معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربرگیرندۀ نوزده مقاله و نوشتار در موضوعات گوناگون است که همه دربارۀ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، آثار و اطرافیان اوست.

اولین نوشتار این کتاب به زندگی مولانا و آثار و افکار او اختصاص یافته است. در این نوشتار می‌خوانیم: «مثنوی، شناخته‌ترین اثر مولانا، دایرۀالمعارفی سرشار از همۀ مسائلی است که حاوی نظریات عرفانی و عقاید دینی است و در حقیقت تفسیری است بزرگ بر همۀ این آرا. مولانا به دوره‌ای از تاریخ تعلق دارد که دین و فلسفۀ اسلامی تقریباً در همۀ جهات به کمال رسیده و مسائل ناشی از آنها مطرح شده و متکلمان و فلاسفه و عارفان اسلامی، پیش از وی به این مسائل جواب‌های گوناگونی داده بودند. فلسفۀ یونانی به همت ابن رشد (596 هـ) به بالاترین حد خود و کلام اسلامی به دست غزالی (505 هـ) به کمال انتظام رسیده بود. اندیشه و حیات عرفانی از روزگار ابوهاشم صوفی (150 هـ) تا محیی‌الدین ابن عربی معاصر مولانا و در شعر عرفانی تا سنائی و عطار راه درازی را پیموده، طریق کمال سپرده بود. مولانا به دنبال این سیر تکاملی اندیشۀ فلسفی و تجربۀ دینی ظهور کرده و یگانه وارث چنین گنجینۀ فکری و روحانی بی‌کرانی شده بود». (ص 24)

مقالۀ دوم ترجمۀ مقاله‌ای است که در آن نویسنده کوشیده با استناد به مآخذ کهنه و نو مطلبی نادرست را بر کرسی بنشاند و آن اینکه شمس هندی است!

یکی دیگر از نوشتارهای این کتاب دربارۀ دفتر هفتم مثنوی است که نویسنده نیز چون بسیاری از محققان و مثنوی‌شناسان باور دارد ادعای انتساب این دفتر به مولانا، پایه و اساسی ندارد.  

پنجمین نوشتار این کتاب معرفی 208 نسخه از کهن‌ترین نسخه‌های مثنوی تا پایان قرن نهم هجری است. در این معرفی نام شهری که نسخه در آن است، نام کتابخانه، شمارۀ کتاب، نوع خط، قطع بیرونی و درونی کتاب، تعداد ستون‌ها و سطور، تعداد دفترهای مثنوی، دارای تذهیب بودن یا نبودن نسخه، نام کاتب و سال کتابت قید شده است.

شرح‌هایی که تاکنون برای هر شش دفتر مثنوی به طور کامل یا برای برخی دفترها و حکایات مثنوی مولانا نوشته شده، به چاپ رسیده یا به صورت خطی باقی مانده‌اند، در نوشتار ششم معرفی شده است. این نوشتار دو قسمت دارد. در قسمت اول شرح‌های کامل مثنوی به ترتیب الفبایی کتاب‌ها معرفی شده و در قسمت دوم هم شرح‌های دفترها و حکایات گوناگون مثنوی به همان ترتیب الفبایی کتاب‌ها آمده است.

آخرین شرحی که تا امروز از مثنوی در ترکیه منتشر شده، ترجمه و شرح مثنوی از عبدالباقی گولپینارلی است. معرفی و بررسی این شرح یکی دیگر از نوشتارهای این کتاب را به خود اختصاص داده است.

مولانا در مثنوی، مولانا در مثنوی و غزلیات شمس، سؤالاتی از زنده‌یاد فروزانفر دربارۀ تصحیح غزلیات کلیات شمس، معنای هجده بیت آغازین مثنوی و .... دیگر نوشتارهای این کتاب را شکل می‌دهند.

فهرست مطالب کتاب:

زندگی مولانا جلال‌الدین رومی، آثار و افکار او

شمس تبریزی

دربارۀ نسخه‌یی از «مثنوی»

دفتر هفتم مثنوی از مولانا نیست

کهن‌ترین نسخه‌های مثنوی تا پایان قرن نهم هجری

شرح‌های مثنوی

بررسی آخرین شرح مثنوی در ترکیه

مولانا در مثنوی

مولانا در مثنوی و غزلیات شمس

دیوان کبیر قونیه و کلیات شمس استاد فروزانفر

معنای هجده بیت آغاز مثنوی

بعضی لغات و تعبیرات نویافته در مثنوی

«دُش و فُش» یا «قُش و دُش» در کلیات شمس و مثنوی

خوانشی دیگر در اصلاح عنوانی از مثنوی و یکی از رباعی‌های مولانا جلال‌الدین

سماع

شعر و موسیقی در سماع مولویان

مولانا جلال‌الدین و یادی از حاجی سبزواری

تأثر مولانا از دیگران

نشان برخی اندیشه‌های مهاتما گاندی در آثار صوفیانۀ ایرانی، بویژه مثنوی