معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شناخت ساختار هر زبان با بررسی لایه‌های آوایی، واجی، واژگانی، نحوی و البته معنایی آن امکان‌پذیر خواهد بود. از این‌رو این کتاب سعی دارد ساختار زبان فارسی را با توجه به این لایه‌ها بررسی و به خوانندگان بشناساند. این شناخت با استفاده از مفاهیم عام علم زبان‌شناسی است و در نگارش مطالب تأکید بر ارائه مختصر مفاهیم و موضوعات همراه با مثال‌ها و جداول بوده است. مخاطبان اصلی این کتاب دانشجویان رشته‌های زبان‌شناسی و مترجمی زبان انگلیسی و ساز زبان‌ها هستند، از این‌رو می‌تواند مورد توجه اساتید درس ساخت زبان فارسی قرار گیرد.

همچنین سادگی در ارائه مطالب و مثال‌های روشن باعث شده این کتاب برای خواننده‌ای هم که آشنایی اندکی با مفاهیم عام زبان‌شناسی دارد؛ مفید و سودمند باشد. شناخت ساختار هر زبان با بررسی لایه‌های آوایی، واجی، واژگانی، نحوی و البته معنایی آن امکان‌پذیر خواهد بود.

این کتاب از شش فصل تشکیل شده است. در فصل اول برخی مفاهیم را که لازم است پیش از وارد شدن به بحث اصلی بدانیم، به طور خلاصه بیان شده. ابتدا تعریفی از علم زبان‌شناسی ارائه شده و همچنین تعریفی که علم زبان‌شناسی از زبان ارائه می‌دهد آورده شده است. در این فصل نظام‌های تشکیل‌دهندۀ زبان شناخته می‌شوند و سپس به معایب دستور زبان‌های قدیمی پرداخته شده و در نهایت به اهداف زبان‌شناسی جدید اشاره شده است.

در فصل دوم لایۀ آوایی ساختار زبان فارسی بررسی می‌شود. ابتدا تعریفی از زیرشاخۀ آواشناسی ارائه داده شده، سپس منظور از آوا بیان می‌شود. آنگاه اندام‌های گفتار که باعث ایجاد آوار می‌شوند به اجمال مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه با معرفی مفهوم همخوان و واکه به بررسی و توصیف همخوان‌ها و واکه‌های زبان فارسی پرداخته شده است و مطالبی کوتاه دربارۀ خط آوانگار بیان شده است.

در فصل سوم، برخی مسائل که با نظام واجی زبان فارسی مرتبط هستند، بررسی می‌شود. ابتدا تعریفی از واج‌شناسی و واج ارائه شده، آنگاه با تعریف هجا، ساختار هجایی زبان فارسی بررسی شده است. و بعد جفت‌کمینه تعریف شده و مثال‌هایی از زبان فارسی ذکر شده است. سپس واحدهای زبرزنجیری در زبان فارسی با ذکر مثال آورده شده است.

در فصل چهار لایۀ واژگانی در ساختار زبان فارسی بررسی شده است. ابتدا تعریفی از مفاهیم اساسی در این لایه از جمله ساخت‌واژه، واژه، تک‌واژه و انواع آن ارائه شده است. سپس با ذکر مثال‌هایی فرایندهای واژه‌سازی در زبان فارسی بررسی و در نهایت ترکیبات نحوی ـ واژگانی زبان فارسی با ذکر نمونه‌هایی توضیح داده شده است.

در فصل پنجم، ضمن تعریف زیرشاخۀ «نحو» و اشاره به تفاوت این اصطلاح با «دستور زبان» و آشنایی با دستور زایشی ـ گشتاری، ساختمان گروه‌های اسمی، صفتی، قیدی، حروف اضافه‌ای، فعلی در فارسی بررسی شده است و سپس به جمله‌واره و جمله‌های زبان فارسی و انواع آنها پرداخته شده و با مثال‌ها و نمودارهایی انواع آنها در زبان فارسی توضیح داده است. همچنین شبه‌جمله و نقش‌های نحوی در زبان فارسی بیان شده است.

به لایۀ معنایی زبان فارسی در فصل شش پرداخته شده است. ابتدا تعریفی از معنی‌شناسی، معنی و واحدهای معنایی آورده شده و سپس مشخصه‌های (مؤلف‌های) معنایی مورد بررسی قرار گرفته و پیچیدگی در معنا توضیح داده شده و در آخر روابط مفهومی در سطح واژه و جمله با ذکر مثال‌هایی تبیین گردیده است.

در این فصول سعی شده مفاهیمی مطرح شود که جنبۀ آشنایی داشته باشند و از ورود به مباحث تخصصی‌تر پرهیز ‌شده تا مطالعۀ کتاب خسته‌کننده نباشد. هر فصل با جمع‌بندی مطالب و پیشنهاد منابعی برای مطالعۀ بیشتر پایان می‌پذیرد که می‌تواند راهگشای خوانندگان در مطالعۀ تفصیلی مباحث کتاب باشد. در پایان کتاب، واژه‌نامه‌ای توصیفی برای مطالعه آسان‌تر مفاهیم و اصطلاحات گنجانیده شده است. هر اصطلاحی که در متن کتاب به صورت برجسته نوشته شده، در این واژه‌نامه توضیح داده شده است. همچنین واژه‌نامه‌های دوزبانه (انگلیسی به فارسی و بالعکس) در دستیابی به معادل اصطلاحات مفید خواهند بود.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار مؤلف

فصل اول: کلیات

فصل دوم: لایۀ آوایی

فصل سوم: لایۀ واجی

فصل چهارم: لایۀ واژگانی

فصل پنجم: لایۀ نحوی

فصل ششم: لایۀ معنایی