبری‌مفاخر، مهران افشاری و اساتید دیگری از دانشگاه‌های مختلف اشاره کرد.

این جشن‌نامه بیشتر به پژوهشی در شاهنامه می‌ماند و مقالاتی که در این جشن‌نامه گرد هم آمده، مطالبی از استادان ادبیات فارسی دانشگاه‌های مطرح کشور است که مرتبط با موضوع شاهنامه یا سایر حماسه‌های فارسی و اساطیر ایران و در یک نگاه کلی جهت‌گیری مجموعه همسو با آثار گرانسنگ استاد خالقی‌مطلق نگاشته شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

کتاب‌شناسی استاد جلال خالقی مطلق

گفتار اندر به خواب دیدن خالقی مطلق مر فردوسی طوسی را/ جلال خالقی مطلق

آفرین استاد/ منیز طه

دَوالپا/ معصومه ابراهیمی

تیشترِ اوستا، رستم شاهنامه/ حمیدرضا اردستانی رستمی

جستاری در باب همالان گرشاسب/ علیرضا اسماعیل‌پور

بررسی تطبیقی شخصیت تریته آپتیه ودایی، ثرئتئونه اوستایی و فریدون شاهنامه/ ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق، فروغ اولاد

یکی دخمه کردش ز سمب ستور/ فرهاد اصلانی

برخی از بن‌مایه‌های قصه‌های عامیانه در شاهنامه/ مهران افشاری

دو نماد هویتی ایرانیان در نخستین سده‌های اسلامی/ داریوش اکبرزاده

سراپردۀ رستم؛ سبز یا زرین؟/ آرش اکبری مفاخر

ویژه گنج پیروز در شاهنامه/ ملوک براتی

جنگ‌نامه‌سرایی در ایران/ محمد جعفری (قنواتی)

از کاخ بلند شاهنامه تا گسترۀ گفتار نقالان/ جلیل دوستخواه

افسانۀ سیاوش/ دیک دیویس، ترجمۀ فیروزه دیانت

بُونمی تسُوچی‌یا، نخستین مترجم شاهنامه به ژاپنی/ هاشم رجب‌زاده

داستان جدال سیمرغ و اژدها/ وحید رویانی

لشکرکشی‌های فرامرز به قنوج و خرگاه: تأثیرات متقابل شاهنامه و فرامرزنامۀ بزرگ/ ماریولین فان زوتفن، ترجمۀ معصومه پورتقی

گزارشی از خواب افراسیاب در شاهنامۀ فردوسی/ شهین سراج

مطالعۀ تطبیقی هفتخان رستم و اسفندیار/ مهوش شاهق

وزن نیمه‌عروضی، مطالعۀ موردی بیت‌های جلد اول شاهنامه (مصحح استاد جلال خالقی مطلق) امید طبیب‌زاده، آریا طبیب‌زاده

آرش کمانگیر: از ابراهیم پورداود تا بهرام بیضایی/ کامیار عابدی

جای‌نام‌های عصر ساسانی در شاهنامه/ کلثوم غضنفری، سارا میراحمدی

زیب خسرو: دو گزارش هماهنگ در شاهنامۀ فردوسی/ فرزین غفوری

استوانۀ کورش بزرگ و اسناد «دیگر» در بابل، مصر و ستون سنگی یادبود خانتوس (زانث)/ کاوه فرخ، ترانه فرهید

دین پیشااسلامی کردها: مشکلات و پرسش‌ها/ ریچارد فولتس، ترجمۀ امیر زمانی

تصحیح و بررسی یک روایت الحاقی در نسخ شاهنامه (داستان «بخشیدن رستم مملکت خود به برزو و مرگ برزو»)/ فرزاد قائمی

واکاوی ریشه‌های آیین قربانی در ایران باستان/ خسرو قلیزاده

نمود برخی از واژه‌های کهن پهلوی در زبان لری و شاهنامۀ فردوسی/ غلامرضا کرمیان، کاه فرخ

بازتابی از شاهنامه در ادبیات انگلستان، آلمان، ایتالیا و فرانسه/ ناصر کنعانی

تصویر فردوسی در نگاره‌های شاهنامه چگونه ترسیم شده است؟/ فاطمه ماه‌وان

گواژه‌های پهلوانی در شاهنامه/ هوشنگ محمدی افشار

نگاهی دیگر به زبان فارسی میانۀ ساسانی/ کتایون مزداپور

تجربۀ زیستۀ حکیم فرزانۀ طوس در ساخت زبان ـ اسطوره/ عبدالرضا ناصرمقدسی

بررسی اسطورۀ ضحاک در متون تاریخی/ عبدالله واثق عباسی، صدیقه موسوی قومی

مویی دیگر به ریسمان تصحیح ابیاتی از شاهنامه/ محمد جعفر یاحقی

Fur papa/ espanu khaleghi motlagh

Stadt der rosen/Barbara naziri

Parthian; greek @ middle Persian: the hierarchy of languages in the early sasanian empire/ tourag daryaee

Lieber herr dr. khaleghi/ jurgen ehlers

YIMA IN NEWLY DISCOVERED MANUSCRIPT/ shaul shaked